گروه سیاسی/ توقیف نفتکش ایرانی در آب‌های تنگه جبل‌الطارق از سوی انگلیس به بهانه حمایت از تحریم‌های اروپایی علیه سوریه به محل مناقشه دیپلماتیک تهران و لندن در چند روز گذشته تبدیل شد. جدالی که با احضار «راب مک ایر»، سفر انگلیس به وزارت خارجه و اعتراض دیپلماتیک و قانونی مسئولان وزارت خارجه جمهوری اسلامی به این اقدام غیرقانونی همراه شد. روز پنجشنبه بود که مسئولان دولت محلی جبل‌الطارق که از جمله سرزمین‌های برون‌مرزی تحت حاکمیت بریتانیا به شمار می‌آید، در بیانیه‌ای از توقیف نفتکش «گرِیس-١» در آب‌های خود خبر دادند. «فابیان پیکاردو»، رئیس دولت محلی جبل‌الطارق در توضیح این رویداد اعلام کرد این اقدام توسط پلیس جبل‌الطارق و نهادهای گمرکی و با کمک نیروی دریای انگلیس صورت گرفته است.
بر اساس بیانیه منتشر شده از سوی این منطقه خودمختار این ادعا مطرح شده است که این نفتکش محموله نفت خام خود را به پالایشگاه «بانیاس» در سوریه می‌برده است؛ پالایشگاهی که مشمول تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه دولت بشار اسد در سوریه به‌شمار می‌آید و بنا به ادعای بریتانیا حمل محموله نفتی از سوی ایران به سوی این پالایشگاه نقض عملی تحریم‌های اتحادیه اروپایی محسوب می‌شود.
بنا به روایت رسانه انگلیسی «گاردین» این نفتکش ۲۸ خدمه داشته که شمار زیادی از آنها هندی و تعدادی نیز اوکراینی و پاکستانی بودند و به‌عنوان شاهد توسط مقام‌های جبل‌الطارق مورد بازجویی قرار گرفته‌اند.
در پی این رویداد بود که سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، از احضار سفیر بریتانیا در تهران به وزارت خارجه خبر داد. مقام‌های وزارت خارجه در خلال فراخوان نماینده لندن در تهران ضمن واکنش شدید به این اقدام که بنا به دستور امریکا صورت گرفته است، خواستار رهاسازی سریع نفتکش مزبور شدند.
وزارت خارجه ایران همچنین با تأکید بر محل عبور این نفتکش که در آبراه‌های بین‌المللی بوده است، اقدام نیروی دریایی انگلیس را معادل با راهزنی دریایی دانسته و تصریح کرد آن کشور حق ندارد تحریم‌های یکجانبه خود یا اتحادیه اروپا را به‌صورت فراسرزمینی علیه کشورهای دیگر اعمال نماید.
سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز در توضیح بیشتر اقدامات اعتراضی ایران به شبکه خبر گفت که این اقدام یک بدعت عجیب است و از آنجایی که تحریم‌های اعلام شده مبنای شورای امنیتی ندارد، جمهوری اسلامی ایران این اقدام را نمی‌پذیرد.
تبعیت لندن از دستور امریکا
مخالفت ایران با تحمیل تحریم‌های یکجانبه اروپا در حالی است که سخنگوی«ترزا می»، نخست‌وزیر مستعفی انگلیس مدعی شده است:«توقیف این نفتکش پیام روشنی است مبنی بر اینکه نقض تحریم‌های اتحادیه اروپا غیر قابل قبول است». پیشتر سوریه در بحبوحه مبارزه با تروریست‌های داخلی تحت تحریم‌های اتحادیه اروپا قرار گرفته بود و اینک مقام‌های بریتانیایی بهانه توقیف نفتکش ایرانی را نقض این تحریم‌ها از سوی ایران توصیف کرده‌اند؛ بهانه‌ای که اینک به محملی برای تحمیل غیرقانونی قوانین تصویب شده اروپایی به کشورهای دیگر از جمله ایران تبدیل شده است.
با این حال قابل انتظار بود که این اقدام مورد استقبال مقام‌های کاخ سفید قرار گیرد. چنانکه «جان بولتون»، مشاور امنیت ملی امریکا ساعاتی بعد از وقوع این رویداد در حساب کاربری‌اش در توئیتر نوشت: «خبر عالی: انگلیس ابرنفتکش گریس ۱ را که با نقض تحریم‌های اتحادیه اروپا در حال حمل نفت ایران به سوریه بوده، متوقف کرده است». مشاور امنیت ملی کاخ سفید مبادله نفت بین ایران و سوریه را «غیرقانونی» توصیف کرده و گفته که امریکا با همکاری متحدانش اجازه منتفع شدن دو کشور از چنین مبادلاتی را نخواهد داد. او نوشته است:«امریکا و متحدانش به تهران و دمشق اجازه نخواهد داد از این تجارت غیرقانونی منتفع شوند.»
در همین چارچوب گاردین روایت کرده است وزارت خارجه انگلیس در چند روز گذشته با یک معضل روبه‌رو شده بود و می‌دانست که اگر آن‌طور که امریکا خواسته این کشتی را توقیف کند، تهران را که شدیداً به‌دنبال صادرات نفت است، عمیقاً خشمگین می‌کند. شاید از این‌رو مقام‌های انگلیسی در جست‌و‌جوی یافتن بهانه، توقیف این کشتی را وظیفه اخلاقی و قانونی خود برای اجرای تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه سوریه توصیف کرده‌اند.
اعتراض اسپانیا
اما فارغ از مخالفت صریح تهران آنچه به اقدام غیرقانونی انگلیس ابعاد تازه‌ای داده واکنشی است که اسپانیا نسبت به این ماجرا نشان داشته است. این کشور حاکمیت انگلیس را بر آب‌های اطراف جبل‌الطارق به رسمیت نمی‌شناسد و گفته است توقیف کشتی و نقض احتمالی حاکمیت ملی خود بواسطه آن را بررسی می‌کند. در همین چارچوب جوسپ بورل، وزیر امور خارجه اسپانیا که توقیف این نفتکش از سوی انگلیس را بنا به درخواست دولت امریکا دانسته است، نسبت به محل وقوع این رویداد ابراز تردید کرده است. بورل تأکید کرده است:«کشورش در حال بررسی محل دقیق این توقیف است تا معلوم شود آیا این اتفاق در آب‌های سرزمینی اسپانیا رخ داده یا آن طور که مقامات جبل‌الطارق ادعا دارند در آب‌های متعلق به خود جبل‌الطارق صورت گرفته است.»
چه اسپانیا بر اساس یک معاهده تاریخی موسوم به «معاهده اوترخت» مالکیت منطقه جبل‌الطارق و بندر این منطقه را به انگلیس واگذار کرده و هیچ گاه از حاکمیت خود بر آب‌های اطراف جبل‌الطارق انصراف نداده است. بر همین اساس وزیر امور خارجه اسپانیا اعلام کرده که در حال بررسی چگونگی تأثیر این رخداد بر حاکمیت و تمامیت ارضی اسپانیا هستند چرا که بر اساس اطلاعات دریافتی، توقیف نفتکش در منطقه آبی صورت گرفته که اسپانیا حاکمیتش را از آن خود می‌داند.
همه اینها در حالی است که ایران مدارک و مستندات قانونی خود مبنی بر حضور نفتکش گریس ١ در آب‌های آزاد را تحویل مقام‌های انگلیس داده و خواستار رفع توقیف هر چه سریع‌تر آن شده است. استناداتی که ثابت خواهد کرد محموله این نفتکش برای کدام مقصد بارگیری شده و آیا ارتباطی با تحریم‌های بین‌المللی داشته است یا نه.
∎
بر اساس بیانیه منتشر شده از سوی این منطقه خودمختار این ادعا مطرح شده است که این نفتکش محموله نفت خام خود را به پالایشگاه «بانیاس» در سوریه می‌برده است؛ پالایشگاهی که مشمول تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه دولت بشار اسد در سوریه به‌شمار می‌آید و بنا به ادعای بریتانیا حمل محموله نفتی از سوی ایران به سوی این پالایشگاه نقض عملی تحریم‌های اتحادیه اروپایی محسوب می‌شود.
بنا به روایت رسانه انگلیسی «گاردین» این نفتکش ۲۸ خدمه داشته که شمار زیادی از آنها هندی و تعدادی نیز اوکراینی و پاکستانی بودند و به‌عنوان شاهد توسط مقام‌های جبل‌الطارق مورد بازجویی قرار گرفته‌اند.
در پی این رویداد بود که سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، از احضار سفیر بریتانیا در تهران به وزارت خارجه خبر داد. مقام‌های وزارت خارجه در خلال فراخوان نماینده لندن در تهران ضمن واکنش شدید به این اقدام که بنا به دستور امریکا صورت گرفته است، خواستار رهاسازی سریع نفتکش مزبور شدند.
وزارت خارجه ایران همچنین با تأکید بر محل عبور این نفتکش که در آبراه‌های بین‌المللی بوده است، اقدام نیروی دریایی انگلیس را معادل با راهزنی دریایی دانسته و تصریح کرد آن کشور حق ندارد تحریم‌های یکجانبه خود یا اتحادیه اروپا را به‌صورت فراسرزمینی علیه کشورهای دیگر اعمال نماید.
سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز در توضیح بیشتر اقدامات اعتراضی ایران به شبکه خبر گفت که این اقدام یک بدعت عجیب است و از آنجایی که تحریم‌های اعلام شده مبنای شورای امنیتی ندارد، جمهوری اسلامی ایران این اقدام را نمی‌پذیرد.
تبعیت لندن از دستور امریکا
مخالفت ایران با تحمیل تحریم‌های یکجانبه اروپا در حالی است که سخنگوی«ترزا می»، نخست‌وزیر مستعفی انگلیس مدعی شده است:«توقیف این نفتکش پیام روشنی است مبنی بر اینکه نقض تحریم‌های اتحادیه اروپا غیر قابل قبول است». پیشتر سوریه در بحبوحه مبارزه با تروریست‌های داخلی تحت تحریم‌های اتحادیه اروپا قرار گرفته بود و اینک مقام‌های بریتانیایی بهانه توقیف نفتکش ایرانی را نقض این تحریم‌ها از سوی ایران توصیف کرده‌اند؛ بهانه‌ای که اینک به محملی برای تحمیل غیرقانونی قوانین تصویب شده اروپایی به کشورهای دیگر از جمله ایران تبدیل شده است.
با این حال قابل انتظار بود که این اقدام مورد استقبال مقام‌های کاخ سفید قرار گیرد. چنانکه «جان بولتون»، مشاور امنیت ملی امریکا ساعاتی بعد از وقوع این رویداد در حساب کاربری‌اش در توئیتر نوشت: «خبر عالی: انگلیس ابرنفتکش گریس ۱ را که با نقض تحریم‌های اتحادیه اروپا در حال حمل نفت ایران به سوریه بوده، متوقف کرده است». مشاور امنیت ملی کاخ سفید مبادله نفت بین ایران و سوریه را «غیرقانونی» توصیف کرده و گفته که امریکا با همکاری متحدانش اجازه منتفع شدن دو کشور از چنین مبادلاتی را نخواهد داد. او نوشته است:«امریکا و متحدانش به تهران و دمشق اجازه نخواهد داد از این تجارت غیرقانونی منتفع شوند.»
در همین چارچوب گاردین روایت کرده است وزارت خارجه انگلیس در چند روز گذشته با یک معضل روبه‌رو شده بود و می‌دانست که اگر آن‌طور که امریکا خواسته این کشتی را توقیف کند، تهران را که شدیداً به‌دنبال صادرات نفت است، عمیقاً خشمگین می‌کند. شاید از این‌رو مقام‌های انگلیسی در جست‌و‌جوی یافتن بهانه، توقیف این کشتی را وظیفه اخلاقی و قانونی خود برای اجرای تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه سوریه توصیف کرده‌اند.
اعتراض اسپانیا
اما فارغ از مخالفت صریح تهران آنچه به اقدام غیرقانونی انگلیس ابعاد تازه‌ای داده واکنشی است که اسپانیا نسبت به این ماجرا نشان داشته است. این کشور حاکمیت انگلیس را بر آب‌های اطراف جبل‌الطارق به رسمیت نمی‌شناسد و گفته است توقیف کشتی و نقض احتمالی حاکمیت ملی خود بواسطه آن را بررسی می‌کند. در همین چارچوب جوسپ بورل، وزیر امور خارجه اسپانیا که توقیف این نفتکش از سوی انگلیس را بنا به درخواست دولت امریکا دانسته است، نسبت به محل وقوع این رویداد ابراز تردید کرده است. بورل تأکید کرده است:«کشورش در حال بررسی محل دقیق این توقیف است تا معلوم شود آیا این اتفاق در آب‌های سرزمینی اسپانیا رخ داده یا آن طور که مقامات جبل‌الطارق ادعا دارند در آب‌های متعلق به خود جبل‌الطارق صورت گرفته است.»
چه اسپانیا بر اساس یک معاهده تاریخی موسوم به «معاهده اوترخت» مالکیت منطقه جبل‌الطارق و بندر این منطقه را به انگلیس واگذار کرده و هیچ گاه از حاکمیت خود بر آب‌های اطراف جبل‌الطارق انصراف نداده است. بر همین اساس وزیر امور خارجه اسپانیا اعلام کرده که در حال بررسی چگونگی تأثیر این رخداد بر حاکمیت و تمامیت ارضی اسپانیا هستند چرا که بر اساس اطلاعات دریافتی، توقیف نفتکش در منطقه آبی صورت گرفته که اسپانیا حاکمیتش را از آن خود می‌داند.
همه اینها در حالی است که ایران مدارک و مستندات قانونی خود مبنی بر حضور نفتکش گریس ١ در آب‌های آزاد را تحویل مقام‌های انگلیس داده و خواستار رفع توقیف هر چه سریع‌تر آن شده است. استناداتی که ثابت خواهد کرد محموله این نفتکش برای کدام مقصد بارگیری شده و آیا ارتباطی با تحریم‌های بین‌المللی داشته است یا نه.