به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری شبستان، کشورمان در حوزه مواد معدنی و صنایع وابسته به این حوزه جزو کشورهای نامدار جهان است و در سال های اخیر با توجه بیشتر بر حوزه صادرات غیرنفتی مواد معدنی و صنایع معدنی رشد چشمگیری پیدا کرده اند و درصد بالایی از صادرات غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده اند.

در کنار مواد معدنی چون زغالسنگ، مس و مواد معدنی که جنبه صنعتی دارند کانی ها و سنگ های قیمتی نیز از گذشته در کشور ما مورد توجه بوده اند. اشاره به گوهرها در نوشته های قدیمی و آثار علمی قدیمی شواهدی از این توجه در ایران باستان است. ایرانیان از دیرباز سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی را به خوبی می شناختند. دانشمندانی همچون رازی، ابوریحان بیرونی، جابربن حیان و ابوعلی سینا سالها قبل مواد معدنی را تقسیم بندی کرده اند و اکنون بسیاری از قوانین مربوط به معادن کشور منطبق بر یافته های آنها است.

استان‌هاي قم، خراسان، كرمان، همدان، اصفهان، سمنان و كردستان از مهم‌ترين مناطق داراي معادن سنگ‌هاي قيمتي و نيمه قيمتي در كشورمان به شمار مي‌روند. در سال ۸۳ اولین آموزشگاه گوهر شناسی در شرق کشور تاسیس شد و اکنون مشهد به عنوان شهر جهانی گوهرسنگ ها به ثبت رسیده است.

ایران به  لحاظ ساختار زمین شناسی در منطقه ای واقع شده که از نظر تنوع کانی سازی در وضعیت بسیار خوبی قرار گرفته است؛ به طوریکه حداقل ۳۹ سنگ در ایران شناخته شده است. همچنین عقیق و فیروزه از سنگ های معروف ایرانی هستند. فیروزه نیشابور به عنوان با کیفیت ترین و قدیمی ترین فیروزه های جهان مطرح شده است. از قدیم سنگ های یاقوت، یشم، الماس و زمرد در ایران وجود داشتند. در سنوات قبل پروژه پتانسیل یابی سنگ های قیمتی در کشور مطرح شد.

این موضوع در ۲۰ استان تحقق یافت؛ نتیجه این طرح، شناسایی ۳۹ گوهر سنگ قابل تراش برای کاربرد در زیورآلات بود. این موضوع نشان می دهد که ایران واقعا پتانسیل قوی در این زمینه دارد از این ۳۹ نوع گوهر، حداقل ۲۰ نوع در خراسان وجود دارد بنابراین خراسان یکی از متنوع ترین و پر پتانسیل ترین استان های سنگ های زینتی یا گوهر سنگ ها است.

بنا به گفته «محمد جواد پیش‌بین»، رئیس کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار جواهرات و سنگ های زینتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به مهر «مطالعات نشان داده که حدود ۷۰۰ میلیارد دلار گردش نقدینگی سنگ های قیمتی در دنیاست؛ ۲۸۰ میلیارد دلار هم گردش نقدینگی میزان طلایی است که در ساخت زیور آلات به کار می رود؛ بنابراین صنعت جواهرات هزار میلیارد دلار گردش نقدینگی در دنیا دارد.»

حالا بر پایه جداول آماری تجارت خارجی کشور، میزان وزنی صادرات فلزات و سنگ های گرانبها رقم 45.8 تن بود که در مقایسه با 9 ماهه پارسال (منتهی به آذر) رشد بیش از سه هزار و 235 درصدی دارد. آمارهای رسانه ای حاکی از آن است که حجم تجارت جهانی سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی سالانه بالغ بر یک هزار میلیارد دلار است، اما ایران سهم ناچیز سالیانه حدود پنج صدم درصد از این رقم را دارد.

همچنین میزان واردات اقلام یاد شده در مدت مورد بررسی به رقم 90 هزار دلار رسید که در مقایسه با 9 ماهه سال 96 ( منتهی به آذر ) به میزان 301 درصد رشد را ثبت کرد .

برپایه آمار گمرک 70 تن فلزات و سنگهای گرانبها در 9 ماهه امسال وارد کشور شد که در مقایسه با دوره مشابه سال 96 رشد 878 درصدی داشت.

بررسی های آماری نشان می دهد که ایران دارای یک درصد جمعیت جهان و هفت درصد منابع طبیعی و ذخایر دنیا است، اما نتوانسته یک درصد تجارت جهانی سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی را از آن خود سازد. صادرات سنگ قیمتی و نیمه قیمتی ایران اغلب به شکل خام است و سنگ‌های فرآوری شده سهم چندانی بدلیل نداشتن ماشین آلات روز دنیا در صادرات این بخش ندارند.

کشورهای ترکیه و تایلند به ترتیب سالیانه 20 و 40 میلیارد دلار درآمد از محل صادرات سنگ قیمتی و نیمه قیمتی دارند، در حالی که توانمندی و قابلیت های ایران با این کشورها قابل مقایسه نیست. مجموع صادرات بخش معدن وصنایع معدنی در مدت 9 ماهه امسال بیش از هفت میلیارد و 288.1 میلیون دلار ثبت شده است که نسبت به مدت مشابه پارسال رشد یک درصدی دارد.

همچنین میزان وزنی صادرات معدن وصنایع معدنی در مدت این گزارش افزون بر 44 میلیون و 721.5 هزار تن است که در مقایسه با 9 ماهه پارسال 10 درصد کاهش نشان می دهد. میزان صادرات بخش معدن و صنایع معدنی در دوره مربور بالغ بر 22 درصد از ارزش کل صادرات غیرنفتی را به خود اختصاص داده و از لحاظ وزنی هم سهم 51 درصد از کل را داشته است.

یاداور می شود: ذخاير معدني سنگ‌هاي قيمتي كشور بيشتر سنگ‌هاي نيمه قيمتي هستند. فيروزه، عقيق، روزكوارتز، آميتيست، آندوزيت، تيانيت، كريزكلات،‌ وارازيت، دُر، باباقوري، چشم گربه‌اي، چشم ببري،‌ جاسپر، گارنت و اپيدوت از انواع سنگ‌هاي نيمه قيمتي موجود در ايران هستند البته بايد به مرواريد خليج فارس نيز اشاره كرد كه شهرت جهاني دارد.

از ميان معادن ثبت شده كشور، معدن عقيق قم و معادن فيروزه نيشابور از اهميت بسياري برخوردارند. معدن عقيق قم از سال 82 راه‌اندازي شده و در مرحله تجهيز قرار دارد. در ميان معادن فيروزه نيشابور هم تنها از يك معدن بهره‌برداري مي‌شود./