فائزه ناصح، دکترای روانشناسی عمومی 

تحقیقات در زمینه ارتباط و نگهداری حیوانات خانگی با سلامت انسان، گاهی به نتایج ضد و نقیضی منتهی شده است. از اینرو برخلاف تصور و باور رایج در میان مردم جامعه که شپش فقط مربوط به جوامع عقب افتاده است باید خاطرنشان کرد، امروزه به دلیل نگهداری حیوانات خانگی به خصوص سگ‌ها و گربه‌ها در بسیاری از خانواده‌های شمال شهر پایتخت، ابتلا به بیماری شپش در میان کودکان و نوجوانان به شدت شیوع پیدا کرده و این مساله بسیار نگران‌کننده است.

برخی کارشناسان بهداشت و پزشکان برای توضیح علل شیوع این انگل در مناطق مرفه شهر به ذکر دلایلی از جمله نگهداری بیشتر حیوانات خانگی در این مناطق شهری، انجام مسافرت‌های بیشتر و استفاده از وسایل هتل‌ها و وسایل نقلیه پرداخته‌اند که البته به هیچ وجه به عنوان دلایل قطعی بروز این پدیده اعلام نشده‌اند.

بر اساس تحقیقات و پژوهش‌های روانشناسی می‌توان گفت تغییر سبک زندگی خانواده‌ها که به سمت مد‌گرایی سوق پیدا کرده است یکی از مهمترین علت‌های شیوع این بیماری است. نکته جالب توجه آن است که همین تغییر سبک زندگی و مدرن شدن خانواده‌ها و برقراری ارتباط بیشتر با حیوانات خانگی به ویژه سگ‌ها سبب شده که این روز‌ها ابتلا به بیماری شپش در میان مدارس و مهد کودک‌های شمال شهر تهران افزایش یابد.

از منظر آسیب‌شناسی می‌توان گفت در عصر حاضر نگهداری از حیوانات عجیب و غریب در محیط‌های خانوادگی و زندگی شهری به یک مد اجتماعی تبدیل شده است که هیچ ارتباطی با اهداف اصلی این اقدام و همدردی با حیوانات ندارد.

بر‌خلاف آنچه که در ایران رواج پیدا کرده است مردم در اقصی نقاط جهان حیوانات را به عنوان یکی از اعضای خانواده خویش به حساب می‌آورند و از این منظر حیوان خانگی در زمره دوستی مهربان و مراقبی دلسوز برای کودکان‌شان محسوب می‌شود. در فرهنگ غرب کودک از طریق تعامل و ارتباط با حیوان، عاطفه و محبت را می‌آموزد. در‌واقع وجود حیوان خانگی در کانون خانواده‌های اروپایی به خصوص در میان سالمندان و افراد سالخورده بسیار شایع است و از اینرو همچون یک کاتالیزور اجتماعی از انزوا و تنهایی فرد جلوگیری به عمل می‌آورد. 

بر‌این اساس با وجود آنکه نقش حیوانات در جلوگیری از بروز انزوای اجتماعی غیر قابل انکار است می‌توان گفت متاسفانه در سال‌های اخیر در ایران و میان خانواده‌های متمول ایرانی، نگهداری از حیوان خانگی به نوعی به هنجار اجتماعی مبدل شده است؛ بطوریکه نمایش حیوانات در مهمانی‌ها و خیابان‌ها و ترویج این فرهنگ با شئونات جامعه ایرانی همخوانی ندارد و مقاصد این دسته از افراد به هیچ عنوان با اهداف نگهداری و دلسوزی برای حیوانات متناسب نمی‌باشد. بر‌این اساس می‌توان گفت خانواده‌های ایرانی از حیوانات به منزله ابزاری برای اثبات وجود خود و کسب اعتبار استفاده می‌کنند.

با‌‌توجه به مطالب مطرح شده می‌توان گفت ابتلای کودکان به بیماری شپش، به دلیل نگهداری حیوانات خانگی است و بر‌این‌اساس کودکانی که در منزل حیوان خانگی مانند سگ نگهداری می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به شپش سر قرار می‌گیرند. وقتی این حیوانات برای تغذیه در کنار کودهای حاوی شپش بسر می‌برند، دچار بیماری شپش شده و به کودکان این عارضه را انتقال می‌دهند؛ بنابراین به خانواده‌ها توصیه می‌شود در صورت نگهداری از حیوانات خانگی در منزل، حتما مراقب سلامت و بهداشت موی فرزند خویش باشند. 

بر‌این اساس از منظر روانشناسی می‌توان گفت که ابتلا به بیماری شپش یک مشکل بهداشتی نیست، بلکه یک مشکل فرهنگی محسوب می‌شود؛ و خانواده‌ها در صورت بروز و نمود این عارضه حتما باید برخورد صحیح و مطلوبی را اتخاذ کنند و فرزند خویش را به دلیل قصور در مراقبت‌های بهداشتی سرزنش نکنند و همچنین از راهکار‌های غلط همچون تراشیدن موی سر کودک و دانش‌آموز به منظور از بین بردن شپش‌ها اجتناب ورزند، زیرا این کار به شدت عزت نفس کوک را تخریب می‌کند. بنابراین بروز مشکلات و بیماری‌هایی مانند شپش در مدارس زنگ هشداری است برای مسئولان تا اهمیت بهداشت مدارس را در برنامه‌ریزی‌های خود قرار دهند چرا که در صورت ادامه این روند صدمات جبران‌ناپذیری از نظر روانی و آموزشی در بین دانش‌آموزان باقی خواهد ماند.