خانم‌هایی كه قصد بارداری دارند باید در دوران حاملگی زیر نظر پزشك از یكسری مكمل‌های تغذیه‌ای استفاده كنند. با توجه به این‌كه تعداد زیادی از زنان باردار ضرورت استفاده از مكمل‌های تغذیه‌ای و زمان مناسب مصرف آن را نمی‌دانند و گاهی در مصرف آن سهل انگاری می‌كنند، تصمیم گرفتیم برای دستیابی به چرایی و اهمیت این موضوع با دكتر آمنه سادات حقگو جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی و متخصص هیستروسكوپی و لاپاراسكوپی پیشرفته گفت‌وگویی انجام دهیم.

در یك رژیم غذایی سالم و متعادل تمام ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن وجود دارد، اما با این حال لازم است خانم‌های باردار برخی مكمل‌ها را با مشورت پزشك به رژیم غذایی خود اضافه كنند كه تمام نیازهای تغذیه‌ای مادر و جنین تأمین شود .معمولا تجویز مكمل آهن و فولات در همه حاملگی‌ها توصیه می‌شود.

مصرف فولیك اسید قبل از بارداری

در میان ویتامین‌ها افزایش نیاز به فولیك اسید (نوعی ویتامین B) از همه بیشتر است وكمبود آن در مادر علاوه بر ایجاد كم خونی كه ممكن است تا آخر بارداری خود را نشان ندهد با افزایش شیوع بعضی ناهنجاری‌ها همچون سقط، زایمان زودهنگام و كنده شدن زودرس جفت همراه است . شاید بیشترین دلیل اهمیت مصرف این مكمل در دوران حاملگی نقش آن در رشد مغزی و جلوگیری از نقایص لوله عصبی جنین است. چون لوله عصبی تا روز ۲۸ حاملگی یعنی قبل از این‌كه اغلب خانم‌ها متوجه بارداری شوند تشكیل می‌شود، مصرف مكمل باید قبل از حاملگی شروع شده باشد.

تجویز فولیك اسید یا مولتی ویتامین حاوی فولیك اسید از قبل بارداری شیوع این نقایص را ۸۰ تا۷۰ درصد كاهش می‌دهد . متاسفانه بر اساس یك مطالعه در میان زنان ۱۸ تا ۴۵ ساله فقط ۶ درصد آنان می‌دانند كه باید از قبل حاملگی فولیك اسید مصرف كنند.

كسانی كه قرص جلوگیری و داروهای ضد تشنج مصرف می‌كنند یا آنهایی كه بیماری سوءجذب دارند، معمولا فولات خون‌شان پایین است و نیاز به مصرف دوزهای بالاتر این مكمل دارند .فولیك اسید عمدتا در سبزیجات سبز رنگ ( اسفناج، كلم بروكلی، كاهو و بامیه) و به میزان كمتر در سایر میوه سبزیجات وجود دارد اما به یاد داشته باشید دریافت این ویتامین از منابع طبیعی برای دوران بارداری كافی نیست.

مصرف مكمل آهن از چه زمانی؟

زنان باردار یك و نیم برابر دیگران به خون احتیاج دارند و به منظور اكسیژن رسانی بهتر به بافت‌های بدن باید آهن بیشتری دریافت كنند. از آنجا كه نیاز به آهن در چهار ماه اول بارداری كم است و با توجه به این‌كه اغلب خانم‌ها در سه ماهه اول حاملگی دچار تهوع و استفراغ شدید می‌شوند و مكمل آهن می‌تواند این حالات را تشدید كند در این مدت تجویز قرص آهن ضرورتی ندارد.

اما برای خانم‌هایی كه چند قلو زایی دارند یا دچار كم خونی ناشی از فقر آهن هستند از قبل بارداری مصرف روزانه قرص آهن توصیه می‌شود. مصرف آهن در موقع خواب یا وسط غذا احتمال بروز علائم سوءهاضمه را به حداقل می‌رساند. لازم است بدانید با دریافت زیاد آهن فرد دچار سوزش معده، اسهال، یبوست و گرفتگی عضلات می‌شود و اگر خانم باردار دچار یكی از عوارض فوق شود معمولا نیازی به دریافت مكمل آهن ندارد . انواع گوشت‌ها از منابع اصلی تامین‌كننده آهن هستند.

عارضه كمبود ویتامین D

ویتامین D برای سلامتی دندان‌ها و استخوان‌ها بسیار مهم است و مادر باید در ماه‌های اول بارداری به اندازه كافی ویتامینD دریافت كند در غیر این صورت احتمال ابتلای فرزند به نرمی استخوان وجود دارد. یكی از بهترین منابع ویتامین Dنور آفتاب است و زنان باردار اگر به طور كافی نور نگیرند باید زیر نظر پزشك روزانه از دوز مناسب مكمل ویتامین D استفاده كنند. این ویتامین در ماهی‌های روغنی، تخم مرغ و گوشت وجود دارد.

 كلسیم و خطر كمبود آن برای مادر

كلسیم برای تشكیل استخوان و دندان‌های كودك و نیز رشد قلب و سلول‌های عصبی و عضلانی جنین بسیار حیاتی است. چنانچه در طول بارداری كلسیم كافی به بدن نرسد، جنین برای رشد خود از كلسیم استخوان‌های مادر استفاده می‌كند و سلامتی مادر در آینده به خطر خواهد افتاد . در صورت كمبود كلسیم در زنان بالای ۱۸ سال در دوران قبل، حین و بعد از بارداری باید روزانه دوز مجاز كلسیم دریافت شود. كلسیم به میزان زیاد و قابل جذب در لبنیات و ماهی‌هایی كه استخوان آنها خوردنی است و برخی خشكبار و سبزیجات وجود دارد.

منع مصرف مكمل ویتامین C

ویتامین C به‌عنوان آنتی اكسیدان عمل كرده و از تخریب سلول‌ها جلوگیری و موجب ترمیم بافت‌ها و زخم‌ها و رشد استخوان‌ها می‌شود . زنان باردار و شیرده باید روزانه از منابع طبیعی ویتامین C دریافت كنند. مصرف روزانه یك لیوان آب پرتقال می‌تواند نیاز بدن را تأمین كند. نكته مهم این كه مصرف مكمل ویتامین  Cدر دوران بارداری توصیه نمی‌شود، زیرا احتمال تولد جنین زودتر از ۳۷ هفتگی را افزایش می‌دهد. اغلب میوه‌ها و سبزیجات تازه به خصوص مركبات حاوی میزان بالای ویتامین C هستند.