فرار مغز‌ها معضل دهه ۸۰ بود، ولی امروز به مرور از آمار خروج نخبگان از کشور کاسته شده است؛ آخرین مطالعات انجام شده در بنیاد ملی نخبگان، خبر از کاهش مهاجرت قطعی نفرات برتر کنکور سراسری و المپیاد‌های علمی می‌دهد.

به گزارش «تابناک» به نقل از تسنیم، موضوع فرار مغز‌ها از کشور دغدغه جامعه نخبگانی بود و دهه ۸۰ به معضل ملی بدل شد. بنابر آمار مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۹، ۶۰ هزار نفر از ایرانیانی که در این سال مهاجرت کرده‌اند در زمرهٔ مهاجران نخبه دسته‌بندی می‌شوند.

این افراد غالباً دارای مقام‌هایی در المپیاد‌های علمی یا جزء نفرات برتر کنکور یا دانشگاه‌ها بودند. صندوق بین‌المللی پول در گزارش سال ۲۰۰۹ خود اعلام کرده است ایران به لحاظ مهاجرت نخبگان، در میان ۹۱ کشور در حال توسعه یا توسعه نیافته جهان، مقام نخست را داراست.

در سال ۲۰۱۸، تعداد دانشجویان مهاجر از ایران ۱۲ هزار و ۷۰۰ نفر اعلام شده که از این میان رتبه ۱۲ را میان دانشجویان خارجی پیدا کرد؛ ایران کشوری است که نرخ ماندگاری بالاتری در مقصد نسبت به کشور‌های هند و چین دارد؛ ۹۰ درصد دانشجویان ایرانی پس از اتمام تحصیل در مقصد می‌ماندند.

اما به تازگی و بر اساس آخرین مطالعه انجام شده در بنیاد ملی نخبگان، ۲۷۱۲ نفر برگزیدگان المپیاد‌های دانشجویی و ۳۵۳۱۳ نفر از رتبه‌های یک تا هزار کنکور سراسری مورد تحلیل قرار گرفته‌اند، میزان خروج از کشور قطعی رتبه‌های ۱ تا ۱۰۰۰ کنکور سراسری در رشته ریاضی از حدود ۶۰ درصد برای دانش آموختگان سال‌های ۹۰ تا ۹۲ با روند کاهشی به حدود ۳۸ درصد برای دانش آموختگان سال‌های ۹۵ تا ۹۷ رسیده که به نظر میرسد این روند همچنان نیز ادامه داشته باشد.

همچنین میزان خروج از کشور قطعی رتبه‌های ۱ تا ۱۰۰۰ کنکور سراسری در رشته علوم تجربی از حدود ۱۰ درصد برای دانش‌آموختگان سال‌های ۹۰ تا ۹۲ به کمتر از ۷ درصد برای دانش آموختگان سال‌های ۹۵ تا ۹۷ رسیده است که این آمار نیز سیر نزولی دارد.

در رشته‌های علوم‌انسانی نیز میزان خروج از کشور قطعی رتبه‌های یک تا هزار کنکور سراسری از حدود ۲۰ درصد برای دانش آموختگان سال ۹۲ به کمتر از ۸ درصد برای دانش آموختگان سال ۹۷ کاهش داشته و میزان خروج از کشور نهایی برگزیدگان المپیاد‌های ریاضی، فیزیک، شیمی، کامپیوتر، نجوم و زیست‌شناسی با سیر نزولی، از حدود ۶۲ درصد برای دانش آموختگان سال‌های ۹۰ تا ۹۲ به حدود ۳۷ درصد برای دانش‌آموختگان سال‌های ۹۵ تا ۹۷ رسیده که نشان می‌دهد، روندی کاهشی داشته است.

همچنین روند بازگشت متخصصان ایرانی به کشور و همکاری با آنها، با طراحی و اجرای برنامه «همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور» از اسفند ماه سال ۱۳۹۳ با هدف ایجاد ساز و کاری جهت بهره‌مندی از دانش و تجارب ارزشمند ایشان، از میان دانش‌آموختگان دوره دکترا از ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا، اساتید ۲۰۰ دانشگاه برتر دنیا و متخصصان و کارآفرینان ایرانی فعال در مؤسسات شاخص علمی و فناوری یا شرکت‌های خارجی، آغاز شده است.

در همین راستا، بیش از ۴۷۰۰ نفر از متخصصان و فارغ‌التحصیلان ایرانی خارج از کشور در پلتفرم طراحی شده در مدل‌های مختلف همکاری خود را با کشور آغاز کرده اند که از این میان ۱۳۵ کارآفرین، ۹۳ شرکت دانش‌بنیان و فناور را تاسیس کرده، ۳۴۰ نفر به عنوان هیئت‌علمی دانشگاه‌های برتر کشور جذب شده و ۱۷۰ استاد مدعو و معین در دانشگاه‌های کشور قرارداد امضا کرده‌اند. ۵۰۰ دانش‌آموخته دکتری در قالب پسادکتری در چرخۀ خدمت‌رسانی به جامعۀ بومی قرار گرفته اند و بیش از ۲۰۰۰ سخنرانی و کارگاه تخصصی در ۴ سال گذشته برگزار شده است.