صدای اعتراض از ترکیه بلند شد
همدلی| گروه سیاسی: خبرهای مربوط به برخورد شدید چین با مسلمانان اویغور، مدت‌هاست در رسانه‌های مختلف جهان مخابره می‌شود. دولت چین متهم شده در کمپ‌هایی که خود آن‌ها را آموزشی می‌خواند، مشغول شست‌وشوی مغزی و برخوردهای شدید با مسلمانان اویغور است و حقوق انسانی و دینی آنان را زیرپا گذاشته است. گزارش‌ها از حضور تا یک میلیون مسلمان در کمپ‌های شست‌وشوی مغزی چین در این منطقه خبر می‌دهد.
این هفته و بعد از انتشار خبر دیگری از سرنوشت مردم منطقه سین‌کیانگ، سرانجام دولت ترکیه، اعتراض جدی خود را به رفتار دولت چین اعلام و خواستار دخالت سازمان‌های جهانی در این باره شد.
اویغورها، قومی از مسلمانان چینی هستند که تبارشان به ترک‌های منطقه ترکیه فعلی برمی‌گردد. این مسلمانان که در سین‌کیانگ چین زندگی می‌کنند، علاوه بر زبان چینی زبان محلی خود را دارند که نزدیک به ترکی است و با خط عربی نوشته می‌شود. رسانه‌ها گزارش می‌دهند که تعداد بسیاری از آن‌ها در سال‌های اخیر و در نتیجه برخورد دولت پکن، از چین به ترکیه گریخته‌اند.
دولت ترکیه کمپ‌هایی که دولت چین برای «بازآموزی» مسلمانان در سین‌کیانگ برپا کرده را محکوم کرد و آن‌ها را «شرمی بزرگ برای انسانیت» خواند. به گزارش سی‌ان‌ان، در حرف‌های تندی که حامی اکسوی، سخنگوی وزارت خارجه ترکیه داشته‌است آمده که صدهاهزارنفر زندانی در این کمپ‌های چین تحت «شکنجه و شست‌وشوی مغزی سیاسی» قرار دارند: «ما از جامعه جهانی و دبیر کل سازمان ملل متحد می‌خواهیم، اقدامات موثر را اتخاذ کنند تا به این تراژدی انسانی در سین‌کیانگ پایان دهند.» آکسوی در بیانیه‌اش ادامه داده است: «هزاران کودک توسط دولت چین از والدین‌شان جدا شده‌اند».
موضع‌گیری دولت ترکیه پس از آن رخ داد که بعضی گزارش‌ها از کشته‌شدن یک نوازنده و آهنگ‌ساز برجسته اویغور در اردوگاه‌های کاری خبر دادند که در کمپ‌های دولت چین در این منطقه برپا شده‌اند. در این گزارش‌ها آمده بود، عبدالرحیم هیئت که به خاطر یکی از آثارش توسط دولت چین به هشت سال حبس محکوم شده بود، در یکی از این اردوگاه‌ها جان خود را از دست داده است. هیئت به جرم خواندن ترانه‌ای به نام «پدران» محکوم شده بود. به گزارش ایسنا، سازمان عفو بین‌الملل نیز از گزارش‌ها درباره نحوه مرگ او ابراز نگرانی کرده بود. دولت ترکیه نیز در همان بیانیه به شایعه مرگ او اشاره کرده بود.
رسانه‌های دولتی چین که واکنش تندی به صحبت‌های این مقام ترکیه‌ای داشته‌اند، ضمن رد اتهامات با انتشار ویدئویی مدعی شده‌اند که عبدالرحیم هیئت زنده است و وضعیت جسمانی خوبی هم دارد. ایسنا می‌نویسد، این ویدئو را بخش ترکی زبان رادیوی بین‌المللی چین منتشر کرد و گفت که انتقاد ترکیه از چین بی‌پایه است. شخصی که عبدالرحیم هیئت به نظر می‌رسد در این ویدئو می‌گوید که «تحقیقات از او در مورد نقض ادعایی قوانین ملی جریان دارد».
هوآ چونینگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین نیز اعلام کرد که مراتب اعتراض رسمی خود را به ترکیه ابراز کرده‌ایم و امیدواریم که افراد مربوطه در ترکیه بتوانند فرق بین درست و غلط را تشخیص دهند و اشتباهات خود را تصحیح کنند.
اما ادعای چین بر مبنای سلامت هیئت همچنان با تردید مواجه است. بعضی از اویغورها اصالت این ویدئو را زیر سوال برده‌اند و آن را جعلی خوانده‌اند. نوری ترکل، رئیس پروژه حقوق بشر اویغورها در آمریکا به بی‌بی‌سی گفته است، بعضی از جنبه‌های این ویدئو «مشکوک» به نظر می‌رسد.
پکن در واکنش به اتهامات برپایی اردوگاه شست‌وشوی مغزی مدعی شده‌است این اردوگاه‌ها «مراکز آموزش شغلی» هستند و دولت چین در تلاش است این منطقه را از «تروریسم» پاکسازی کند. اما فعالان حقوق بشر می‌گویند اویغورهای مسلمان بدون هیچ اتهام موثقی به این بازداشتگاه‌ها فرستاده شده‌اند و گاه تنها به علت طفره‌رفتن از دادن آزمایش اجباری ژنتیک، یا صحبت‌کردن به زبان اویغوری (که ریشه ترکمانی دارد) یا حتی فقط به علت مشاجره با مقام‌های دولت مرکزی به این اردوگاه‌ها فرستاده شده‌اند.
ایسنا می‌نویسد، تاکنون تعداد خیلی کمی از کشورهای اسلامی به طور علنی ادعاهای مربوط به بدرفتاری با اویغورها را محکوم کرده‌اند. به گفته تحلیل‌گران بسیاری از این کشورها از عواقب چنین انتقادی برای روابط سیاسی و اقتصادی خود با چین هراس دارند. با این حال ترکل می‌گوید انتشار این ویدئو نشان می‌دهد که دولت چین به فشار افکار عمومی پاسخ می‌دهد: «دولت چین به ترکیه پاسخ می‌دهد چون این کشور در جهان اسلام نفوذ دارد» و افزود که آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل «به طرز ناخوشایندی» در مورد اردوگاه‌های نگهداری اویغورها ساکت بوده است.
او گفت: «توپ در زمین دولت چین است. آنها هیات را دستگیر کردند. آنها ۱۰درصد جمعیت اویغورها را تحت بازداشت قرار داده‌اند. سعی دارند به جهان بگویند از بدرفتاری خبری نیست و اینها به اصطلاح مراکز آموزش حرفه و فن است. این وظیفه آنهاست اصالت ویدئو را ثابت کنند.» ترکل گفت دولت چین «با داشتن برتری‌های فنی» قادر به دستکاری ویدئویی هست.
اشاره ترکل احتمالاً به پیشرفت‌هایی است که در سال‌های اخیر به لحاظ نرم‌افزاری در تولید ویدئوهای این چنینی رخ داده است. در یکی‌دوسال اخیر و در جریان توجه جدی رسانه‌ها به بحث «اخبار جعلی» که در چند دوره انتخابات اخیر در کشورهای مختلف تبدیل به یکی از عوامل تعیین‌کننده شده است، از قابلیت‌های تولید ویدئوهایی گزارش داده می‌شود که می‌توانند به شکلی که برای چشم مخاطب عادی قابل تشخیص نیست، ویدئویی از سخن‌گفتن یک شخصیت جعل شود.
نگرانی در این زمینه تا حدی از این ناشی می‌شود که تا پیش از این، وجود ویدئویی از صحبت‌کردن یک فرد، از قابل‌اتکاترین ابزارها برای اطمینان از صحت نسبت‌دادن حرفی به او محسوب می‌شد. چندی پیش کمدین مشهور آمریکایی، کیگان مایکل کی که در یک مراسم تفریحی نیز در کنار رئیس‌جمهور وقت، باراک اوباما قرار گرفته بود، ویدئویی ساخت که در آن، با چهره خود اوباما و با تقلید صدای او، به مخاطبان هشدار می‌داد که هر ویدئویی را که می‌بینند، به سادگی باور نکنند و منتظر بررسی متخصصان درباره اصالت آن
بمانند.
از سوی دیگر، توضیحی که ترکل درباره جایگاه ترکیه در جهان اسلام می‌دهد نیز اشاره به سابقه این کشور در صحنه‌های مشابه دارد. ترکیه در سال‌های حضور رجب طیب اردوغان در قدرت چند بار در مسائل این چنینی مربوط به کشورهای اسلامی ورود کرده است. مشهورترین نمونه‌های این اقدام ترکیه به موضوع غزه برمی‌گردد که باعث تقابلی بین دولت این کشور با اسرائیل شد. این تقابل تا توقف کشتی‌های کمک ترکیه به سمت غزه و خروج خشمگین اردوغان از نشستی مباحثه‌ای در مجمع داووس با حضور شیمون پرز، رئیس‌جمهور وقت اسرائیل در سال ۲۰۰۹ نیز پیش رفت.