سرویس بین الملل جوان آنلاین: به گزارش «جوان» «هلگا اشمید» معاون فدریکا موگرینی کمیسیونر سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز پنجشنبه در پیامی توئیتری، از یکسو از «مذاکرات سازنده» کمیسیون مشترک ایران و ۱+۴ در وین و جمعبندی طرفهای شرکت کننده برای «اجرای کامل و مؤثر برجام» خبر داد و از طرف دیگر، عملیاتیشدن اینستکس را اعلام کرد: «اینستکس هماکنون عملیاتی شده و اولین تراکنشها در حال انجام است و اعضای بیشتری از کشورهای اتحادیه اروپا به آن خواهند پیوست.» علاوه بر فرانسه، آلمان و انگلیس که این ساز و کار مالی را برای نجات برجام به راه انداختهاند، هفت کشور اتریش، بلژیک، فنلاند، هلند، اسلونی، اسپانیا و سوئد هم با انتشار بیانیهای، ضمن تأکید بر لزوم حفظ توافق هستهای ایران ۲۰۱۵، به عنوان «ابزار کلیدی برای رژیم کنترل تسلیحات» و «حفظ ثبات در منطقه»، گفتهاند با سه کشور اروپایی در زمینه اینستکس همکاری خواهند کرد. آنها گفتهاند: «این برای جمهوری اسلامی ایران مهم است که به همه تعهدات و بندهای موجود در توافق هستهای پایبند باشند.» وزارت امور خارجه چین نیز راهاندازی اینستکس از طرف اتحادیه اروپا را تأیید کرده و روسها عملیاتی شدن اینستکس را «شروع یک راه» خواندهاند و ابراز امیدواری کردهاند تعداد کشورهایی که در این قالب با ایران همکاری میکنند، بهزودی افزایش یابد. سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه که در نشست کمیسیون مشترک برجام شرکت کرده، تلویحاً از ابراز تمایل روسیه برای مشارکت در اینستکس خبر داده و گفته است: «مهم است در کنار کشورهای پایهگذار این مکانیسم و همچنین برخی کشورهای اتحادیه اروپا که امکان آن را دارند و اکنون هفت کشور هستند امکان بهرهگیری از این مکانیسم برای دیگر کشورها هم فراهم آید که به آنها کشورهای ثالث میگویم.»
عراقچی: در تهران تصمیم میگیریم
عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران که برای شرکت در نشست کمیسیون مشترک برجام به وین رفته، مجموع جلسه سه ساعته این کمیسیون را «مثبت و سازنده» خوانده و آن را در مقایسه با جلسات قبلی این کمیسیون «یک گام به جلو» تعبیر کرده، ولی گفته که نتیجه مذاکرات «هنوز تا خواستههای جمهوری اسلامی فاصله قابل توجهی وجود دارد و با دستاوردهای ملموسی که جمهوری اسلامی ایران انتظار دارد، هنوز فاصله داریم.» عراقچی هم عملیاتیشدن اینستکس را تأیید کرده و گفته که «دو- سه تا کیس (مورد) کاری هم الان در حال انجام شدن است» که به گفته او به زودی ظرف روزهای آینده تبادل مالی از طریق اینستکس انجام خواهد شد. عراقچی با این حال از تأیید یا رد اینکه آیا عملیاتی شدن اینستکس تأثیر بر گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران خواهد داشت یا نه، خودداری کرده و گفته است: «قدمهای رو به جلویی را که در کمیسیون برداشته شد، بررسی کامل خواهیم کرد و من اینها را به تهران منتقل خواهم کرد و هرگونه تصمیمگیری با تهران خواهد بود.» عراقچی گفته که «فکر میکندقدمهای مثبتی که برداشته شده، ارزش بررسیکردن را دارد» و به همین خاطر، گام برداشته شده اروپاییان را برای بررسی بیشتر «به تهران منتقل» خواهد کرد. با این حال، خود عراقچی هم با ابراز تردید در این باره، برآورده شدن انتظارات ایران را منوط به خرید نفت از ایران کرده و گفته است: «بدون اینکه خرید نفت از ایران صورت بگیرد یا اعتبارات خاصی برای اینستکس در نظر گرفته شود، اینستکس نمیتواند به صورت کامل انتظارات ما را برآورده کند. انتظار داریم کشورهای اروپایی به صورت جدی بحث فروش نفت ایران را هم مدنظر داشته باشند.»
ژست اروپایی حفظ برجام
اینکه عملیاتی شدن اینستکس بتواند تصمیم ایران برای برداشتن گام دوم کاهش تعهدات ایران در برجام را معلق کرده یا به تعویق بیندازد مشخص نیست، ولی نه تنها اکثر کارشناسان بلکه مقامهای اروپایی نیز تأیید میکنند که کارکرد «ابزار حمایت از تجارت و تبادل» معروف به اینستکس در مرحله کنونی به شدت محدود خواهد بود. «سرگئی ریابکوف»، معاون وزیر خارجه روسیه روز جمعه بعد از پایان نشست کمیسیون مشترک برجام از سایر طرفهای توافق هستهای با ایران خواست در برابر تحریمهای یکجانبه امریکا علیه ایران ایستادگی کنند و «در برابر تحریمهای امریکا علیه ایران دیوار محافظتی ایجاد کنند.» این موضع ریابکف تلویحاً بیانکننده این است که از نظر کرملین اینستکس دستکم در مرحله کنونی قادر به ایجاد یک دیوار محافظی برای ایران در برابر تحریمهای امریکا نخواهد بود. اکثر ناظران تأیید میکنند که کشورهای اروپایی بعد از حدود یکسال تأخیر در عملیاتی کردن اینستکس، آن را نه با هدف دور زدن تحریمهای امریکا، چیزی که در حال حاضر تهران بیش از هر چیز دیگری به آن نیازمند است بلکه با هدف متقاعدکردن ایران به ترک نکردن برجام راهاندازی کردهاند. یک دیپلمات اروپایی در وین، به الشرق الاوسط گفته است: «آنها (ایرانیها) درباره اینستکس بیصبر هستند، اما این پیچیده است. ما قادریم نشان دهیم که در حال پیشرفت هستیم، اما آنها میگویند که کافی نیست. خب این دیگر مشکل آنهاست، ما کارمان را به بهترین نحو انجام میدهیم.» او میگوید: «ما تکرار میکنیم به ایرانیها که مسائل هستهای قابل مذاکره مجدد نیستند. ما از آنها میخواهیم که در توافق باقی بمانند، اما ما شلوغ کاری از جانب آنها درباره خودمان را نمیپذیریم.» آسوشیتد پرس دیروز در گزارشی نوشت که کشورهای اروپایی ایجادکننده اینستکس میگویند که برای درگیر نشدن مستقیم با تحریمهای امریکا، در مراحل اولیه اجرایی سازوکار مالی اینستکس بیشتر بر نیازهای اولیه جامعه مردمی ایران مانند دارو، دستگاههای پزشکی و محصولات کشاورزی متمرکز خواهند شد، موضوعی که کارشناسان نیز آن را تأیید میکنند. «کورنلیوس آدباهر» دستیار شورای روابط خارجی آلمان میگوید: «شرکتهای اروپایی که از سیستم پرداخت اینستکس استفاده میکنند، شرکتهای کوچک دارای روابط تجاری طولانیمدت با منطقه خاورمیانه که با امریکا هیچ رابطه تجاری و کاری ندارند، خواهند بود.» به گفته آدباهر، در مراحل اولیه شرکتهای بزرگ اروپایی وارد این ساز و کار مالی برای تبادلات تجاری با ایران نخواهند شد.
در حالی که پیش از این، «میشائیل کلور- برشتولد»، سفیر آلمان در تهران به صراحت گفته هدف ساز و کار اینستکس نقض و دورزدن تحریمهای امریکا نیست، منابع امریکایی هم تأیید میکنند که این ساز و کار «چند میلیون دلاری و نه چند میلیارد دلاری» صرفاً یک ژست اروپایی برای نشان دادن حسننیت به ایران است. نیویورک تایمز روز پنجشنبه در این باره نوشت: «امضاکنندگان اروپایی توافق هستهای با ایران در تقلا برای تقویت ترتیبات تهاتر تجاری با تهران هستند... تلاشی که هدف آن ترغیب تهران به نشکستن محدودیتهای غنیسازی ایجاد شده در برجام است.» به نوشته نیویورک تایمز «مقامهای امریکایی تلاشهای اروپاییان را به استهزا گرفتهاند و آنها را اقداماتی غیرعملی و به شدت پیچیده میدانند که احتمالاً تجارت چندانی به بار نخواهد آورد.» نیویورک تایمز مینویسد: «بیشتر تحلیلگران میپذیرند که این (اینستکس) عوایدی را که ایران به دنبال آن است به بار نخواهد آورد، ولی اروپاییان آن را یک ژست مهم برای نشان دادن حسن نیت به توافق قلمداد و پاسخی به دولت ترامپ میدانند که به گفته آنها از قدرت مالی امریکا برای آسیب زدن به منافع و تجارت اروپا استفاده میکند.» منابع اروپایی حجم تجارتی را که از طریق اینستکس قرار است انجام شود، اعلام نکردهاند. ولی والاستریت ژورنال چند روز قبل، از تزریق چند میلیون دلاری اندک به این ساز و کار خبر داد، مبلغی که در مقایسه با مبادلات چند میلیارد دلاری که از آن انتظار دارد، «تقریباً هیچ» تلقی میشود.
نظر شما