به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، دکتر «آذرتاش آذرنوش» عصر دیروز (دوشنبه 30 اردیبهشت) در نشست «ترجمه قرآن به فارسی از روزگاران کهن تا امروز» که در سالن سرای اهل قلم برگزار شد، گفت: اولین کتابی که به فارسی نوشته شد و در آن ترجمه قرآن صورت گرفت، ماجراها دارد. سوال این است که آیا این کتاب ترجمه تفسیر طبری است یا خیر؟ کتاب« ترجمه تفسیر طبری» در واقع ترجمه «تفسیر طبری» به صورت کلی نیست بلکه باید اسم اش را ترجمه و تفسیر رسمی گذاشت.

مدیر بخش ادبیات عرب در دایره المعارف اسلامی با بیان اینکه تا حدود 350 سال هیچ قرآنی به فارسی وجود نداشته است، عنوان کرد: امیر سامانی از 19 نفر از بزرگان ماورای النهر و علمای دینی دعوت می کند که قرآن را بخوانند، ترجمه و تفسیر آن را ببینند، آنها فتوا دادند که ترجمه قرآن صحیح است. در تاریخ ادبیات فارسی یکی از مهمترین گام هایی که برداشته شد، ترجمه تفسیر طبری بود. این نقطه محوری در ادبیات فارسی است. اگر کتاب هایی همچون تاریخ بلعمی و ترجمه تفسیر طبری نبود، شاهنامه به تنهایی نمی توانست زبان فارسی را حفظ کند.

وی تصریح کرد: در ترجمه قرآن حبیب یغمایی کلمه ترجمه به معنای ترجمه نیست بلکه ترجمه به معنای تفسیر است. هر جا در این کتاب داستان و روایات و حدیث است بالایش نوشته اند ترجمه. 92 بار در این کتاب شمارش کردند آن جاهایی که نوشته قصه و سوره ترجمه است.

این پژوهشگر و استاد دانشگاه اظهار داشت: علمای دینی همه مذاهب اسلامی به جز ابوحنیفه با ترجمه قرآن مخالفت می کردند. کسی جرات ترجمه نداشت. در نتیجه هیچ گونه ترجمه کتبی از قرآن نداریم و اگر بوده ترجمه شفاهی بوده است که از آن خبر نداریم. دردسر امثال ما که در زمینه قرآن تحقیق می کنیم این است که با دو زبان مواجه هستیم یکی زبان ترجمه قرآن کریم است که محور اصلی مترجم های قرآن در تاریخ ایران می شود.

آذرنوش ادامه داد: یک متن قرآنی داریم که زیر آن کلمات فارسی است و بعد متن غیر قرآن است که آن هم به فارسی می خوانیم اینجا اختلاف سطح زبان از نظر ساختاری و معنایی آشکار می شود. در متن دوم طبیعتا مترجمان به هیچ وجه خود را آزاد احساس نمی کردند. وقتی قرآن را ترجمه می کردند می دیدند کوچک ترین خدشه به ترجمه ممکن است به آیین اسلام خللی وارد کند و افراد را دچار گناه و انحراف کند. این بود که در زمینه ترجمه دست و پایشان می لرزید و فقط زیر کلمه عربی معادل فارسی آن را می نوشتند.

مدیر بخش ادبیات عرب در دایره المعارف بزرگ اسلامی خاطرنشان کرد: تفسیر طبری چنان تاثیری در زبان و مطالعات قرآنی ایران گذاشت که به هیچ وجه جامعه مسلمان نتوانست از آن چشم بپوشد. بسیاری از این نسخه ها که اکنون در دست داریم، رونوشت تفسیر و ترجمه طبری هستند. کتاب های کهنی همچون تفسیر پاک به تفسیر طبری شبیه هستند. بعد از انقلاب 400 ترجمه از قرآن صورت گرفت. تا زمانی که تمام واژگان قرآنی بررسی نشود و معانی واقعی اش کشف نشود ما چیزی جز آنچه که داریم نمی توانیم پدید آوریم مگر آنکه 7-8 سال تحقیق شود در مورد واژگان قرآنی و بعد 20-30 نفر بیایند با هم قرآن را ترجمه کنند.