سرویس اقتصادی جوان آنلاین: حرکتهای نادرست گذشته و عدم اصلاح آنها اکنون به جایی رسیده که نه میشود قیمت بنزین را افزایش داد و نه مانع جذابیت قاچاق آن به کشورهای همسایه شد. طبق قانون هدفمندی یارانهها مصوب سال۱۳۸۹ باید قیمت فروش داخلی بنزین، نفت گاز، نفت کوره، نفت سفید و گاز مایع و سایر مشتقات نفت، به لحاظ کیفیت حاملها و با احتساب هزینههای مترتب (شامل حملونقل، توزیع، مالیات و عوارض قانونی) به تدریج تا پایان برنامه پنجساله پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران کمتر از ۹۰درصد قیمت تحویل روی کشتی (فوب) درخلیج فارس نباشد. اما طی سالهایی که این قانون اجرا شد، در محدود دفعاتی دولت دست به اصلاح قیمت سوخت از جمله بنزین زد که بار آخر به سال۱۳۹۳ بازمیگردد و بعد از آن هیچ تغییری در قیمت سوخت ایجاد نشد و به تبع آن قیمت سوخت در ایران به ۹۰درصد قیمت فوب خلیجفارس نرسید و البته دولت و مجلس دلایل و ملاحظات خاص خود از جمله کنترل تورم و آثار روانی ناشی از افزایش قیمت سوخت و کالاها و نهایتا زندگی مردم را داشتند.
از سوی دیگر، ۱۵درصد یارانهای که در دنیا و در حوزه انرژی پرداخت میشود، متعلق به ایران است. یعنی ۱۰درصد درآمد ناخالص داخلی را به یارانه اختصاص میدهیم و ۵۰درصد یارانه انرژی به سه دهک ثروتمند جامعه اختصاص مییابد، این در حالی است که کمتر از سه درصد هزینه این دهکها، به سوخت مربوط است. اگرچه قیمت بنزین با ثابت ماندن از پنج سال پیش تا امروز، موجب افزایش یارانه دولتی به مصرف این فرآورده نفتی شده و هر کس بیشتر بنزین مصرف کند، بیشتر از یارانه پنهان دولتی آن بهرهمند میشود، اما افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت بنزین نیز در وهله فعلی نمیتواند کمکی به کاهش جذابیت قاچاق آن کند، پس اصلاح قیمتی با هدف کاهش قاچاق سوخت در حال حاضر راهکار مؤثری نخواهد بود و به افزایش قیمت تقریباً همه اجناس و بالارفتن تورم منتهی میشود. بهترین راهکار فعال کردن کارتهای سوخت بود که این روش نیز هنوز بهطور جدی پیگیری نمیشود. در این گزارش ضمن مقایسه قیمت بنزین در ایران با دیگر کشورها، سود قاچاق بنزین و همچنین مصرف این سوخت در کشور را مورد بررسی قرار دادهایم.
بیشترین سود قاچاق بنزین
قیمت بنزین در ایران لیتری هزار تومان است و برای مقایسه قیمت آن با دیگر کشورها باید برابری ریال با دلار را مدنظر قرار داد که باتوجه به نوسان قیمت ارز در بازار آزاد نرخ بنزین دائماً درحال تغییر میشود. اگر دلار را ۱۱هزار و ۵۰۰تومان فرض کنیم، قیمت بنزین در ایران معادل ۹سنت میشود. این درحالی است که بنزین در کشورهای همسایه بیش از ۴۰سنت تا کمتر از ۱.۵دلار قیمت دارد. بدینترتیب سود حاصل از قاچاق بنزین چنین رقم میخورد.
این شرایط موجب شده قاچاق بنزین بیش از پیش رونق یابد و بنزینی که با یارانه دولتی توزیع میشود، در خارج از مرزهای کشور مصرف شده و این یارانه دولتی به جیب قاچاقچیان سرازیر شده و اختلاف فاحشی که با نوسانات ارزی و کاهش ارزش پول ملی ایجاد شده، قاچاق را رونق داده و قاچاقچیان را فربهتر از گذشته کرده است.
آمار غیررسمی از قاچاق روزانه حدود ۳۰میلیون لیتر بنزین از ایران حکایت دارد، آماری که از سوی مراجع رسمی، چون وزارت نفت و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز تأیید نشده و هیچ آمار رسمی دیگری نیز برای تأیید و یا حتی رد این آمار قاچاق گسترده بنزین وجود ندارد. بدین ترتیب روزانه بیش از ۳۰۰میلیارد تومان از جیب بیتالمال برای مصرف در خارج از کشور به باد میرود.
نسبت مصرف و قیمت بنزین در کشور
در این مدت که قیمت بنزین در کشور ثابت مانده، مصرف آن ۳۶درصد افزایش یافته است و از مصرف روزانه ۷۰میلیون لیتر در سال۹۳ به بیش از ۹۵میلیون لیتر افزایش یافته است. این در شرایطی است که بهدلیل پایین بودن قیمت بنزین، خودروسازان داخلی که باتوجه به شرایط تحریم عمده محصولات مصرفی دراختیار آنان است، انگیزهای برای بهبود سازوکار سوخت در خودروهای تولیدی خود ندارند و ثمن اسراف چشمگیر روزانه سوخت، هر روز بر مشکلات آلودگی هوا اضافه میکنند.
مقایسه قیمت بنزین و توان مالی در کشورهای مختلف
باوجود پایین بودن قیمت بنزین؛ ایران دومین کشوری است که پس از ونزوئلا بنزین در آن از باقی کشورهای دیگر کمتر است، بسیاری از صاحبنظران نزدیک به دولت معتقدند به نسبت درآمد ایرانیان، بنزین زیاد هم ارزان نیست و از همین رو واقعیشدن قیمت بنزین با این که یکی از اهداف اصلی طرح تحول بوده، درحال حاضر فشار مضاعفی بر اقشار ضعیف وارد میکند.
درحال حاضر محدوده غرب اروپا و آسیای جنوب شرقی بهطور کلی بیشترین قیمت بنزین را دارد. بهعنوان یک قانون کلی، هر چه کشورها ثروتمندتر و پیشرفتهتر باشند قیمت بنزین نیز در آنها بالاتر است، در حالی که کشورهای فقیر و کشورهای تولیدکننده و صادرکننده نفت در کل ارزانترین سوخت را دارند. تنها کشوری که از این قانون پیروی نمیکند ایالات متحده است که قیمت سوخت در آن به نسبت ارزان است. گرانترین سوخت نیز متعلق به هنگکنگ است.
از سوی دیگر، ۱۵درصد یارانهای که در دنیا و در حوزه انرژی پرداخت میشود، متعلق به ایران است. یعنی ۱۰درصد درآمد ناخالص داخلی را به یارانه اختصاص میدهیم و ۵۰درصد یارانه انرژی به سه دهک ثروتمند جامعه اختصاص مییابد، این در حالی است که کمتر از سه درصد هزینه این دهکها، به سوخت مربوط است. اگرچه قیمت بنزین با ثابت ماندن از پنج سال پیش تا امروز، موجب افزایش یارانه دولتی به مصرف این فرآورده نفتی شده و هر کس بیشتر بنزین مصرف کند، بیشتر از یارانه پنهان دولتی آن بهرهمند میشود، اما افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت بنزین نیز در وهله فعلی نمیتواند کمکی به کاهش جذابیت قاچاق آن کند، پس اصلاح قیمتی با هدف کاهش قاچاق سوخت در حال حاضر راهکار مؤثری نخواهد بود و به افزایش قیمت تقریباً همه اجناس و بالارفتن تورم منتهی میشود. بهترین راهکار فعال کردن کارتهای سوخت بود که این روش نیز هنوز بهطور جدی پیگیری نمیشود. در این گزارش ضمن مقایسه قیمت بنزین در ایران با دیگر کشورها، سود قاچاق بنزین و همچنین مصرف این سوخت در کشور را مورد بررسی قرار دادهایم.
بیشترین سود قاچاق بنزین
قیمت بنزین در ایران لیتری هزار تومان است و برای مقایسه قیمت آن با دیگر کشورها باید برابری ریال با دلار را مدنظر قرار داد که باتوجه به نوسان قیمت ارز در بازار آزاد نرخ بنزین دائماً درحال تغییر میشود. اگر دلار را ۱۱هزار و ۵۰۰تومان فرض کنیم، قیمت بنزین در ایران معادل ۹سنت میشود. این درحالی است که بنزین در کشورهای همسایه بیش از ۴۰سنت تا کمتر از ۱.۵دلار قیمت دارد. بدینترتیب سود حاصل از قاچاق بنزین چنین رقم میخورد.
این شرایط موجب شده قاچاق بنزین بیش از پیش رونق یابد و بنزینی که با یارانه دولتی توزیع میشود، در خارج از مرزهای کشور مصرف شده و این یارانه دولتی به جیب قاچاقچیان سرازیر شده و اختلاف فاحشی که با نوسانات ارزی و کاهش ارزش پول ملی ایجاد شده، قاچاق را رونق داده و قاچاقچیان را فربهتر از گذشته کرده است.
آمار غیررسمی از قاچاق روزانه حدود ۳۰میلیون لیتر بنزین از ایران حکایت دارد، آماری که از سوی مراجع رسمی، چون وزارت نفت و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز تأیید نشده و هیچ آمار رسمی دیگری نیز برای تأیید و یا حتی رد این آمار قاچاق گسترده بنزین وجود ندارد. بدین ترتیب روزانه بیش از ۳۰۰میلیارد تومان از جیب بیتالمال برای مصرف در خارج از کشور به باد میرود.
نسبت مصرف و قیمت بنزین در کشور
در این مدت که قیمت بنزین در کشور ثابت مانده، مصرف آن ۳۶درصد افزایش یافته است و از مصرف روزانه ۷۰میلیون لیتر در سال۹۳ به بیش از ۹۵میلیون لیتر افزایش یافته است. این در شرایطی است که بهدلیل پایین بودن قیمت بنزین، خودروسازان داخلی که باتوجه به شرایط تحریم عمده محصولات مصرفی دراختیار آنان است، انگیزهای برای بهبود سازوکار سوخت در خودروهای تولیدی خود ندارند و ثمن اسراف چشمگیر روزانه سوخت، هر روز بر مشکلات آلودگی هوا اضافه میکنند.
مقایسه قیمت بنزین و توان مالی در کشورهای مختلف
باوجود پایین بودن قیمت بنزین؛ ایران دومین کشوری است که پس از ونزوئلا بنزین در آن از باقی کشورهای دیگر کمتر است، بسیاری از صاحبنظران نزدیک به دولت معتقدند به نسبت درآمد ایرانیان، بنزین زیاد هم ارزان نیست و از همین رو واقعیشدن قیمت بنزین با این که یکی از اهداف اصلی طرح تحول بوده، درحال حاضر فشار مضاعفی بر اقشار ضعیف وارد میکند.
درحال حاضر محدوده غرب اروپا و آسیای جنوب شرقی بهطور کلی بیشترین قیمت بنزین را دارد. بهعنوان یک قانون کلی، هر چه کشورها ثروتمندتر و پیشرفتهتر باشند قیمت بنزین نیز در آنها بالاتر است، در حالی که کشورهای فقیر و کشورهای تولیدکننده و صادرکننده نفت در کل ارزانترین سوخت را دارند. تنها کشوری که از این قانون پیروی نمیکند ایالات متحده است که قیمت سوخت در آن به نسبت ارزان است. گرانترین سوخت نیز متعلق به هنگکنگ است.
نظر شما