به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، نخستین جلسه ستاد تهیه و تدوین لایحه بودجه سال ۹۹ میزبان اصلاحات ساختاری در برنامه دخل و خرج سال آینده دولت بود. کارا کردن هزینه‌ها و ایجاد منابع جایگزین درآمدهای نفتی، مهم‌ترین سازوکار اجرایی در اصلاح ساختار لایحه بودجه سال آینده کشور است که حذف یارانه‌ها را به عنوان منابع جایگزین درآمدهای نفتی کانون توجه سیاستگذاران قرار داده است.
مطابق قانون، دولت در نیمه آذرماه هر سال مکلف به ارائه برنامه دخل و خرج سالانه خود به مجلس می‌شود تا نمایندگان مجلس با توجه به درآمدها و هزینه‌های تعبیه شده در لایحه بودجه، اقدام به تایید یا رد لوایح مندرج در برنامه دخل و خرج دولت کنند. بر این اساس سازمان برنامه‌وبودجه به همراهی دولت در روزهای گذشته، تدوین برنامه دخل و خرج سال آینده کشور را در دستور کار قرار داده‌اند تا آمادگی خود را برای ارائه به موقع لایحه بودجه در نیمه آذرماه سال‌جاری اعلام کنند. آنچه بودجه سال آینده کشور را از دیگر لوایح بودجه‌ای متمایز می‌کند، توجه ویژه سیاستگذار به حذف یارانه‌ها و جایگزین کردن آن با درآمدهای اندک حاصل از فروش نفت است. رییس سازمان برنامه‌وبودجه می‌گوید که باید بودجه سال آینده را متفاوت از سال‌های گذشته طراحی کنیم و به همین دلیل موضوع حذف یارانه‌ها از راه‌های جایگزین درآمدهای نفتی را مطرح کرده‌ایم.
کاهش فروش نفت
این موضوع از آنجا در دستور کار دولت قرار گرفته است که از ۱۳ آبان ماه سال گذشته آمریکا تحریم‌های عمده‌ای را علیه ایران وضع کرد که عمده این تحریم‌ها متوجه توان ایران در صادرات و فروش نفت بود. به این ترتیب از زمان اعمال تحریم‌ها تا به امروز، درآمدهای نفتی کشور به حداقل میزان خود رسیده که بنا برگفته صاحب‌نظران و کارشناسان، فروش نفت کشور به کمتر از ۸۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است. کاهش شدید درآمدهای حاصل از فروش نفت دولت را بر آن داشت تا در جریان اصلاحات ساختار بودجه ۹۸، به فروش کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه نفت در روز اکتفا کند و نگاه واقع‌بینانه‌تری به تحریم‌های وضع شده علیه کشور داشته باشد. بر همین اساس سیدحمید پورمحمدی، معاون سازمان برنامه‌وبودجه اخیرا اعلام کرده که بودجه سال ۹۸ کل کشور براساس فروش روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت بسته شده است. اما در کنار کاهش شدید درآمدهای نفتی از سال گذشته تا به امروز، سیاستگذار بر آن بود در لایحه بودجه سال‌جاری، نسبت به حذف یارانه دهک‌های بالای درآمدی اهتمام ورزد و مسوولیت شناسایی دهک‌های بالای درآمدی را برعهده استانداری‌ها بگذارد.
این موضوع سال گذشته و به دنبال تسلیم لایحه بودجه ۹۸ از سوی سازمان برنامه‌وبودجه مطرح شد اما توضیحی در رابطه با سه دهک بالای درآمدی که مشمول حذف یارانه می‌شوند ارائه نشد. اما مدتی بعد از آن رحیم زارع، عضو کمیسیون تلفیق بودجه مجلس اعلام کرد: افرادی که حقوق بالای پنج میلیون می‌گیرند و هنوز یارانه دریافت می‌کنند، افرادی که فوت شده‌اند و هنوز یارانه دریافت می‌کنند جزو ۳ دهک خواهند بود که حذف یارانه آنها در حمایت از اشتغال و تولید و حمایت از خرید تضمینی گندم و بهداشت و سلامت هزینه خواهد شد.
یارانه‌های پنهان و آشکار
اما در ۲۲ تیرماه سال‌جاری هیات وزیران به پیشنهاد سازمان برنامه‌وبودجه کشور، آیین‌نامه اجرایی قانون بودجه سال ۹۸ در خصوص هدفمندی یارانه‌ها را تصویب کرد که به موجب آن، دولت موظف شد با استفاده از تمام بانک‌های اطلاعاتی در اختیار، نسبت به شناسایی و حذف سه دهک بالای درآمدی از فهرست یارانه‌بگیران اقدام کند.
موضوع حذف یارانه دهک‌های بالای درآمدی اما قرار است در بودجه سال ۹۹ کشور به گونه‌ای دیگر اجرایی شود. به این ترتیب سیاستگذار بنا دارد با تغییر رویه اختصاص یارانه‌ها، منابع جایگزینی برای درآمدهای نفتی بیاید. به نظر می‌رسد حذف یارانه‌ها در لایحه بودجه سال آینده کشور بیشتر متوجه یارانه‌های پنهان باشد.
براساس برآوردهای انجام‌شده از سوی سازمان برنامه‌وبودجه در سال ۹۸، مجموع یارانه آشکار و پنهان ۸۹۰ هزار میلیارد تومان خواهد بود. این رقم معادل ۹/۱۰ میلیون تومان یارانه اعطایی به ازای هر فرد و تقریبا ۲/۲ برابر بودجه سالانه کشور است. این در حالی است که با وجود این رقم کلان که سالانه در کشور پرداخت می‌شود و سهم هر ایرانی به ۱۱ میلیون تومان می‌رسد، ولی هدفمند نبودن آن باعث شده تا بخش عمده‌ای از آن سهم پردرآمدهایی شود که در اهداف تعیین شده برای دریافت یارانه هیچ جایگاهی ندارند. به گونه‌ای که از میان ۲۴۹ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان مستقیم، ۸/۱۵ هزار میلیارد تومان به سه دهک کم درآمد می‌رسد و رقم ۱۲۱ هزار میلیارد تومان سهم سه دهک پردرآمد می‌شود.
از حرف تا عمل
اما با وجود تصمیم جدیدی که قرار است در لایحه بودجه سال ۹۹ گنجانده شود، باید پرسید که منابع اختصاص داده شده به یارانه‌ها تا چه میزان قادر به جبران درآمدهای نفتی خواهد بود؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که پیش از خروج یکجانبه آمریکا از برجام، ایران به طور متوسط قادر به فروش دو میلیون بشکه در روز بود. اما با لغو برجام و اعمال تحریم‌های نفتی، روند نزولی فروش نفت کشور آغاز شد و به کمترین میزان خود طی سال‌های گذشته رسید.
در حالی که صادرات نفت کشور به کمتر از نیم میلیون بشکه در روز رسیده است، ضعف ساختاری دولت آشکار شده و آسیب‌های بسیاری بر بدنه اقتصاد کشور وارد آمده است. در این میان موضوع حذف یارانه‌ها که چند سالی است دولت برای حذف آن تلاش می‌کند، تاکنون به جایی نرسیده و سیاستگذار هر بار در موضع اجرای آن به بن‌بست می‌رسید.
اما امروز که تمام درهای اقتصاد جهانی به روی ایران بسته شده است، سیاستگذار نسبت به شناسایی راه‌های جایگزین و انجام اصلاحاتی که سال‌ها نسبت به انجام آن طفره می‌رفته ناگزیر است. با این وجود باید دید این موضوع تا چه میزان جنبه اجرایی به خود خواهد گرفت و منابع اختصاص داده به یارانه‌ها تا چه میزان درآمدهای اندک نفتی را جبران خواهد کرد؟
حذف یارانه‌ها جایگزین درآمدهای نفتی در بودجه ۹۹
بر همین اساس رییس سازمان برنامه‌وبودجه با بیان اینکه باید بودجه سال آینده را متفاوت از سال‌های گذشته طراحی کنیم، گفت: حذف یارانه‌ها از راه‌های جایگزینی درآمدهای نفتی در بودجه است.
محمدباقر نوبخت گفت: براساس اصلاح ساختاری که به صورت یک طرح تهیه شده باید بودجه سال آینده را متفاوت از سال‌های گذشته طراحی کنیم. وی افزود: در اصلاح ساختار بودجه چهار حوزه نسبت به گذشته اصلاح و تغییر پیدا کرد که یکی از آنها اصلاح درآمدهاست. با توجه به اینکه رویکرد اصلاح ساختار بودجه کاهش وابستگی به نفت است اما تا الان تحقق پیدا نکرده، بنابراین باید بودجه سال آینده به‌گونه‌ای تهیه شود که منابع نفتی را براساس این ابلاغیه و اجرای طرح اصلاح ساختار به حداقل برسانیم.
رییس سازمان برنامه‌وبودجه افزود: با توجه به اینکه می‌خواهیم از نفت جدا شویم و وابستگی آن را در بودجه به حداقل برسانیم باید منابع جایگزینی داشته باشیم؛ بنابراین یک بخش کاهش منابع را از طریق جایگزین کردن منابع دیگر باید جبران کنیم و بخش دیگر را باید از طریق کاهش هزینه و کارا کردن هزینه‌ها تحقق ببخشیم. نوبخت افزود: بنابراین در سال آینده هزینه‌هایی که دستگاه‌ها در سال گذشته و یا امسال داشتند باید بازبینی شود تا حداقل جمع هزینه‌ها کمتر از منابع باشد که با کاهش درآمدهای نفتی در بودجه تراز شود. بر این اساس باید در بخش درآمدها و منابع مالی و هزینه‌ها تجدیدنظر کنیم. وی گفت: در جلسه نخست ستاد تهیه و تدوین لایحه بودجه ۹۹ رویکردی نوآورانه برای بودجه سال آینده از طرف معاونت اقتصادی و هماهنگی برنامه‌وبودجه پیشنهاد شد و امروز این روش مورد بحث قرار گرفت و نقدهایی از طرف کارشناسان به آن وارد شد.
رییس سازمان برنامه‌وبودجه افزود: گرچه کلیات طرح اصلاح ساختار بودجه در شورای عالی هماهنگی تصویب شده و امروز هم یک بخش از موضوع درآمدهایی که جایگزین نفت در بودجه خواهد شد به تصویب شورای عالی هماهنگی رسید ولی باید انتظار داشته باشیم اصلاح ساختار در آن شورای عالی به تصویب برسد. رییس سازمان برنامه‌وبودجه درباره یارانه‌ها و افزایش مصرف سوخت در لایحه بودجه سال آینده نیز گفت: بودجه سال آینده در چارچوب طرح اصلاح ساختار بودجه تعریف می‌شود که در این طرح چهار حوزه مورد توجه قرار می‌گیرد.
نوبخت گفت: وقتی نفت از بودجه خارج شود باید منابعی جایگزین شود یکی از آنها مجموعه یارانه‌ای است که به صورت بودجه‌ای داریم و پرداخت می‌کنیم که حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان است یا یارانه‌ای که فرابودجه‌ای می‌پردازیم که ۱۴۰ هزار میلیارد تومان است و بخشی نیز یارانه پنهان است که رقم قابل توجهی را شامل می‌شود که در کالاها و انرژی وجود دارد، بنابراین باید در این خصوص تجدیدنظر شود تا بتوانیم منابع جدیدی جایگزین نفت کنیم که جزو اولین محور اصلاح ساختار است.
مطابق قانون، دولت در نیمه آذرماه هر سال مکلف به ارائه برنامه دخل و خرج سالانه خود به مجلس می‌شود تا نمایندگان مجلس با توجه به درآمدها و هزینه‌های تعبیه شده در لایحه بودجه، اقدام به تایید یا رد لوایح مندرج در برنامه دخل و خرج دولت کنند. بر این اساس سازمان برنامه‌وبودجه به همراهی دولت در روزهای گذشته، تدوین برنامه دخل و خرج سال آینده کشور را در دستور کار قرار داده‌اند تا آمادگی خود را برای ارائه به موقع لایحه بودجه در نیمه آذرماه سال‌جاری اعلام کنند. آنچه بودجه سال آینده کشور را از دیگر لوایح بودجه‌ای متمایز می‌کند، توجه ویژه سیاستگذار به حذف یارانه‌ها و جایگزین کردن آن با درآمدهای اندک حاصل از فروش نفت است. رییس سازمان برنامه‌وبودجه می‌گوید که باید بودجه سال آینده را متفاوت از سال‌های گذشته طراحی کنیم و به همین دلیل موضوع حذف یارانه‌ها از راه‌های جایگزین درآمدهای نفتی را مطرح کرده‌ایم.
کاهش فروش نفت
این موضوع از آنجا در دستور کار دولت قرار گرفته است که از ۱۳ آبان ماه سال گذشته آمریکا تحریم‌های عمده‌ای را علیه ایران وضع کرد که عمده این تحریم‌ها متوجه توان ایران در صادرات و فروش نفت بود. به این ترتیب از زمان اعمال تحریم‌ها تا به امروز، درآمدهای نفتی کشور به حداقل میزان خود رسیده که بنا برگفته صاحب‌نظران و کارشناسان، فروش نفت کشور به کمتر از ۸۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است. کاهش شدید درآمدهای حاصل از فروش نفت دولت را بر آن داشت تا در جریان اصلاحات ساختار بودجه ۹۸، به فروش کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه نفت در روز اکتفا کند و نگاه واقع‌بینانه‌تری به تحریم‌های وضع شده علیه کشور داشته باشد. بر همین اساس سیدحمید پورمحمدی، معاون سازمان برنامه‌وبودجه اخیرا اعلام کرده که بودجه سال ۹۸ کل کشور براساس فروش روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت بسته شده است. اما در کنار کاهش شدید درآمدهای نفتی از سال گذشته تا به امروز، سیاستگذار بر آن بود در لایحه بودجه سال‌جاری، نسبت به حذف یارانه دهک‌های بالای درآمدی اهتمام ورزد و مسوولیت شناسایی دهک‌های بالای درآمدی را برعهده استانداری‌ها بگذارد.
این موضوع سال گذشته و به دنبال تسلیم لایحه بودجه ۹۸ از سوی سازمان برنامه‌وبودجه مطرح شد اما توضیحی در رابطه با سه دهک بالای درآمدی که مشمول حذف یارانه می‌شوند ارائه نشد. اما مدتی بعد از آن رحیم زارع، عضو کمیسیون تلفیق بودجه مجلس اعلام کرد: افرادی که حقوق بالای پنج میلیون می‌گیرند و هنوز یارانه دریافت می‌کنند، افرادی که فوت شده‌اند و هنوز یارانه دریافت می‌کنند جزو ۳ دهک خواهند بود که حذف یارانه آنها در حمایت از اشتغال و تولید و حمایت از خرید تضمینی گندم و بهداشت و سلامت هزینه خواهد شد.
یارانه‌های پنهان و آشکار
اما در ۲۲ تیرماه سال‌جاری هیات وزیران به پیشنهاد سازمان برنامه‌وبودجه کشور، آیین‌نامه اجرایی قانون بودجه سال ۹۸ در خصوص هدفمندی یارانه‌ها را تصویب کرد که به موجب آن، دولت موظف شد با استفاده از تمام بانک‌های اطلاعاتی در اختیار، نسبت به شناسایی و حذف سه دهک بالای درآمدی از فهرست یارانه‌بگیران اقدام کند.
موضوع حذف یارانه دهک‌های بالای درآمدی اما قرار است در بودجه سال ۹۹ کشور به گونه‌ای دیگر اجرایی شود. به این ترتیب سیاستگذار بنا دارد با تغییر رویه اختصاص یارانه‌ها، منابع جایگزینی برای درآمدهای نفتی بیاید. به نظر می‌رسد حذف یارانه‌ها در لایحه بودجه سال آینده کشور بیشتر متوجه یارانه‌های پنهان باشد.
براساس برآوردهای انجام‌شده از سوی سازمان برنامه‌وبودجه در سال ۹۸، مجموع یارانه آشکار و پنهان ۸۹۰ هزار میلیارد تومان خواهد بود. این رقم معادل ۹/۱۰ میلیون تومان یارانه اعطایی به ازای هر فرد و تقریبا ۲/۲ برابر بودجه سالانه کشور است. این در حالی است که با وجود این رقم کلان که سالانه در کشور پرداخت می‌شود و سهم هر ایرانی به ۱۱ میلیون تومان می‌رسد، ولی هدفمند نبودن آن باعث شده تا بخش عمده‌ای از آن سهم پردرآمدهایی شود که در اهداف تعیین شده برای دریافت یارانه هیچ جایگاهی ندارند. به گونه‌ای که از میان ۲۴۹ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان مستقیم، ۸/۱۵ هزار میلیارد تومان به سه دهک کم درآمد می‌رسد و رقم ۱۲۱ هزار میلیارد تومان سهم سه دهک پردرآمد می‌شود.
از حرف تا عمل
اما با وجود تصمیم جدیدی که قرار است در لایحه بودجه سال ۹۹ گنجانده شود، باید پرسید که منابع اختصاص داده شده به یارانه‌ها تا چه میزان قادر به جبران درآمدهای نفتی خواهد بود؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که پیش از خروج یکجانبه آمریکا از برجام، ایران به طور متوسط قادر به فروش دو میلیون بشکه در روز بود. اما با لغو برجام و اعمال تحریم‌های نفتی، روند نزولی فروش نفت کشور آغاز شد و به کمترین میزان خود طی سال‌های گذشته رسید.
در حالی که صادرات نفت کشور به کمتر از نیم میلیون بشکه در روز رسیده است، ضعف ساختاری دولت آشکار شده و آسیب‌های بسیاری بر بدنه اقتصاد کشور وارد آمده است. در این میان موضوع حذف یارانه‌ها که چند سالی است دولت برای حذف آن تلاش می‌کند، تاکنون به جایی نرسیده و سیاستگذار هر بار در موضع اجرای آن به بن‌بست می‌رسید.
اما امروز که تمام درهای اقتصاد جهانی به روی ایران بسته شده است، سیاستگذار نسبت به شناسایی راه‌های جایگزین و انجام اصلاحاتی که سال‌ها نسبت به انجام آن طفره می‌رفته ناگزیر است. با این وجود باید دید این موضوع تا چه میزان جنبه اجرایی به خود خواهد گرفت و منابع اختصاص داده به یارانه‌ها تا چه میزان درآمدهای اندک نفتی را جبران خواهد کرد؟
حذف یارانه‌ها جایگزین درآمدهای نفتی در بودجه ۹۹
بر همین اساس رییس سازمان برنامه‌وبودجه با بیان اینکه باید بودجه سال آینده را متفاوت از سال‌های گذشته طراحی کنیم، گفت: حذف یارانه‌ها از راه‌های جایگزینی درآمدهای نفتی در بودجه است.
محمدباقر نوبخت گفت: براساس اصلاح ساختاری که به صورت یک طرح تهیه شده باید بودجه سال آینده را متفاوت از سال‌های گذشته طراحی کنیم. وی افزود: در اصلاح ساختار بودجه چهار حوزه نسبت به گذشته اصلاح و تغییر پیدا کرد که یکی از آنها اصلاح درآمدهاست. با توجه به اینکه رویکرد اصلاح ساختار بودجه کاهش وابستگی به نفت است اما تا الان تحقق پیدا نکرده، بنابراین باید بودجه سال آینده به‌گونه‌ای تهیه شود که منابع نفتی را براساس این ابلاغیه و اجرای طرح اصلاح ساختار به حداقل برسانیم.
رییس سازمان برنامه‌وبودجه افزود: با توجه به اینکه می‌خواهیم از نفت جدا شویم و وابستگی آن را در بودجه به حداقل برسانیم باید منابع جایگزینی داشته باشیم؛ بنابراین یک بخش کاهش منابع را از طریق جایگزین کردن منابع دیگر باید جبران کنیم و بخش دیگر را باید از طریق کاهش هزینه و کارا کردن هزینه‌ها تحقق ببخشیم. نوبخت افزود: بنابراین در سال آینده هزینه‌هایی که دستگاه‌ها در سال گذشته و یا امسال داشتند باید بازبینی شود تا حداقل جمع هزینه‌ها کمتر از منابع باشد که با کاهش درآمدهای نفتی در بودجه تراز شود. بر این اساس باید در بخش درآمدها و منابع مالی و هزینه‌ها تجدیدنظر کنیم. وی گفت: در جلسه نخست ستاد تهیه و تدوین لایحه بودجه ۹۹ رویکردی نوآورانه برای بودجه سال آینده از طرف معاونت اقتصادی و هماهنگی برنامه‌وبودجه پیشنهاد شد و امروز این روش مورد بحث قرار گرفت و نقدهایی از طرف کارشناسان به آن وارد شد.
رییس سازمان برنامه‌وبودجه افزود: گرچه کلیات طرح اصلاح ساختار بودجه در شورای عالی هماهنگی تصویب شده و امروز هم یک بخش از موضوع درآمدهایی که جایگزین نفت در بودجه خواهد شد به تصویب شورای عالی هماهنگی رسید ولی باید انتظار داشته باشیم اصلاح ساختار در آن شورای عالی به تصویب برسد. رییس سازمان برنامه‌وبودجه درباره یارانه‌ها و افزایش مصرف سوخت در لایحه بودجه سال آینده نیز گفت: بودجه سال آینده در چارچوب طرح اصلاح ساختار بودجه تعریف می‌شود که در این طرح چهار حوزه مورد توجه قرار می‌گیرد.
نوبخت گفت: وقتی نفت از بودجه خارج شود باید منابعی جایگزین شود یکی از آنها مجموعه یارانه‌ای است که به صورت بودجه‌ای داریم و پرداخت می‌کنیم که حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان است یا یارانه‌ای که فرابودجه‌ای می‌پردازیم که ۱۴۰ هزار میلیارد تومان است و بخشی نیز یارانه پنهان است که رقم قابل توجهی را شامل می‌شود که در کالاها و انرژی وجود دارد، بنابراین باید در این خصوص تجدیدنظر شود تا بتوانیم منابع جدیدی جایگزین نفت کنیم که جزو اولین محور اصلاح ساختار است.
منبع: جهان صنعت
نظر شما