پوکی استخوان (استئوپروز) یک بیماری خاموش است و تا زمانیکه شکستگی در استخوان اتفاق نیفتد، درد و شکایت جدی ایجاد نشده و نمی توان به وجود این بیماری پی برد.

به گزارش وبدا، بیستم اکتبر (28 مهر) توسط سازمان جهانی بهداشت و بنیاد بین المللی استئوپروز، روز جهانی پوکی استخوان نامگذاری شده است. اهمیت پوکی استخوان به حدی است که WHO، روزی را به این عنوان در نظر گرفته است و هدف از نامگذاری این روز، ارتقای سطح آگاهی عمومی درخصوص پیشگیری، تشخیص و درمان پوکی استخوان است. 

پوکی استخوان یا استئوپروز طبق تعریف انجمن ملی بهداشت، یک اختلال اسکلتی است که بیشتر در دوران کهنسالی بروز می‌ کند و ویژگی بارز آن کاهش استحکام استخوان بوده و فرد را در معرض خطر شکستگی قرار می ‌دهد.

برخلاف بسیاری از بیماری‌های مزمن که علائم و نشانه‌های متعددی دارند، استئوپروز یک بیماری خاموش و بدون علامت است تا زمانی که یک شکستگی ایجاد شود.

شکستگی‌ های ناشی از استئوپروز، شکستگی ‌هایی هستند که به ‌طور معمول، در آن موقعیت‌ ها در افراد سالم، شکستگی استخوان رخ نمی ‌دهد، که این شکستگی‌ ها به عنوان شکستگی ناشی از شکنندگی در نظر گرفته می‌ شوند.

این بیماری در دوران یائسگی زنان بسیار شایع است، زیرا در این دوران استروژن در بدن زنان کم می‌ شود. همچنین، کمبود مواد معدنی مانند کلسیم، پروتئین و ویتامین D و استعمال دخانیات مانند، سیگار باعث پوکی استخوان می ‌شود.

در شرایط کمبود مواد معدنی در رژیم غذایی، بدن این کمبود را از بافت‌های استخوانی می ‌گیرد و این کار در طول زمان باعث فقر استخوان‌ها از لحاظ مواد معدنی و در نتیجه پوکی استخوان می شود. همچنین، با بالا رفتن سن تخریب بافت استخوانی بیش از ساخت آن می ‌شود و با گذشت زمان و در دوران کهنسالی این عارضه بروز می ‌کند. برخی از بیماری‌ ها مانند پرکاری تیروئید، کم‌ کاری غدد جنسی، آرتریت روماتوئید، بیماری کوشینگ و دیابت و مصرف برخی داروها مثل کورتن و لووتیروکسین، فورزماید، هپارین٬ فنیتوئین نیز در طول زمان باعث پوکی استخوان می‌ شوند. عوامل دیگری نیز مانند، کم‌ تحرکی یا کمبود وزن بیش از ۱۰ درصد نسبت به وزن دوران جوانی یا BMI کمتر از 19، عوامل وراثتی و اعتیاد به الکل نیز باعث پوکی استخوان هستند.

به گفته، دکتر احمد رییس السادات، دبیر انجمن طب فیزیکی و توانبخشی ایران، براساس آخرین آمار، در ایران حدود 17 درصد بزرگسالان بالای سی سال، به پوکی استخوان مبتلا هستند و بیشترین جمعیت در معرض خطر، سالمندان هستند. وی همچنین، افزوده: بر اساس پژوهش‌ های داخلی، بیش از ۲۰ درصد زنان بالای ۵۰ سال، دچار پوکی استخوان بوده و حدود ۱۰ درصد جمعیت ایران را سالمندان تشکیل می ‌دهند و با افزایش امید به زندگی این میزان بیشتر خواهد شد و در نتیجه بر جمعیت مبتلا به پوکی استخوان افزوده خواهد شد.

ضرورت پیشگیری از شکستگی های ناشی از استئوپروز

دکتر افشین استوار، رییس مرکز مدیریت بیماری های غیرواگیر وزارت بهداشت، درخصوص عوارض استئوپروز می گوید: 50 درصد از افرادی که دچار شکستگی های ناشی از پوکی استخوان می شوند، برای راه رفتن نیاز به کمک خواهند داشت و متاسفانه 20 درصد از این افراد، ظرف یک سال ممکن است جان خود را از دست بدهند، بنابراین، در صورتی که به پوکی استخوان توجه نکنیم، با پیامدهای جدی روبرو خواهیم بود. دکتر استوار تاکید می کند: چنانچه برای فرد بیشتر از 50 سال، یک بار شکستگی استخوان رخ دهد، حتما باید پیگیری شود که آیا این شکستگی ناشی از پوکی استخوان بوده است یا خیر، به خصوص اگر شکستگی با ضربه کم اتفاق بیفتد.

به گفته دکتر استوار، برای درمان پوکی استخوان، داروهای موثری در کشور وجود دارد، اما به هر فرد بیشتر از 50 سال توصیه می کنیم که استخوان های خود را از نظر پوکی استخوان، بررسی و در صورت وجود پوکی استخوان با نظر پزشک، اقدام به درمان این بیماری کند.

ضروت مصرف موادمغذی حاوی کلسیم و ویتامین D 

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، با تاکید بر ضرورت تغذیه مناسب به منظور پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان، به مصرف موادمغذی حاوی کلسیم و ویتامین D اشاره کرده و گفته؛ کلسیم در تشکیل استخوان و دندان و استحکام آنها نقش ضروری دارد، 99 درصد کلسیم بدن در استخوان ها قرار دارد که در صورت فقر کلسیم در بدن، پوکی استخوان بسیار محتمل است. وی تاکید کرده؛ مصرف گروه شیر و لبنیات به علت آنکه مهم ترین منبع کلسیم و فسفر است، برای استحکام استخوان ها و دندان ها لازم است، همچنین به علت داشتن ویتامین A برای رشد و سلامت پوست هم مفیدند. وی درخصوص نقش ویتامین D نیز تصریح کرده؛ کمبود ویتامین D خطر ابتلا به بیماری‌های غیر واگیر را افزایش می ‌دهد. علاوه بر آن،  کمبود ویتامین D منجر به پوکی استخوان و دردهای استخوانی نیز می ‌شود.

۵ قدم برای داشتن استخوان سالم و پیشگیری از شکستگی در آینده

قدم اول، انجام ورزش منظم شامل ورزش های تحمل کننده وزن، تقویت عضلات و تمرینات تعادلی است.

قدم دوم، تغذیه مناسب شامل مصرف غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D (مانند لبنیات) و پروتئین مانند، ماهی و تخم مرغ و حبوبات و همچنین، میوه و سبزیجات تازه است.

قدم سوم، پرهیز از عادت‌ های غلط در زندگی، اجتناب از کشیدن سیگار و مصرف الکل و مصرف بی رویه قهوه و نوشیدنی های گازدار است.

قدم چهارم، پیگیری اینکه آیا نشانه ای از خطر جهت ابتلا به پوکی استخوان وجود دارد یا خیر؟ مثلا سابقه شکستگی استخوان بر اثر صدمات و یا زمین خوردن ملایم، یائسگی زودرس (زیر ۴۵ سال)، شکستگی لگن در خانواده، بیماری هایی چون دیابت و روماتویید آرتریت و برخی از بیماری‌های گوارشی، مصرف داروهای کورتونی و ضد تشنج و داروهای بیماریهای تیرویید، کوتاهی قد بیش از ۴ سانتیمتر و لاغری مفرط، از مهمترین نشانه های خطر ابتلا به پوکی هستند. 

قدم پنجم، پیشگیری از زمین خوردن و تشخیص و درمان به موقع پوکی استخوان، از طریق ویزیت پزشک و انجام سنجش تراکم استخوان است./207