گروه سیاسی/ در آستانه پایان یافتن فرصت دوماهه ایران به کشورهای طرف توافق هسته‌ای، امریکا در واکنش به اقدامات تلافی‌جویانه کشورمان مبنی بر متوقف کردن بخشی از تعهدات برجامی خود خواستار برگزاری نشست ویژه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شد. خواسته‌ای که ایران آن را طنز تلخ خوانده و روسیه از آن به عنوان یک شگفتی بزرگ یاد کرده است.  چند روز پس از اعلام عبور ذخایر اورانیوم ایران از سقف مجاز در چارچوب توافق هسته‌ای «جکی ولکات»، نماینده امریکا در سازمان‌های بین‌المللی روز گذشته خواستار برگزاری نشست ویژه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای بحث درباره برنامه هسته‌ای ایران شد. اگر چه به نظر می رسد کاخ سفید در برگزاری این نشست نتوانسته رضایت طرف های دیگر برجام را جلب کند. مقام‌های امریکایی طبق این بیانیه خواستار پاسخگویی ایران به جامعه بین‌الملل شده‌اند.
18 اردیبهشت ماه گذشته بود که ایران در سالگرد خروج امریکا از توافق هسته‌ای اعلام کرد اجرای برخی از تعهدات خود را کاهش می‌دهد و دیگر خود را مجاز به محدود نگه داشتن ذخایر اورانیوم غنی‌شده و آب‌سنگین تولیدی نمی‌داند. مقام‌های کشورمان همچنین همزمان با اعلام نخستین گام دو ماه به شرکای باقی مانده در برجام فرصت دادند که مسائل مرتبط با صادرات نفت ایران و مبادلات مالی آن را حل و فصل کنند در این غیر این صورت بخش دیگری از تعهدات خود را در برجام از جمله افزایش خلوص اورانیوم غنی شده اجرایی خواهند کرد. این اقدام ایران هم با استناد به بندهای ۲۶ و ۳۶ توافق هسته‌ای صورت گرفته است که بر اساس آن کشورهای طرف این قرارداد در صورت نقض عهد یکی از طرفین مجاز به اقدام متقابل خواهند بود. حالا امریکایی‌ها در پی این اقدام ایران فراتر از مواضع اعلامی شرکای اروپایی برجام خواستار تشکیل جلسه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شده‌اند. درخواستی که «کاظم غریب‌آبادی»، نماینده دائم ایران در سازمان‌های بین‌المللی در وین اتریش در واکنش به آن گفته است: «این طنزی تلخ است که همان رژیمی که برجام را از طریق خروج غیرقانونی و یکجانبه نقض کرده حالا نسبت به اجرای همان توافق ابراز نگرانی کرده است.» نمایندگی ایران در آژانس در عین حال اعلام کرده است که «تحولات اخیر پیرامون برجام هیچ ارتباطی به موضوعات مربوط به پادمان‌ها و وظایف شورای حکام ندارد. موضوعات مربوط به اجرای برنامه جامع اقدام مشترک  در سازوکارهایی که مشخص شده بررسی خواهند شد.»
همچنین نماینده روسیه در آژانس هم در واکنش به درخواست امریکا برای نشست شورای حکام، در یک پیام توئیتری با منطق این درخواست مخالفت کرده و انحراف ایران از برجام را به این شورا بی‌ارتباط دانسته است. «میخائیل اولیانوف» در توئیتر نوشت: «روابط بین‌الملل سرشار از شگفتی‌هایی است که با عقل سلیم جور درنمی‌آیند. امریکا از برجام خارج شده و در تلاش است بر خلاف قوانین بین‌المللی آن را کاملاً تخریب کند، اما حالا این امریکا است که امروز خواستار نشست شورای حکام آژانس شده تا ایران را بابت انحراف‌های جزئی از مفاد فرعی برجام سرزنش کند.» او همچنین افزود: «شورای حکام قرار است درباره چه بحث کند؟ انحراف ایران از برجام؟ از نقطه‌نظر آژانس، انحرافات ایران نقض یا مایه نگرانی نیست. شورای حکام جای مناسبی برای بحث درباره آن نیست.» با همه اینها آژانس اعلام کرده است تا چند روز دیگر پیرامون درخواست امریکا جلسه‌ای در روز چهارشنبه 19 تیرماه برگزار خواهد کرد. به نظر می‌رسد پاسخ مثبت آژانس به خواسته امریکا برای برگزاری این نشست در چارچوب قواعد پذیرفته شده کاری شورای حکام است به این ترتیب که مطابق با ماده 11 از قواعد کاری شورای حکام، شورا بایستی بنا به درخواست رئیس شورا، یا هر یک از اعضای شورا و یا مدیرکل تشکیل جلسه دهد.
نسبت آژانس و برجام
درخواست امریکا برای برگزاری نشست ویژه شورای حکام درباره اقدامات اخیر ایران در چارچوب برجام در حالی مطرح شده است که سازوکار اجرایی آژانس در رابطه با توافق هسته‌ای ناظر بر دستورالعمل قطعنامه شورای حکام  مصوب 15 دسامبر 2015 هست که بر پایه قطعنامه 2231 شورای امنیت صادر شده است.
شورای حکام طبق این  قطعنامه پذیرفته است بر روند اجرای تعهدات هسته‌ای ایران نقش نظارتی داشته باشد. به این معنا که این سازمان حق ورود محتوایی به روند بررسی تعهدات برجامی ایران را ندارد و تنها وظیفه آن رصد فنی روند اجرای اصول توافق شده در برجام و گزارش نهایی به کشورهای طرف این قرارداد است؛ به عبارتی دیگر روابط ایران و آژانس تابع اسناد بین‌المللی یعنی اساسنامه آژانس، معاهده عدم اشاعه هسته‌ای و همچنین موافقت پادمان نامه 1974 و سایر تعهدات پادمانی است و آژانس تنها می‌تواند در چارچوب میزان پایبندی ایران به توافقنامه منع تسلیحات هسته‌ای
(ان پی تی) و اجرای پروتکل الحاقی ورود محتوایی کرده و اعلام نظر کند.
با چنین مقدمه‌ای این سؤال مطرح می‌شود که هدف امریکا از درخواست برگزاری نشست شورای حکام چیست؟ چنان که پیداست امریکا با اطلاع از اینکه درخواستش از شورای حکام برای ورود به رسیدگی نقض تعهدات برجامی ایران به دلیل خروج یکجانبه این کشور از توافق راه به جایی نمی برد، راهبرد دیگری را پیرامون مقصرسازی ایران در زمینه روند فعالیت‌های هسته‌ای اش در پیش گرفته است. راهبردی که
بی تردید در مسیر اجرای آن می‌کوشد پرونده‌ای مشابه پرونده «پی ام دی» که شامل شماری از گزاره‌های ادعایی و اثبات نشده درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران بود، به جریان بیندازد و از قبال آن توجه آژانس را از مسیر رصد برجام به ادعاهای جدید و فاقد سند معطوف کند. علاوه بر این مقام‌های امریکایی می‌خواهند با بهره گیری از ادعاهای جدید به جامعه بین الملل دلیل کافی بدهند که این کشور حق خروج از توافق هسته‌ای را داشته و به این ترتیب بتواند بار دیگر کشورهای اروپایی را به کمپین ضد ایرانی خود ملحق کند.
در چنین فضایی انتظار می‌رود سایر اعضای شورای حکام از جمله طرف‌های اروپایی که پیشتر با اقدامات ناکافی خود جهت محقق ساختن تعهدات‌شان در قالب برجام زمینه‌ساز واکنش تلافی جویانه ایران شده اند، به زمین بازی جدید امریکا از طریق آژانس ورود نکنند و در عین حال با پیگیری اقدامات جدی تر جهت حفظ برجام شرایط را برای اجرای تمام و کمال تعهدات هسته‌ای ایران تحقق ببخشد.

برش
امروز؛ پایان فرصت دو ماهه ایران

فارغ از پیامد پیگیری سناریوی جدید امریکا علیه ایران، امروز فرصت دو ماهه ایران به شرکای برجامی به پایان می‌رسد و مقام‌های کشورمان بعد از نخستین اقدام خود مبنی بر افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌شده به بیش از سطح سیصد کیلوگرم، دومین گام بعدی خود یعنی افزایش درصد غنی‌سازی‌ را عملی خواهند کرد. چنانکه رئیس جمهور ایران هفته پیش نیز رسما اعلام کرد که جمهوری اسلامی از روز ۱۶ تیرماه میزان غنی‌سازی خود را به بیش از ۶۷/3 درصد و تا هر میزانی که «نیاز داشته باشد» افزایش خواهد داد. در همین چارچوب علی‌اکبر ولایتی، مشاور امور بین‌الملل رهبری  هم دو روز پیش اعلام کرد بزودی غنی‌سازی اورانیوم از ۶۷/3 درصد جلوتر خواهد رفت و تا هر جایی که مورد نیاز فعالیت‌های صلح‌آمیز ایران باشد، خواهد رسید. ولایتی همچنین به فعالیت رآکتور هسته‌ای بوشهر اشاره کرده و این احتمال را داده که ممکن است درصد مورد نیاز آتی اورانیوم در رآکتور بوشهر حدود پنج درصد باشد.