علی نعیمی: تابستان ۹۸ برای سینمای ایران با ناکامی همراه است. در حالی که فصل تابستان با تعطیل شدن مدرسه‌ها، فرصت مناسبی برای تفریح کردن و سینما رفتن است، اما سینمای ایران در فصل تابستان با بحران جدی مخاطب روبه‌رو شده است.

به گزارش صمت ، آمارهای فروش فیلم‌های سینمایی نشان می‌دهد سینمای ایران در فصل تابستان و تا نیمه مرداد نسبت به سال گذشته با کاهش ۲۰ درصدی فروش روبه‌رو بوده که این مهم نشان‌دهنده استقبال کم مخاطبان از فیلم‌های روی پرده است. مشکلی که به نظر می‌رسد دلایل و عوامل گوناگونی در شکل‌گیری آن تاثیرگذار بودند. عواملی مانند مشکلات اقتصادی و معیشتی، نبود تنوع در چیدمان فیلم‌های روی پرده و گرانی نرخ بلیت سینماها باعث شده بسیاری از سینماها در میانه روز با سالن‌های خلوت روبه‌رو باشند و حتی در ساعت‌های پایانی روز هم در بهترین حالت بیش از نیمی از سالن‌های سینما پر نمی‌شود.

ترافیک فیلم‌ها و فیلمسوزی
یک پخش‌کننده سینمایی با اشاره به گیشه کم‌رونق تابستان بیان کرد: مقصر این اتفاق فقط سازمان سینمایی یا شورای صنفی نمایش نیست؛ خود ما هم به‌عنوان سازنده فیلم‌ها مقصریم و اصرار داریم آثارمان هرچه زودتر و در ۶‌ماه نخست سال روی پرده برود، مگر در ۶ماه دوم سال چه خبر است؟
امیرحسین حیدری، مدیر پخش نمایش گستران، درباره ارزیابی خود از اکران فیلم‌ها در فصل تابستان بیان کرد: اکنون که تابستان از نیمه گذشته، می‌توانیم بگوییم که اکران تابستان ما به‌خوبی سال‌های گذشته نبود و تعدد و ترافیک اکران فیلم‌ها زیاد بود با وجود اینکه همه فیلم‌ها بالاتر از حد استاندارد هستند و پیش‌بینی می‌شد فروش خوبی داشته باشند، اما این اتفاق نیفتاد.
او ادامه داد: متاسفانه عید نوروز و عید فطر فیلم‌های کمدی‌ که برای سال ۹۸ ساخته شده بود را خرج کردیم. البته مردم از آنها استقبال خوبی کردند اما نسبت به تابستان سال گذشته که به‌عنوان مثال، فیلم «هزارپا» به نمایش درآمد و رونقی به سینماها داد، امسال شاهد چنین اتفاقی نبودیم. به نظر می‌رسد وجود یکی دو فیلم خوب پرفروش کمدی می‌تواند به فروش باقی فیلم‌ها و آثار اجتماعی روی پرده کمک کند و گیشه را تحت‌تاثیر قرار دهد.
این‌ پخش‌کننده سینمایی با تاکید بر اینکه در کنار استقبال از کمدی‌ها از دیگر ژانرها نیز استقبال می‌شود، گفت: امسال تابستان خیلی خوبی را پشت سر نگذاشتیم و امیدوارم ماه‌های آینده شرایط کمی بهتر شود. علاوه بر این، فیلم‌هایی که در حال اکران هستند، تعداد سینماهای محدودی را در اختیار دارند؛ این در حالی است که سینماداران هم نمی‌دانند با این حجم از فیلم چه کنند و چگونه به آنها خدمات ارائه بدهند. در این شکل اکران فیلم هم سینمادار ناراضی است و هم صاحب اثر؛ اما کاری از دست کسی برنمی‌آید.
او افزود: از یک سو تعداد فیلم‌ها زیاد است و از سوی دیگر، با توجه به اینکه سالن سینمایی کم داریم، بسیاری از آثار به حق‌شان نمی‌رسند و به‌خوبی دیده نمی‌شوند. برخی فیلم‌ها مانند آثار کودک و نوجوان نیاز است که بیشتر روی پرده باشند تا جا بیفتند اما به‌دلیل تراکم اکران فیلم‌ها این امکان وجود ندارد و سریع از روی پرده برداشته می‌شوند تا به فیلم‌های دیگر برسیم. باید برنامه‌ریزی درستی در این زمینه انجام شود.
حیدری ادامه داد: این اتفاق فقط تقصیر سازمان سینمایی یا شورای صنفی نمایش نیست؛ خود ما هم به‌عنوان سازنده فیلم‌ها مقصریم و اصرار داریم آثارمان هرچه زودتر و در ۶ماه نخست سال روی پرده برود، حالا نمی‌دانیم قرار است در ۶ماه دوم سال چه اتفاقی بیفتد که این همه متقاضی برای ۶‌ماه نخست سال وجود دارد؟ همین اتفاق باعث شد چندین فیلم خوب با هم روی پرده بروند و ما نتوانیم به فروش قابل‌توجهی که حق‌شان بود برسیم. از سوی دیگر، هم در فصل‌های بعدی دچار مشکل می‌شویم.
این‌ پخش‌کننده بیان‌کرد: فیلم خوب اگر روی پرده باشد مردم در هر شرایطی از آن استقبال می‌کنند و این اصطلاح که می‌گویند در ایام ماه محرم گیشه از رونق می‌افتد، می‌تواند با یک برنامه‌ریزی درست پیش‌بینی شود.
او در پایان گفت: فکر می‌کنم فروش گیشه امسال اختلاف قابل‌توجهی با تابستان سال گذشته داشته باشد. اگر برنامه‌ریزی مدونی از سوی من پخش‌کننده یا فیلمساز و سازمان سینمایی وجود داشته باشد و یک هماهنگی ایجاد شود دیگر با چنین موقعیت‌هایی روبه‌رو نخواهیم شد. به نظر می‌رسد اگر قرار باشد اکران‌ها به همین شکل ادامه پیدا کند، در ۶ ماه دوم سال به مشکل خواهیم خورد و آمار نسبت به سال گذشته اختلاف قابل‌توجهی خواهد داشت.

گرفتاری اقتصادی و سینما نرفتن
به گفته حسین قناعت، کارگردان فیلم «تپلی و من»، حق سینمای کودک است که یک سرگروه مجزا داشته باشد.
حسین قناعت، کارگردان فیلم «تپلی و من» درباره فروش فیلم خود که در ژانر کودک ساخته شده، گفت: در مجموع از فروش این فیلم راضی هستم. فیلم «تپلی و من» بین این همه فیلم‌ طنز، اجتماعی و بزرگسال فروش خوبی نسبت به دیگر فیلم‌ها داشته است. فقط اشکال این است که سانس‌های خوبی نداشتیم و فیلم در فصل بدی اکران شد. در تابستان ما در عمل به‌دلیل گرمای و تعطیلی مدرسه‌ها گیشه صبح را نداریم و عصرها هم که خانواده‌ها فراغت دارند پس از اینکه از سر کار برمی‌گردند و می‌توانند به همراه فرزندان خود به سینما بروند، دیگر سانس‌های سینماها برای فیلم کودک نیست و سینماداران آنها را با فیلم‌های بزرگسالان جابه‌جا کرده‌اند.
این کارگردان درباره نقش تشکیل یک سرگروه ویژه فیلم‌های کودک و نوجوان در رونق این سینما، اظهارکرد: این حق سینمای کودک است که از یک سرگروه برخوردار باشد تا دیگر این دغدغه را نداشته باشد که در فروش به حد نصاب رسیده یا نرسیده یا اینکه قرار است پس از آن فیلم یک فیلم بزرگسال بیاید و پخش‌کننده‌ها و سینمادارها فشار بیاورند که زودتر اکران آن فیلم کودک تمام شود تا فیلم جدید را اکران کنند. این موضوع درباره فیلم «قهرمانان کوچک» برای من اتفاق افتاد که با سرگروهی سینما آزادی اکران شد. آن سال با اینکه فیلم من کف فروش را زده بود و فروش ۳ میلیاردی داشت، متاسفانه پس از ۵ هفته اکران به‌دلیل اینکه یک فیلم بزرگسال قرار بود در آن سرگروه اکران شود، فیلم را پایین کشیدند. اگر سینمای کودک یک سرگروه داشت این اتفاق برای فیلم‌های کودک نمی‌افتاد.
کارگردان «لازانیا»، همچنین درباره فروش خوب و استقبال مردم در دهه ۶۰ و ۷۰ از سینمای کودک به نسبت امروز، گفت: بسیاری از عوامل باعث رقم خوردن وضعیت فعلی سینمای کودک شده است. شما نمی‌توانید شرایط امروز جامعه را با دهه ۶۰ مقایسه کنید. با اینکه آن ایام جنگ بود، اما مردم به این اندازه به‌دلیل مشکلات اقتصادی افسرده نبودند. در آن سال‌ها نه ماهواره‌ای بود و نه اینترنت و فضای مجازی. سرگرمی مردم فقط رفتن به سینما بودند اما امروز کودکان یا مشغول گوشی‌های تلفن همراه خود هستند یا جلوی رایانه جدیدترین فیلم‌ها را دانلود و تماشا می‌کنند. گرفتاری‌های اقتصادی خانواده‌ها هم مزید بر علت شده است. با این وضعیت، فیلم کودک آنقدر باید قوی باشد که کودک را بتوان از جلوی رایانه بلند کرد. فیلم کودک باید آنقدر برانگیزاننده باشد که همین خانواده‌هایی که مشکلات اقتصادی دارند، دست بچه‌های‌شان را بگیرند و به سینماها بیاورند تا فیلم کودک ببینند.

چهره‌هایی که دیگر نمی‌فروشند
با وجود آنکه بسیاری از فیلم‌ها سعی می‌کنند با بکارگیری چهره‌های مطرح و محبوب مخاطبان در فیلم‌های‌شان به رونق گیشه و فروش اثر خود کمک کنند، با این حال حضور بازیگران مطرح نیز نتوانسته به حل بحران مخاطب در فصل تابستان کمک   کند.
ابراهیم اصغری یکی از تهیه‌کنندگان سینمای ایران، درباره دلایل فروش کم فیلم‌های سینمایی با وجود داشتن بازیگران چهره و شاخص گفت: بخشی از اقتصاد سینما به اقتصاد کشور و وضعیت زندگی مردم ربط دارد؛ وقتی مردم مشکل معیشت و گذران زندگی داشته باشند، از نظر روحی و روانی علاقه و تمایلی به سینما رفتن و تماشای فیلم ندارند.
او ادامه داد: از سوی دیگر، حتی بازیگران شناخته‌شده هم برای مردم تکراری می‌شوند یا فیلم‌های زیادی با موضوع و هدف مشابه و تکراری تولید می‌شود که دیگر دغدغه مردم نیست و آنها را دلزده می‌کند.
این تهیه‌کننده افزود: به‌عنوان نمونه، اگر فیلمی درباره مواد مخدر و اعتیاد ساخته شود، با وجود اهمیتی که دارد دغدغه عامه مردم نیست. حتی دیالوگ‌های سخیف و لودگی فیلم‌های کمدی هم دیگر به درد جامعه نمی‌خورد و به ورطه تکرار افتاده است.
اصغری در پایان گفت: نبود سالن و زیرساخت‌های مناسب، تبلیغات و اکران نابرابر، درک ناکافی از موقعیت و مخاطب‌شناسی جامعه، منتظر ماندن مخاطب برای دیدن فیلم در شبکه نمایش خانگی و خوب نبودن فضای اقتصادی و سیاسی کشور در کم شدن مخاطب سینما تأثیر مستقیم دارد.

سیاست‌هایی که جواب نداد
ساسان سالور، تهیه‌کننده سینما هم در این باره گفت: این مشکل به سیاست‌های کلان وزارت فرهنگ و ارشاداسلامی مربوط می‌شود؛ مسئولان ما فکر می‌کنند تولید و اکران فیلم‌های کمدی و دو ساعت وقت گذراندن مخاطب برای تماشای آنها، کافی است و حال مردم را خوب می‌کند. این چه ذهنیتی است؟! مردم نشان داده‌اند با دیدن فیلم‌های اجتماعی حال‌شان خوب‌تر می‌شود؛ این موضوع در چند ماه گذشته در میان انبوهی از فیلم‌های کمدی نمود داشته است.
وی ادامه داد: تا زمانی که ریل‌گذاری و سیاست‌های وزارت ارشاد و تصمیم‌گیرنده‌ها بر این مبنا پیش برود، بیش از پیش فیلم‌های اجتماعی قربانی شده و فقط تعداد بسیارکمی فیلم با موضوع اجتماعی با اقبال روبه‌رو می‌شوند. در صورتی که فیلم‌های اجتماعی خوب زیاد داریم و می‌توانند بیشتر تولید شوند.
سالور اظهارکرد: چوب این نوع سیاست گذاری‌ها بر سر سینمای اجتماعی می‌خورد؛ ۴، ۵ سال است این وضعیت ادامه دارد. تغییر زودهنگام مدیران فرهنگی و در نتیجه تغییر و تحول رویکرد‌ها و سیاست‌ها باعث‌شده سینما روی خوش به فیلم‌های اجتماعی خوب نشان ندهد.

فقط با بازیگر معروف فیلم نمی‌فروشد
بیتا منصوری از دیگر تهیه‌کنندگان سینما درباره دلایل نفروختن فیلم‌های پربازیگر گفت: بخشی از دلایل این اتفاق به دوستان تهیه‌کننده ما مربوط می‌شود؛ آنها فکر می‌کنند با کنار هم قراردادن بازیگران معروف، می‌توانند در گیشه موفق شوند. در صورتی که فیلمنامه خوب، کارگردانی حرفه‌ای با در نظر گرفتن حال و هوای جامعه می‌تواند موفقیت یک فیلم را تضمین کند. وی افزود: اگر امروز می‌بینید که حتی فیلم‌های اجتماعی به ظاهر تلخ، به موفقیت بیشتر و بهتری می‌رسند به‌دلیل رعایت همین امور است. البته که این موفقیت‌ها در قیاس با تعداد بالای ۱۰۰ فیلم تولیدی سال، کم است و باید بیشتر شود. این تهیه‌کننده تأکید کرد: تا زمانی که رکن اصلی تولید یک اثر یعنی فیلمنامه خوب را نداشته باشیم، کنار هم قرار دادن تعدادی بازیگر شناخته شده تضمینی برای فروش و موفقیت در گیشه نیست.

سخن پایانی
به نظر می‌رسد سینمای ایران برای برون‌رفت از بحران مخاطب باید فکر عاجلی کند. راهکارهایی مانند نیم‌بها کردن بلیت‌ سینما تا ساعت ۱۵ و طرح‌های تشویقی برای مخاطبان فقط می‌توانند در نقش یک مسکن عمل کنند اما چاره کار نیست. نبود فیلم‌های استاندارد و بی‌توجهی به ذائقه مخاطبان باعث شده سینمای ایران به تولیدات خود نگاهی تک‌بعدی داشته باشد. امری که موجب شده دود محافظه‌کاری در روند تولید آثار متفاوت و جسورانه به چشم دست‌اندرکاران سینما برود و سالن‌های سینما دیگر مانند گذشته پررونق نباشند.