گروه انرژی| نادی صبوری- فرداد احمدی|
کاخ سفید دیروز در بیانیه‌ای به صورت رسمی اعلام کرد که دونالد ترامپ رییس‌جمهوری امریکا تصمیم ندارد «استثنائات کاهش قابل توجه» (شیوه‌ای که برای اعلام معافیت نفتی در دولت ترامپ استفاده می‌شود) را با منقضی شدن آنها در روزهای نخست ماه مه، تمدید کند. در این بیانیه اعلام شد که این تصمیم با برنامه به صفر رساندن صادرات نفت خام ایران اتخاذ شده است. این خبر پس از آن عنوان می‌شد که ابتدا واشنگتن‌پست به نقل از منابع آگاه نوشت که ترامپ قصد ندارد معافیت‌های نفتی مشتریان ایران را تمدید کند، پس از آن آسوشیتدپرس و رویترز نیز این خبر را تایید کردند تا بازار نفت خام پیش از اعلام رسمی این خبر از طریق کاخ سفید، با رشدی 3 درصدی رکورد سریع‌ترین رشد در 10 سال اخیر را بزند و هر چند بازارهای امریکا و اروپا بسته بود اما در بازارهای آسیا با 74 دلار در هر بشکه معامله شود.
کاخ سفید دیروز بالاخره و به دنبال روزها چشم‌انتظار بودن بازار نفت خام، در روزی که بازارهای امریکا و اروپا به خاطر عید پاک در تعطیلات به سر برده و فقط بازارهای آسیا کار می‌کردند، تصمیم دولت ترامپ در مورد مشتریان نفتی ایران را اعلام کرد. در بیانیه کاخ سفید عنوان شد که ترامپ تصمیم گرفته است «استثنائات قابل توجه» را تمدید نکند. برنامه این تصمیم به صفر رساندن صادرات نفت خام ایران و درآمد نفتی عنوان شده است.
البته ادبیاتی که رسانه‌ها در آن از این موضوع حرف می‌زنند با ادبیات کاخ سفید تفاوت دارد. در رسانه‌ها «استثنائات کاهش قابل توجه» به «معافیت نفتی» تبدیل شده است. چیزی که می‌تواند این موضوع را نشان دهد که ممکن است استثناهایی همچنان وجود داشته باشد که «قابل توجه» محسوب نشوند. پیش از آنکه کاخ سفید خبر رسمی تصمیم ترامپ را اعلام کند، رسانه‌های مختلفی که ابتدا از واشنگتن‌پست شروع شد خبر را به نقل از منابع آگاه منتشر کردند. اتفاقی که به نظر می‌رسید برای بررسی واکنش بازار از سوی دولت ترامپ ترتیب داده شده است. به گزارش «تعادل» رویترز میانه دیروز نوشت که انتظار می‌رود ایالات متحده امریکا روز دوشنبه اعلام کند که خریداران نفت خام ایران به زودی مجبور به پایان واردات نفت ایران خواهند بود و در غیر این صورت با تحریم مواجه خواهند شد. انتشار خبر عدم تمدید معافیت‌ها به خریداران نفت ایران از سوی چند رسانه بین‌المللی باعث شد قیمت نفت خام 3 درصد رشد کند و به بالاترین قیمت از سال 2019 برسد.
معاملات آتی شاخص جهانی نفت، برنت 2.45 درصد یا یک دلار و 76 سنت افزایش یافت و به 73 دلار و 73 سنت در هر بشکه رسید و بدین‌ترتیب، برنت صبح دیروز در واکنش به کمبود عرضه نفت در بازار بالاترین نرخ‌ها را از اول نوامبر سال 2018 تجربه کرد. معاملات آتی شاخص نفت امریکا، دبلیوتیآی نیز 2.28 درصد یا یک دلار و 46 سنت رشد کرد و به 65 دلار و 53 سنت در هر بشکه رسید که از آغاز سال جدید بالاترین نرخ این شاخص نفتی است.
رویترز در بخشی از تحلیل دیروز خود به واکنش مشتریان نفتی ایران پرداخت و نوشت که با توجه به شرایط عرضه کمتر از تقاضا در بازار نفت و نرخ بالای سوخت که به صنعت آسیب زده است، انتظار می‌رود مقامات رسمی کشورهای آسیایی با این اقدام مخالفت کنند. گزارش منابع رویترز با گزارشی از واشنگتن‌پست تأیید شد که بر اساس آن دولت امریکا معافیت‌های نفتی اعطا شده به برخی از مشتریان نفتی ایران را خاتمه خواهد داد. این معافیت‌ها اواخر سال گذشته میلادی به مشتریان نفتی ایران داده شده بود.
واشنگتن پس از خروج از برجام در نوامبر سال گذشته به 8 خریدار عمده نفتی ایران، یعنی چین، هند، ژاپن، کره‌جنوبی، تایوان، ترکیه، ایتالیا و یونان معافیت‌هایی را اعطا کرد که به آنها اجازه می‌داد به مدت 6 ماه خرید نفت از ایران را ادامه دهند. جاش راگین، ستون‌نویس روزنامه واشنگتن‌پست که دیروز نخستین خبر در مورد معافیت‌ها از طریق او انتشار یافت در گزارش خود با ارجاع به دو مقام وزارت امور خارجه که نام خود را فاش نکردند، نوشت: روز دوشنبه، مایک پومپئو، وزیر خارجه امریکا اعلام خواهد کرد که تا دوم ماه مه (12 اردیبهشت)، وزارت امور خارجه معافیت‌های نفتی را برای هیچ کشور واردکننده نفت خام ایران اعطا نخواهد کرد. بازار نفت در سال جاری به دلیل کاهش عرضه نفت توسط سازمان اوپک با کاهش عرضه روبرو است. در نتیجه، قیمت شاخص نفتی برنت از ماه ژانویه بیش از یک سوم افزایش یافت و شاخص نفتی دبلیوتیآی نیز بیش از 40 درصد رشد کرد. تحلیلگران گفتند که دولت ترامپ در تلاش است که اوپک و عربستان سعودی را به توقف کاهش عرضه ترغیب کند تا ترس بازار از کمبود نفت فروکش کند. سخنگوی وزارت نفت عراق روز گذشته گفت: عراق، دومین تولیدکننده بزرگ اوپک متعهد به کاهش عرضه جهانی نفت اوپک و متحدانش است و هرگونه تصمیم برای افزایش تولید باید به صورت جمعی اتخاذ شود.
سخنگوی وزارت نفت عراق گفت: عراق یکی از تولیدکنندگان اصلی توافق اوپک و غیراوپک است که قرار است ماه آینده به عنوان بخشی از کمیته هیات‌مدیره برای بحث درباره بازار نفت و ارایه توصیه‌های نفتی در جده عربستان سعودی دیدار کنند.
شیطنت رویترز
نکته جالب توجهی که در مورد گزارش رویترز به چشم می‌خورد، تغییری است که این گزارش در دو نسخه مختلف خود داشت. ابتدا این گزارش در بخش میان‌تیتر «بیشترین آسیب برای آسیا» به موضوع خرید نفت خام چین از ایران به صورت جداگانه و پیش از ورود به موضوع دیگر خریداران پرداخت. در این بخش از این گزارش به نقل از دونگ خسچینیگ رییس گروه سیاست انرژی دانشگاه اقتصاد و تجارت بین‌الملل پکن نوشته شده بود که ممکن است پالایشگاه‌های امریکایی سطح واردات نفت خام از ایران را برای نشان دادن سطح بیشتری از مقبولیت کاهش دهند اما کاهش کامل واردات نفت خام از ایران برای چین «غیر ممکن» است چرا که این مساله با دیپلماسی بلندمدت چین همخوانی ندارد. در ادامه این مطلب عنوان شده بود که پالایشگاه‌های هندی از دادن هر گونه نظری در مورد آنچه انجام خواهند داد خودداری کردند. رویترز هر چند مدعی شده است که هندی‌ها هم‌اکنون به دنبال منبع نفت خام جایگزین می‌گردند. کره جنوبی نیز به عنوان خریدار میعانات گازی ایران، از آن‌جایی که متحد امریکا به حساب می‌آید، جای سوال خواهد بود. قیمت میعانات گازی تولید ایران برای پالایشگاه‌های کره جنوبی بسیار مناسب است.
تلاش برای نشان دادن همکاری نفتی
در بیانیه کاخ سفید در خصوص تصمیم ترامپ برای مشتریان نفتی ایران عنوان شده است که «امریکا، عربستان سعودی و امارات متحده عربی که از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت جهان هستند، در کنار سایر دوستان و متحدان امریکا متعهدند که عرضه کافی نفت در بازار را تضمین کنند.» نکته جالب توجه در این است که گزارشی که رویترز پیش از انتشار بیانیه کاخ سفید انتشار داد، عملا شبیه به ورژنی گسترش‌یافته از این بیانیه بود. در بخشی از گزارش رویترز که به نوعی ترویج‌دهنده موضوع نقش عربستان در ماجرا است یک منبع آشنا با راهبردهای عربستان به رویترز گفت: عربستان سعودی، بزرگ‌ترین صادرکننده نفت خام جهان حاضر به جبران ظرفیت از دست رفته عرضه نفت در بازار خواهد بود، اما پیش از افزایش تولید لازم است که تأثیرات را ارزیابی کند.
این تقریبا نخستین‌باری به حساب می‌آید که دولت ترامپ علنا و رسما به نقش عربستان و امارات در تولید هر چه بیشتر نفت خام برای پر کردن جای ایران در بازارها اشاره می‌کند.
این قسمت از بیانیه کاخ سفید یک نکته قابل توجه دیگر نیز دارد. از یک سو در این بیانیه «امارات» که میزان تولید نفت چندان قابل توجهی ندارد در کنار امریکا و عربستان به عنوان «تولیدکنندگان بزرگ انرژی» معرفی شده است و از سوی دیگر تلاش شده است این سیگنال به بازار فرستاده شود که متحدانی وجود دارند که به امریکا اطمینان داده‌اند «نفت کافی» را در بازار تضمین کنند.
نکته بعدی در این است که آن‌طور که رسانه‌های بین‌المللی نوشته‌اند، ضمانت، حداقل از سوی عربستان «مشروط» است. رویترز دیروز در خبری به نقل از منبع آشنا به امور عربستان بیان کرد که هر گونه اقدامی از سوی بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت اوپک (عربستان) در مورد افزایش تولید نفت خام، به حصول اطمینان از عدم تمدید معافیت‌ها و اثر آن بر بازار نفت بستگی دارد. عربستان سعودی حدود 2 میلیون بشکه در روز ظرفیت افزایش تولید نفت دارد.
ترامپ هفته گذشته با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی درباره «روش‌های اعمال فشار حداکثری بر ایران» به صورت تلفنی صحبت کرد. ریاض سال گذشته تولید نفت خود را پس از آنکه دولت ترامپ قول داد صادرات نفت خام ایران را به صفر برساند افزایش داد، در حالی که بسنده کردن به اعطای معافیت‌ها باعث کاهش قیمت نفت و افزایش ذخایر نفت خام شد. یک منبع اوپک گفت: سعودی‌ها نمی‌خواهند دوباره همان اشتباه را تکرار کنند.
اشاره بیانیه کاخ سفید به توافق برای تضمین وجود نفت در بازار پس از عدم تمدید معافیت‌ها احتمالا گوشه چشمی نیز به رویکرد جدید دولت ترامپ در قبال دولت در لیبی نیز دارد. اخیرا کاخ سفید در بیانیه‌ای اعلام کرد دولت ترامپ، رییس‌جمهور امریکا، نقش سپهبد حفتر در مبارزه با تروریسم و تأمین امنیت منابع نفتی لیبی را تصدیق کرده است و این دو نفر دیدگاه مشترکی برای انتقال لیبی به یک سیستم سیاسی دموکراتیک و باثبات داشتند.
تنش‌های داخلی در لیبی اخیرا یکی از عوامل مهم اختلال عرضه در بازار نفت بوده است. هر چند بر سر اینکه دونالد ترامپ چقدر بتواند لیبی آشفته به دنبال سال‌ها مشکلات را منظم کند و به روند عرضه نفت خام آن ثبات بخشد شدیدا تردید وجود دارد.