گروه سیاسی/ موضوع یارانه‌های پنهان و قاچاق سوخت در یک جلسه غیرعلنی سه ساعته در مجلس بررسی شد. در حضور نمایندگان دستگاه‌های مختلف از معاونان 5 وزارتخانه اقتصادی دولت و کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس گرفته تا جانشین فرمانده کل سپاه. اما تا آنجا که به نظر می‌رسد این جلسه خروجی خاصی نداشته. آن‌طور که علی لاریجانی گفته اگر تصمیمی گرفته شود، این تصمیم در چارچوب بودجه سال 99 خواهد بود. تصمیمی که هنوز برای رسیدن به آن به گفته رئیس مجلس باید جلسات بیشتری برگزار شود. تا اینجای کار در جلسه دیروز مرکز پژوهش‌های مجلس طی گزارشی برخی پیشنهادات را برای حذف یارانه پنهان ارائه کرده. پیشنهاداتی که به نظر می‌رسد ارائه آنها تازه قدم‌های اول کار باشد. چرا که مطابق قانون و روال معمول جاهایی که باید نظر نهایی را بدهند و با هم به توافق برسند کمیسیون‌های تخصصی مجلس و بخش‌های اقتصادی دولت هستند. بخش‌‌هایی که با توجه به سخنان دیروز علی لاریجانی به نظر می‌رسد باید منتظر ورود آنها به این عرصه بود.
بنا به تصمیم فوری مجلس نیست
بخش اصلی روایت آنچه در جلسه غیرعلنی دیروز مجلس گذشته توسط علی لاریجانی انجام شد. مهم‌ترین حرف لاریجانی هم این بود که مجلس هنوز تصمیمی برای تغییر وضعیت یارانه‌ها نگرفته و بررسی‌ها در این زمینه تا زمان رسیدگی به بودجه سال آینده ادامه خواهند داشت. او بعد از جلسه سه ساعته غیرعلنی روز گذشته مجلس در جمع خبرنگاران حاضر شد و درباره این جلسه گفت: کار نسبتاً تحقیقاتی موسعی با کمک مرکز پژوهش‌های مجلس، سازمان برنامه و بودجه و مراکز دیگری در دولت که می‌توانستند اطلاعات مفیدی بدهند و وزارتخانه‌های مربوطه صورت گرفته تا اول تصویری از موضوع روشن شود. وی افزود:‌ در رسانه‌ها اعداد و ارقام مختلفی درخصوص میزان یارانه‌ها مطرح می‌شود؛ این که یارانه بنزین و سوخت چقدر است، چقدر مربوط به سهم خانوار و یا حمل و نقل و صنعت و تولید است. به هر حال این تصویر باید روشن می‌شد زیرا تصمیم‌گیری در این باره یک خط نیست وقتی تصمیمی می‌خواهد گرفته شود باید مراقبت شود به خانوارها صدمه وارد نشود و به تولید هم لطمه نخورد. به نظر من تصویر نسبتاً واضحی ارائه شد. رئیس مجلس ادامه داد: مهم این است که در مورد راه حل‌ها نظرات مختلف است؛ الان بنا نیست مجلس تصمیمی فوری بگیرد؛ زیرا ما برای این کار فرصت داریم و بناست برای بودجه سال آینده بررسی‌ها کامل‌تر شود. من هم این موضوع را به کمیسیون برنامه و بودجه ارجاع دادم تا با کمیسیون‌های مختلف بحث کنند. مهم این است همه بدانند اراده مجلس بر این است که به هیچ وجه نباید به مردم فشار بیاید و اگر تغییری بخواهد اتفاق بیفتد، باید کاملاً هدایت شده و به نفع طبقات پایین باشد.
اصلاح تدریجی یارانه‌های پنهان؛ نظر اکثریت مجلس
رئیس مجلس همچنین گفت: در حال حاضر طبقات بالاتر در ابعاد مختلف بیشتر یارانه مصرف می‌کنند و طبقات پایین‌تر کمتر. هر تصمیمی بگیریم اراده مجلس این است که زندگی طبقات پایین بهتر شود. نه این که روی آنها فشار بیاید؛ بلکه باید مراقبت شود که تولید کشور هم لطمه نخورد و این گام اول است. بعضی پیشنهاداتی هم در این جلسه مطرح شد که راجع به پیشنهادات تصمیمی گرفته نشده و باید در کمیسیون بودجه بررسی شود؛ البته لایحه باید از سوی دولت ارائه شود و هر چه به بودجه برسیم بحث‌ها جدی‌تر خواهد شد. وی ادامه داد: یکی از راه‌ها این است که سهمیه‌های سوخت به اندازه‌ای باشد که الان هست؛ یعنی نرخ آن همین باشد راه‌های بدیل دیگری هم مطرح است. ما روی راه حل تصمیم نگرفتیم. بحث‌ها دارد پخته‌تر می‌شود. دولت هم مسائلی دارد که در بودجه مطرح می‌شود. لاریجانی در پاسخ به سؤال ایسنا درباره‌ تصمیم‌گیری در مورد اصلاح قیمت حامل‌های انرژی در جلسه هماهنگی اقتصادی سران قوا تصریح کرد:‌ یکی از موضوعاتی که در اصلاح ساختار بودجه رهبری معظم راجع به آن دستور دادند که بحث شود، همین است. ولی هنوز تصمیم قاطعی گرفته نشده و اگر تصمیمی بگیریم آن را اعلام می‌کنیم. وی درباره‌ تأثیر یارانه‌های پنهان و آشکار در بودجه سال آینده نیز گفت: بحث‌هایی را سازمان برنامه و بودجه و دوستان ما در مجلس روی آن کار کردند که یارانه پنهان را نمی‌شود یک باره همه را حذف کرد؛ بلکه باید تدریجی در این زمینه باشد. بنابراین بحث شده ولی این که اصلاحش چگونه باشد نظرات مختلف است. اکثراً نظر به این سمت است که اگر بخواهد تصحیحی انجام شود، تدریجی باشد.
طرح بحث قاچاق سوخت در جلسه غیرعلنی
رئیس مجلس مجدداً تأکید کرد:‌ قاطبه نمایندگان نظرشان این بود که هر تصحیحی باشد باید وضع زندگی مردم خصوصاً طبقات پایین بهبود یابد؛ نه اینکه دچار تلاطم شود. لذا پیدا کردن فرمول آن، قدری باید با فکر باشد. رئیس مجلس در خاتمه درآمدهای جایگزین از جمله مالیات را از راه‌های کاهش وابستگی بودجه دولت به نفت عنوان کرد. دیروز البته در حاشیه جلسه مجلس، شهباز حسن‌پور نماینده سیرجان نیز به «ایران» گفت که در کنار مسأله یارانه‌های پنهان، موضوع دیگر بحث شده در جلسه غیرعلنی مجلس به قاچاق سوخت مربوط می‌شده. به گفته او، موضوع قاچاق در این عرصه به عنوان یکی از اصلی‌ترین تبعات یارانه‌های غیراصولی و پنهان مورد تأکید حاضران قرار گرفته تا به موازات بحث یارانه‌های پنهان، برای این موضوع نیز چاره‌اندیشی شود.
پیشنهاد مرکز پژوهش‌ها: حذف یارانه پنهان بدون افزایش قیمت بنزین
اما آنطور که برخی نمایندگان مجلس در گفت‌وگو با «ایران» روایت کرده‌اند، مهم‌ترین بخش جلسه دیروز گزارشی بود که توسط مرکز پژوهش‌های مجلس تهیه شده بود. گزارشی که احتمالاً اساس پیشنهادات مجلس برای تغییر در وضعیت یارانه‌های پنهان و قاچاق سوخت باشد. این گزارش تأکید دارد که بر اساس یافته‌های اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس در فاصله سال‌های 84 تا 95 بیش از سه چهارم یارانه ضمنی هیدروکربنی به غیرخانوار اختصاص داشته و در واقع انرژی ارزان مهم‌ترین روش حمایت دولت از بخش تولید در ایران است. بر همین اساس این گزارش پیشنهاد کرده که هرگونه تغییری در روش توزیع یارانه‌ها باید به صورتی باشد که تبعات و آثار منفی آن روی بخش تولید درنظر گرفته شود. این گزارش همچنین با توجه به آمارهای موجود توصیه کرده که اولویت سیاستگذاری در مورد یارانه انرژی باید اول نیروگاه‌های کشور و سپس بخش خانگی باشد. همچنین در گزارش قرائت شده در مجلس آمده بود که سهم بنزین از مجموع یارانه فرآورده‌های نفتی، ۸ درصد و سهم نفت گاز حدود ۶۸ درصد است. بنابراین سیاستگذاری در مورد بنزین با هدف اصلاح و کاهش یارانه انرژی در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرد. این گزارش در بخش دیگری به موضوع تعیین قیمت حامل‌های انرژی پرداخته و آن را چالش برانگیزترین موضوع محاسبه یارانه پنهان خوانده است. در این بخش توصیه شده در نظر گرفتن قیمت فوب خلیج فارس به عنوان قیمت مرجع برای مواردی چون بنزین قابل پذیرش است اما این کار درخصوص گاز طبیعی یا برق دشوار خواهد بود. این در حالی است که گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تأکید دارد که وضعیت فعلی قیمت‌گذاری‌ها در این حوزه نیز قابل ادامه دادن نیست و باید در آن تجدید نظر جدی شود. در این رابطه مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود پیشنهاد داده که با توجه به حساسیت شدید اجتماعی در مورد قیمت بنزین، می‌توان تغییرات قیمت انرژی را از حامل‌هایی که کمترین واکنش اجتماعی را خواهد داشت، شروع کرد. این حامل‌ها باید کمترین سهم را در مجموع یارانه‌ها داشته باشد. گاز مایع و نفت سفید از این ویژگی برخوردار بوده و می‌توانند در اولویت افزایش قیمت و شروع فرآیند حذف یارانه انرژی قرار گیرند.
با این وصف اگر چه بحث‌های مربوط به یارانه‌ها هنوز به مرحله تصمیم‌سازی نرسیده است اما از مواضع دولت و مجلس این گونه برمی‌آید که یکی از محورهای اساسی تغییرات پیش رو در این باره، هدایت یارانه‌ها به نفع دهک‌ها یا طبقات پایین جامعه است.