با رخدادهای وسیع و خشونت بار استان های جنوبی در عصر جمعه، ناظران مسائل عراق اکنون چشم به تحولات امروز بغداد دارند و این سوال را مطرح می کنند که آیا معترضان در پایتخت نیز به سمت خشونت خواهند رفت و براندازی نظام سیاسی دوباره "ترند" خواهد شد یا شیوه تحصن در میدان تحریر تا زمان تحقق خواسته ها سرلوحه خواهد بود و سوال مهمتر این که آیا در صورت تحقق گزینه نخست، عراق و ساختارهای سیاسی، دینی و اجتماعی آن توانمندی لازم را برای مقاومت در برابر یک حرکت براندازانه خواه از داخل یا وابسته به خارج را دارد و می تواند دوباره با مدیریت بحران، شرایط طبیعی یا شبه طبیعی را  به کشور بازگرداند؟

دور دوم تظاهرات دیروز جمعه در استان ها با خشونت گسترده تری همراه بود که گر چه حجم تلفات انسانی در مقایسه با تظاهرات اول اکتبر (نهم مهرماه) کمتر بود اما خسارت های مادی و آتش زدن ساختمان های دولتی و مقرهای احزاب و گروه های اسلامی و دولتی بالاتر بود.

در نگاه اول به این دور تازه از تظاهرات دیده می شود که این تظاهرات همانند تظاهرات سابق بلکه تظاهرات تابستان سال گذشته که با خشونت هم همراه بود، به طور ویژه در استان ها و مناطق شیعه نشین متمرکز شده و همچنان استان های سنی و کردنشین نظاره گر اوضاع هستند. 

بغداد (مناطق شیعه نشین) به علاوه هفت استان جنوبی و مرکزی عراق (بابل، کربلا، نجف، واسط، دیوانیه، ذیقار، المثنی و بصره) دیروز صحنه خشونت کم سابقه بودند.

تمرکز خشونت ها به اسم تظاهرات اجتماعی در مناطق شیعه نشین باعث نگرانی ها از احتمال اجرایی شدن سناریو جنگ شیعه – شیعه شده است که «عزت الشابندر» شخصیت سیاسی شیعه عراق در صفحه شخصی خود به صراحت از آن سخن گفته و هشدار داده است. نوری المالکی دبیرکل حزب الدعوه و نخست وزیر اسبق عراق نیز پیش تر هشدار مشابه ای داده بود.

** بار دیگر حمله به مقر احزاب

حوادث اسف بار دیروز جمعه در استان های جنوب و مرکز عراق همانند تظاهرات تابستان سال گذشته مقرهای اغلب احزاب اسلامی شیعه و گروه های مقاومت به علاوه برخی از ساختمان های اداری و شوراها و استانداری ها را در برگرفت.

قتل فجیع دو نیروی مقاومت در شهر السماوه، زنده سوزاندن ۱۰ پرسنل سازمان بدر در شهر دیوانیه، ترور عضو گروه مقاومت عصائب اهل حق در شهر العماره، کشتن بی رحمانه چند نیروی مجروح مقاومت در بیمارستان العماره و بالاخره ضرب و جرح «ابوعزرائیل» چهره معروف مقاومت در مبارزه با داعش در تظاهرات بغداد دل بسیاری را آزرده کرد.

مقرهای عصائب اهل الحق (قیس الخزعلی) در میسان، سرایا الخراسانی (علی الیاسری) و مجلس اعلای اسلامی (همام حمودی) و جریان حکمت ملی (سید عمار حکیم) در المثنی، سازمان زندانیان سیاسی و استانداری در ذیقار، مقر دولت قانون (نوری المالکی) در واسط به علاوه  دفاتر جنبش الاصلاح (ابراهیم جعفری)، جنبش عطا (فالح الفیاض)، النجباء (اکرم الکعبی) و البشائر در استان های  بصره، میسان ، ذیقار ، المثنی ، بابل ، واسط و دیوانیه همگی به آتش کشیده شدند.

در این دور از آتش زدن مقرهای احزاب و گروه های سیاسی شیعه باز هم مقرهای جریان صدر از هرگونه تعرض در امان ماند تا القای شبهه اینکه عوامل آتش زدن از جریان صدر هستند، تقویت شود بدون این که دلیل دیگری برای اثبات این اتهام ارائه شود. 

برخورد مسلحانه در العماره بین دو گروه مسلح که برخی خبرهای تایید نشده می گوید میان سرایا السلام (مقتدا صدر) و عصائب اهل الحق (قیس خزعلی) بوده است، نگرانی ها را از احتمال فاز اول اجرای سناریوی جنگ شیعه – شیعه را تقویت کرد.

به گفته «هشام الهاشمی» تحلیل امنیتی و سیاسی عراق، این دور از تظاهرات ۳۲ کشته و سه هزار زخمی داشته و باعث آتش سوزی ۸۸ مقر حزب و گروه مقاومت و نهاد دولتی شده است و ۲۷ نفر نیز از این افراد براثر درگیری مسلحانه به قتل رسیده اند.

آمار کشته و زخمی های حوادث دیروز عراق، هنوز از سوی مقامات رسمی اعلام یا تایید نشده است اما در صورت صحت باید گفت در حالی چند ساعت خشونت های دیروز این تعداد کشته و زخمی برجای گذاشته که اصولا نیروهای امنیتی عراق هیچ گونه سلاح با گلوله جنگی همراه نداشته امری که حتی برخی از کارشناسان را از اینکه نیروهای امنیتی بدون هیچ تسلیحاتی در برابر تظاهرکنندگان خصوصا لایه های خشن تظاهرات تنها گذاشته شده اند، نگران و انتقاداتی را متوجه دولت کرده است. 

همزمان با شروع دور تازه تظاهرات ها، «حامد الجزائری» از گروه مقاومت سرایا الخراسانی از تجمع نیروهای پیشمرگ کرد (وابسته به حزب دمکرات مسعود بارزانی) در نزدیکی کرکوک غنی از نفت خبر داده است.

برخی گزارش ها حاکیست که نیروهای پیشمرگ کرد خود را آماده ورود به کرکوک و تسخیر مجدد این استان غنی از نفت می کنند.

در همین راستا هسته های گروه تروریستی داعش نیز در مناطق سنی نشین دوباره فعال شده که ترور  سرتیپ «علی اللامی» فرمانده تیپ چهارم پلیس اتحادیه به همراه دو فرمانده و چهار سرباز دیگر در «المطیبیجه» در شمال سامراء از توابع استان صلاح الدین و ترور سه مقام مسوول در بخش «ابی صیدا» از توابع استان دیاله در روزهای اندک اخیر مهمترین این اتفاقات بوده است.

** نگاه ها به امروز بغداد است

در سایه این تحولات اینک همه نگاه ها به تحولات امروز پایتخت عراق است بویژه آنکه گفته شدهاست برخی از تظاهرکنندگان از استان های جنوب و مرکز به آن بپیوندند.

این سوال مطرح است که آیا طبقه سیاسی شیعه و دولتمردان آن از جمله دولت «عادل عبدالمهدی» قادر هستند که این موج تظاهرات که همه گزارش ها حاکیست گردانندگان پشت پرده دارد و دنبال براندازی است و روزنامه «الاخبار» لبنان امروز (شنبه) از نقش برجسته سفارت آمریکا در این دور جدید از تظاهرات پرده برداشته است، می توانند اوضاع را کنترل کنند.

کارشناسان، بیانیه دیروز جمعه مرجعیت عالی دینی عراق را نیز در نوع خود، کم سابقه دانستند زیرا آیت الله سیستانی - بر خلاف دو بیانیه پیشین - برای اولین از زبان ملامت علیه تخریب کنندگان و نفوذی ها در تظاهرات های مسالمت آمیز عراق هشدار داد.

آیت الله سیستانی دیروز جمعه اولین هشدار خود را به عدم تعرض به دارایی های عمومی و خصوصی و نیروهای امنیتی عنوان کرد که ساعاتی بعد از این بیانیه، تظاهرات ها به اعتقاد اغلب رسانه ها و شخصیت ها در عراق بویژه در بغداد، کربلا و نجف به سمت آرامش رفت. 

اما آیا گردانندگان پشت پرده تظاهرات که به دنبال تخریب همه مواضع قدرت شیعیان در عراق و سپس براندازی نظام و روند جاری عراق هستند، در برابر این اهرم های قدرت شیعیان در عراق ساکت می نشینند و سناریوی جنگ شیعه – شیعه را رها می کنند یا این که به هر ترفندی آن را همچنان بعنوان دستور کار خود حفظ خواهند کرد.  

پاسخ این سوال در رویدادهای امروز و کم و کیف تظاهرات امروز بغداد مشخص خواهد شد. 

آیا برخی از لایه های خشن تظاهرات بغداد از ظهر امروز دوباره موج خشونت آفرینی را در تظاهرات آغاز می کنند و حضور دیگر اقشار از جمله تعداد پرشمار صدری ها در تظاهرات امروز ابتکار عمل را از عوامل نفوذی که می خواهند بین صدری ها و تظاهرکنندگان مستقل جدایی بیندازند، می گیرد.

بی شک امروز شنبه یک روز بلند برای اهالی بغداد و امتحانی سخت برای نیروهای امنیتی و دولت عراق و تجربه گراسنگی برای تظاهرکنندگان مسالمت آمیز برای جدا کردن راه خود از خشونت گران و عوامل نفوذی است.

به هر روی، ناظران مسائل عراق، تحولات امروز بغداد را سرنوشت ساز  می دانند، به این معنا که هر کدام از دو طرف (دولت و اقلیت برانداز) بتوانند ابتکار عمل تحولات امروز پایتخت را بدست بگیرند، تا حد زیادی کلید تحولات آتی را نیز در دست خواهند داشت. 

عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق با دو برگ برنده، بسته های  اصلاحی و همچنین وعده اصلاح قانون اساسی و قانون انتخابات و نیز بیانیه هشداردهنده مرجعیت عالی عراق در یک سوی معادله ایستاده است و گروه اقلیت برانداز با استفاده از هرج و مرج و آشوب طلبی در سوی دیگر و اکثریت معترضان مسالمت جو با خواسته های مشروع و قانونی، در میانه این دو طرف قرار دارند و در سنگین تر شدن کفه یک طرف، حرف اصلی را می زنند.

از این منظر، شنبه ۲۶ اکتبر ۲۰۱۹ یک روز سرنوشت ساز  برای عراقی هاست و تا حدی زیادی افق آینده تحولات این کشور و سرنوشت نظام سیاسی این کشور و نه فقط دولت عادل عبدالمهدی را ترسیم خواهد کرد، یک روز طولانی برای مردم عراق و سه بازیگر صحنه نظام / دولت، اکثریت معترضان، و اقلیت برانداز. 

** آخرین وضعیت بغداد 

نیروهای امنیتی از بامداد امروز شنبه کل منطقه امنیتی سبز (محل نهادهای حاکمیتی عراق) به علاوه منطقه باب الشرقی (محل تجمع اعتراضی تظاهرکنندگان) را که به شعاع چند کیلومتر در مرکز بغداد است به طور کامل بستند و پست های ایست و بازرسی برای تفتیش بدنی تظاهرکنندگان ایجاد کردند تا از ورود هرگونه ابزار برنده یا سلاح احتمالی به داخل تظاهرات جلوگیری به عمل آورند تا به این صورت بخشی از خشونت ها کنترل شود.

پل الحمهوری حدفاصل بین منطقه امنیتی سبز و باب الشرقی را با دیوارهای سیمانی بسته و تعداد پر شماری از یگان جدید موسوم به نیروهای حفاظ نظم را برای حفاظت از تظاهرکنندگان به خدمت گرفته اند.

به رغم ازدحام جمعیت و شلوغ بودن منطقه باب الشرقی اما این طرف پل، همچنان امن و بی سر و صدا است و فقط صدای گلوله های صوتی و احتمالا اشک آور علیه برخی از تظاهرکنندگان که می خواهند به زور از پل الجمهوری عبور کرده و به منطقه امنیتی سبز برسند شنیده می شود، امروز تجربه عملی برای نیروهای حفظ نظام خواهد بود. /