دیروز 16 اکتبر (۲۴ مهرماه)، روز جهانی غذا بود. این مناسبت، امسال با تاکید بر شعار سال ۲۰۱۹ سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد با عنوان «رفتار ما آینده ما را می‌سازد، رژیم غذایی سالم برای دنیای بدون گرسنگی» برگزار شد. در ایران نیز روز جهانی غذا با شعار ملی «اصلاح الگوی تغذیه برای حفظ و ارتقای سلامت» در سراسر کشور ویژه‌برنامه‌هایی درپی داشت که تا 26 مهرماه ادامه دارد. برنامه‌ها و شعارهایی که در حد حرف و لفظ باقی می‌ماند و حکایت همچنان باقی است.
اتلاف سالانه ۴۰۰ میلیارد دلار مواد غذایی
سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد، فائو، در تازه‌ترین گزارشی که در سایت رسمی خود منتشر کرده است، می‌گوید سالانه ۴۰۰ میلیارد دلار مواد غذایی بدون اینکه به بازار برسد، تلف می‌شود. این میزان برابر ۱۴ درصد از کل مواد غذایی تولیدی در جهان طی یک سال است. این گزارش می‌افزاید، کشورهای آسیای مرکزی سهمی بیش از ۲۰ درصد در کل اتلاف مواد غذایی قبل از رسیدن به بازار، دارند و سهم آمریکای شمالی و اروپا حدود ۱۶ درصد و سهم آفریقای سیاه ۱۴ درصد است. یکی از عمده‌ترین دلایل اتلاف مواد غذایی در مرحله تولید تا بازار، نبود زیرساخت‌ها و انبارهای مناسب و سرد است. در همین زمینه خبرگزاری بلومبرگ نیز با پوشش گزارش فائو نوشته است، جلوگیری از ائتلاف مواد غذایی بسیار مهم است، چراکه حدود ۱۰ درصد از جمعیت جهان با مشکل گرسنگی مواجه هستند. رهبران جهان متعهد شده‌اند تا سال ۲۰۳۰ میزان اتلاف مواد غذایی قبل از رسیدن به بازار را به نصف برسانند. خود تولید مواد غذایی سهم چشمگیری در تولید گازهای گلخانه‌ای دارد و بر اساس توافق زیست‌محیطی پاریس، جامعه جهانی متعهد شده است جلو شتاب رشد تولید گازهای گلخانه‌ای مانند دی‌اکسیدکربن را بگیرد تا نگذارد دمای زمین تا پایان قرن بیش از ۱.۵ درجه افزایش یابد. بر اساس برآورد آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا و آژانس بین‌المللی انرژی، سالانه ۳۳ میلیارد تن دی‌اکسیدکربن در جهان تولید می‌شود و بخش کشاورزی سهمی ۹ درصدی در آن دارد. فائو می‌گوید بخش بزرگی از اتلاف مواد غذایی در مرحله بازار و مصرف اتفاق می‌افتد، خصوصا ۳۷ درصد از مواد غذایی حیوانی و یک پنجم میوه‌‌ها و سبزیجات در مرحله بازار و بعد از فروش به مشتری از بین می‌رود. برخلاف مرحله تولید تا رسیدن به بازار که کشورهای فقیر بیشتر با آن مواجه بودند، اتلاف مواد غذایی در مرحله فروش و بعد از آن، بیشتر در کشورهای ثروتمند دیده می‌شود. در مجموع فائو می‌گوید تقریبا یک سوم مواد خوراکی برای مصرف انسان‌ها که در جهان تولید می‌شود، از بین می‌رود. بدین ترتیب سالانه ۱.۳ میلیارد تن خوراک در جهان تلف می‌شود، در حالی که ۸۲۰ میلیون نفر با مشکل فقر و گرسنگی مواجه هستند. فائو با اشاره به تلاش جامعه جهانی برای کاهش تلفات مواد غذایی، می‌گوید این اقدامات دلگرم‌کننده است، اما رسیدن به اهداف مطلوب بسیار سخت و پیچیده است. این گزارش به اهمیت نقش دولت‌ها در جلوگیری از اتلاف مواد غذایی اشاره کرده و می‌گوید ارائه آموزش‌های لازم از تولیدکننده‌ها تا بازار و خصوصا مصرف‌کننده‌ها می‌تواند بسیار سازنده باشد. فائو می‌گوید نیاز به مصرف مواد کشاورزی در جهان تا سال ۲۰۵۰ حدود ۳۵ تا ۵۰ درصد افزایش خواهد یافت و مدیریت این حوزه بسیار حیاتی است.
زنان و کودکان بیشتر در معرض سوءتغذیه هستند
تازه‌ترین گزارش سازمان «نان برای همه» به مناسبت روز جهانی غذا نشان می‌دهد که زن‌ها و بچه‌ها به دلیل سازوکارهای تبعیض‌آمیز، به مراتب بیشتر از مردان در معرض آسیب‌های ناشی از سوءتغذیه و گرسنگی قرار دارند.
دو تشکل امدادی و حقوق بشری در آلمان به مناسبت «روز جهانی غذا» گزارشی منتشر کرده‌اند که نشان می‌دهد زن‌ها و بچه‌ها در بسیاری از کشورهای دنیا، نسبت به مردان محرومیت‌های غذایی بیشتری دارند.
در گزارش سازمان پروتستانی «نان برای همه» و شبکه مبارزه برای اولویت غذا "FIAN" آمده است: «زن‌ها به دلیل وظایف کلیدی در کاشت و برداشت کشاورزی و تهیه خوراک، نقش مهمی علیه عدم امنیت غذایی و گرسنگی دارند، اما اکثر کسانی که از سوءتغذیه و گرسنگی رنج می‌برند، همین دخترها و زن‌ها هستند.»
برنارد والتر، کارشناس سازمان «نان برای همه» می‌گوید: «تبعیض‌های اجتماعی گسترده و عدم تساوی حقوقی زنان برای دسترسی به زمین و منابع دیگر، باعث شده که زن‌ها بیش از مردان در معرض عدم امنیت غذایی قرار داشته باشند.»
طبق اعلام سازمان جهانی خواروبار (فائو)، شمار افرادی که گرسنگی می‌کشند یا از سوءتغذیه متوسط یا شدید در رنجند، بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ بیش از ۳۰۰ میلیون نفر افزایش داشته و به دو میلیارد نفر رسیده است. به این ترتیب از هر چهار نفر در جهان، یک نفر هر روز درگیر این مسئله است که آیا فردا غذای کافی و با کیفیت برای خوردن دارد یا نه؟
بند اول ماده ۱۱ میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی سازمان ملل، حق غذا را یک حق بنیادین بشری دانسته، اما این حق معمولا نادیده گرفته می‌شود. سازمان ملل در اهداف توسعه پایدار، موظف شده که تا سال ۲۰۳۰ حق دسترسی همگانی به خوراک و منابع غذایی را تضمین کند.
دستکم یک سوم کودکان زیر پنج سال یعنی ۲۰۰ میلیون دختر و پسر خردسال به اندازه کافی غذا نمی‌خورند یا تغذیه باکیفیت و صحیح ندارند. یونیسف می‌گوید این دلیل سوءتغذیه، اضافه وزن یا لاغری مفرط این بچه‌هاست.
میلیون‌ها کودک از گرسنگی یا سوءتغذیه رنج می‌برند
دستکم یک سوم کودکان زیر پنج سال در جهان، یعنی ۲۰۰ میلیون دختر و پسر خردسال به اندازه کافی غذا نمی‌خورند یا تغذیه باکیفیت ندارند. یونیسف می‌گوید آنها به همین دلیل دچار سوءتغذیه، اضافه وزن یا لاغری مفرط هستند. صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل (یونیسف) در گزارشی می‌گوید دو سوم بچه‌های شش ماهه تا دو ساله در دنیا به مواد غذایی مناسب برای رشد جسمی و ذهنی خودشان دسترسی ندارند. گزارش یونیسف در آستانه ۱۶ اکتبر، روز جهانی تغذیه منتشر شده است.
فائو می‌گوید تقریبا یک سوم مواد خوراکی برای مصرف انسان‌ها که در جهان تولید می‌شود، از بین می‌رود. بدین ترتیب سالانه ۱.۳ میلیارد تن خوراک در جهان تلف می‌شود، در حالی که ۸۲۰ میلیون نفر با مشکل فقر و گرسنگی مواجه هستند
کارشناسان امر هشدار می‌دهند که مغز بچه‌ها با غذای بد یا ناکافی، به خوبی رشد نمی‌کند و آنها بعدا در یادگیری دچار مشکل خواهند شد؛ ضمن آن که سیستم ایمنی بدن آنها آن چنان ضعیف می‌شود که با کوچک‌ترین بیماری از پا درمی‌آیند. هنریتا فوره، مدیر اجرایی یونیسف می‌گوید: «با وجود همه پیشرفت‌های تکنولوژیکی، فرهنگی و اجتماعی در سال‌های اخیر، ما از یک واقعیت اساسی غفلت کرده‌ایم؛ این که اگر کودکان بد تغذیه شوند، بد زندگی خواهند کرد.» این مقام یونیسف هشدار داده که باید راه و روش تشخیص سوءتغذیه و مقابله با آن تغییر کند: «مسئله این نیست که بچه‌ها به اندازه کافی غذا بخورند، بلکه اصل مطلب این است که آنها درست تغذیه شوند.»
گزارش یونیسف اشکال مختلف سوءتغذیه کودکان را فهرست کرده است. ۵۰ میلیون کودک از کم‌غذایی رنج می‌برند و بسیار لاغرند. ۴۰ میلیون بچه زیر پنج سال اضافه وزن دارند یا چاق هستند. ۱۴۹ میلیون خردسال دیگر به خاطر کمبودهای تغذیه‌ای، به اندازه لازم رشد نکرده‌اند و ۳۴۰ میلیون بچه نیز به عوارض ناشی از کمبود ویتامین یا مواد معدنی مبتلا هستند.
کارشناسان تغذیه بیش از هر چیز از فراگیری مصرف فست فود، جانک فود (هله‌هوله) و نوشیدنی‌های گازدار و شیرین نزد بچه‌ها انتقاد می‌کنند.
رنج یک‌چهارم جمعیت جهان از سوءتغذیه و گرسنگی
شمار کسانی که در جهان از عدم‌دسترسی به خوراک مناسب رنج می‌برند به دو میلیارد نفر رسیده است. این در حالی است که تولید مواد خوراکی افزایش چشمگیری داشته است. سالانه میلیون‌ها نفر در اثر گرسنگی جان خود را از دست می‌دهند.
گزارش دیگری که از سوی سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) منتشر شده است. آمار مطرح شده در این گزارش توسط سازمان امدادی FIAN در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته است. خبرگزاری کاتولیکی آلمان روز پنجشنبه ۱۸ مهر (۱۰ اکتبر) با انتشار گزارشی آمار سازمان خواربار و کشاورزی سازمان ملل متحد درباره شمار کسانی که از گرسنگی و سوءتغذیه در پهنه گیتی رنج می‌برند را بازنشر کرده است. بر اساس گزارشی که از سوی سازمان خواربار و کشاورزی سازمان ملل متحد منتشر شده است تعداد کسانی که از دسترسی به خوراک مناسب و تغذیه مرتب محروم هستند ۳۱۷ میلیون نفر افزایش یافته و به دو میلیارد نفر رسیده است. به این ترتیب، یک‌چهارم کل جمعیت جهان به خوراک مناسب دسترسی ندارند. همین آمار حکایت از آن دارند که سالانه بین ۹ تا ۳۶ میلیون نفر در سطح جهان در اثر گرسنگی و سوءتغذیه جان خود را از دست می‌دهند.
گرمایش زمین و جنگ
فیلیپ میمکز، سرپرست شعبه آلمان سازمان امدادی FIAN عدم دسترسی مردم جهان به خوراک مناسب را اعلام ورشکستگی سیاسی دولت‌ها دانسته است. به باور او با توجه به افزایش و انباشت مواد خوراکی در جهان، رنج بردن مردم از عدم دسترسی به خوراک مناسب به هیچ روی پذیرفتنی نیست.
تازه‌ترین گزارش سازمان «نان برای همه» به مناسبت روز جهانی غذا نشان می‌دهد که زن‌ها و بچه‌ها به دلیل سازوکارهای تبعیض‌آمیز، به مراتب بیشتر از مردان در معرض آسیب‌های ناشی از سوءتغذیه و گرسنگی قرار دارند
فیلیپ میمکز به افزایش تولید فرآورده‌های کشاورزی در آمریکا جنوبی اشاره کرده و می‌گوید که از سال ۲۰۱۴ به این سو، شمار کسانی که از سوءتغذیه و گرسنگی در آن منطقه رنج می‌برند، ۶۷ درصد افزایش یافته و به ۱۳۱ میلیون نفر رسیده است. او از اختصاص زمین‌های کشاورزی در آمریکای جنوبی به تولید سویا و نیشکر انتقاد کرده و معتقد است که چنین امری به بحران تغذیه در آن قاره دامن زده است. افزون بر آن در این گزارش بی‌عدالتی اجتماعی، تبعیض و ساختار ناعادلانه بازرگانی به‌مثابه علت‌های اصلی بحران گرسنگی معرفی شده است. گرمایش زمین و همچنین رویارویی‌های نظامی و جنگ‌های محلی نیز از جمله عواملی هستند که دسترسی یک‌چهارم جمعیت جهان به مواد خوراکی را دشوار ساخته و به بحران گرسنگی دامن می‌زنند.