* بعد از پنج ساعت و نیم مذاکره فشرده پشت درهای بسته، بالاخره ایران موفق شد تغییرات مورد نظرش را در منشور همکاری بلندمدت اوپک و غیراوپک اعمال و بعد با آن موافقت کند. پیش از این ۲۳ کشور عضو اوپک و غیراوپک با این منشور موافقت کرده بودند. جلسه‌ای که پیش‌بینی می‌شد ساده برگزار شود، به یکی از پیچیده‌ترین جلسات اوپک تبدیل شد. همچنین توافق کاهش تولید نفت اوپک و غیراوپک برای ۹ ماه دیگر تمدید شد.
از ناراحتی تا خنده؛ هنر دیپلماسی
* وزیر نفت ایران ساعت ۶:۴۵ صبح دیروز وقتی به هتل «کوبورگ» وین رسید خوشحال نبود. زنگنه با اشاره به یکجانبه‌گرایی عربستان در اوپک با ابراز جملاتی تلخ گفت: «ما از اوپک خارج نمی‌شویم، اما با این روند اوپک می‌میرد». قبل از خروج از تهران هم در اظهارنظری گفته بود: «بهتر است برخی همسایگان ما دست از ستیزه‌جویی علیه ایران بردارند و دست دوستی ما را بفشارند؛ در غیر این صورت و بدون وحدت درونی اوپک، هر بحث دیگری یک ژست بی‌خاصیت خواهد بود». فقط هشت ساعت زمان لازم بود تا وقتی به وزیر نفت ایران می‌گویم: «انگار در دیدارهایی که پیش از شروع جلسه اوپک داشته‌اید، برخی وزرا سعی کرده‌اند از ایران در خصوص اعلام زودهنگام تمدید توافق کاهش تولید نفت در ژاپن، دلجویی کنند»، زنگنه پاسخ دهد «احساس من امروز خیلی خوب است» و این نیست جز هنر دیپلماسی و مقاومت همزمان روی خط منافع ملی.
* وقتی تفاهم رئیس‌جمهور روسیه با ولیعهد عربستان برای تمدید ۶ یا ۹ ماهه توافق کاهش تولید نفت کشورهای اوپک و غیراوپک دو روز قبل از جلسه اوپک در اوزاکای ژاپن و در حاشیه اجلاس G20 رسانه‌ای شد ایران خوشحال نبود. به همین دلیل در انتقاد صریح بود که چرا بدون برگزاری جلسه اوپک و حتی غیراوپکی‌ها، دو کشور بزرگ تولیدکننده نفت تصمیم‌گیری کرده‌اند. صبح دیروز وزیر نفت ونزوئلا و رئیس دوره‌ای کنفرانس اوپک، ابتدا به دیدار زنگنه آمد. بعد هم وزیر نفت کنگو، سپس زنگنه به دبیرخانه اوپک رفت و با وزرای نفت و انرژی کشورهای روسیه، عراق، الجزایر، نیجریه و رئیس شرکت نفت لیبی دیدار کرد. بعد از این دیدارها بود که الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه در بیانیه‌ای گفت: «مسکو می‌خواهد ایران در سطحی برابر با دیگران به عنوان یکی از بازیگران بازار جهانی انرژی باقی بماند».
یک منبع آگاه هم گفت که نواک در دیدارش با زنگنه گفته است: «ما به دنبال توافق بدون شما نبوده و نیستیم».
* حالا چرا این دیدارها و جملات مهم است؟ در اوپک، میزان تولید نفت کشورها به جایگاه‌شان اعتبار می‌بخشد. حالا وقتی ایران به‌خاطر تحریم‌های امریکا تولید نفتش کاهش یافته است، باید برای حفظ جایگاه و اعتبارش در اوپک، راه دیگری برگزیند. ایران در این اجلاس حرف منطقی را با استدلال درست، شجاعانه زد و ایستاد تا آن حداقل احترامش را حفظ کنند. از همین جا بود که خالد الفالح، وزیر انرژی عریستان، پیش از شروع اجلاس ۱۷۶ به خبرنگاران گفت: «ما به همه کشورهای عضو احترام می‌گذاریم، اما واقعیت این است که عربستان سعودی و روسیه بزرگ‌ترین تولیدکننده‌های نفت هستند» و بلافاصله تاکید کرد که موضوعی (به عضوی) دیکته نمی‌شود.
توافق یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه‌ای ضربدر ۹
* چهارده کشور عضو اوپک دیروز با اجماع اعضا تصمیم گرفتند توافق کاهش تولید نفت را برای ۹ ماه دیگر تمدید کنند. بر این اساس کشورهای عضو اوپک روزانه ۸۰۰ هزار بشکه و کشورهای عضو غیراوپک روزانه ۴۰۰ هزار بشکه، مطابق شش ماه گذشته از تولید نفت‌شان کم می‌کنند. اوپکی‌ها در ماه مه میلادی مجموعا ۲۹ میلیون و ۸۷۶ هزار بشکه در روز نفت تولید کرده‌اند که حدود ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه کمتر از متوسط سال ۲۰۱۷ میلادی است. وزرای اوپک همچنین دیروز تمدید دوره سه ساله دبیرکلی بارکیندو را در دستور قرار دادند.
منشوری که جلسه را طولانی کرد
* دیروز اما تاسیس منشور همکاری اوپک و غیراوپک باعث شد جلسه وزرا برای حدود ۵/۵ ساعت طول بکشد. منشوری که آینده همکاری بلندمدت اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها را ترسیم می‌کند. منشوری که عربستان از آن دفاع می‌کند باعث تضیف نهادهای کارشناسی اوپک مانند EBC می‌شود و به جای آن نهادهای فرا اوپکی مانند JMMC (کمیته وزارتی نظارت بر توافق اوپک و غیراوپک) را به عنوان نهادی همیشگی تقویت می‌کند. همین‌جاست که ایرانی‌ها سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه عربستان را باعث فروپاشی تدریجی اوپک یا حداقل تضعیف شدید آن می‌دانند. این مسئله ابعاد مهمی دارد که به‌زودی درباره‌اش خواهم نوشت. ابعادی که می‌تواند به برخی سوالات درباره بعضی رفتارهای بین‌المللی پاسخ دهد. تا لحظه تنظیم این گزارش (۱۱ شب به وقت تهران) وزرا هنوز از جلسه بسته اوپک بیرون نیامده‌اند.
زنگنه: باید پول نفت در اینستکس واریز شود
* اما وزیر نفت ایران، هنگام ورود به وین، چند نکته مهم گفت: «اگر اینستکس را به عنوان یک عملیات در نظر بگیرند، بدون واریز مطمئن پول به آن، یا با واریز ۳ یا ۴ میلیون دلار یا یورو، این سازوکار پاسخگو نیست؛ باید پول نفت به آن واریز شود».
* زنگنه همچنین درباره موافقتش با تمدید توافق کاهش تولید اوپک و غیر اوپک موضع مهمی گرفت: «حتی اگر سه سال هم بخواهد تمدید شود، مشکلی نیست، اما همان‌طور که قبلا هم گفتم، هر وقت تحریم‌ها برداشته شود، تا هر میزانی که بتوانم نفت بفروشم، کوتاهی نخواهم کرد». وقتی از زنگنه درباره پیامش به امریکایی‌ها پرسیده شد، جواب داد: «آنها باید به مردم و حکومت ایران احترام بگذارند. این بسیار مهم است. با افزایش فشار خیلی روشن است که ما موضع خود را تغییر نمی‌دهیم. بهتر است به مردم، رهبری و دولت ایران احترام بگذارند. به عنوان نخستین گام قابل قبول، فکر می‌کنم لازم است تحریم‌های ضد ایران برداشته شود». هنگامی که از وزیر نفت خواسته شد نظرش را درباره عضویت روسیه در اوپک بیان کند، سریع گفت: «ما درخواستی برای عضویت روسیه در اوپک دریافت نکرده‌ایم».
* وقتی این مطلب را می‌نویسم هنوز جلسه بسته وزرای اوپک به پایان نرسیده است. جلسه‌ای که با ایستادگی ایران بر روی هویت سازمانی اوپک و دفاع از استقلال این سازمان در برابر برخی تغییرات به نفع غیر اوپکی‌ها حدود ۵ ساعت است که ادامه دارد. برخی خبرنگاران در دبیرخانه اوپک، با اینکه خسته از یک روز کاری فشرده هستند از ایفای نقش موثر ایران و ایستادگی بر مواضعش تقدیر می‌کنند.
منبع: رضا زندی/ روزنامه نگار و تحلیلگر نفتی
روزنامه اعتماد