به گزارش خبرنگار ایلنا، در ساختمان پلاسکو، پیش از فروریزی حدود ۶۰۰ واحد تجاری فعال بود که بیش از ۳ هزار کارگر به طور مستقیم در آنها فعالیت می‌کردند. بر اثر حادثه فروریزی ساختمان، فضای کار نزدیک به ۳۰۰ واحد فعال در زمینه تولید و عرضه پوشاک ویران شد و به بخش شمالی که حدود ۲۸۰ واحد مشابه در آن استقرار داشتند، آسیب جدی وارد شد. به سبب خطر تکرار فاجعه مشابه، براساس نظر مراجع ذی‌صلاح مبنی بر عدم استحکام مقرر شد، بخش شمالی هم مقاوم‌سازی شود، اما سوال این است، چرا پس از گذشت دو سال وضعیت پلاسکو هنوز تغییر چندانی نکرده و بلاتکلیف است؟ چطور می‌شود چنین پروژه مهمی‌ با وجود این تعداد ذی‌نفع و آنهمه وعده و وعید، دو سال تمام روی زمین بماند؟

تضاد منافع میان مالک و سرقفلی‌داران

زهرا نژادبهرام (عضو کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار می‌کند: اصلی‌ترین مساله ما در پلاسکو این است که نمی‌توانیم بین منافع شهر مالک و سرقفلی‌داران یک‌ هماهنگی ایجاد کنیم. 

وی ادامه می‌دهد: فضایی که از پلاسکو باقی مانده، همچنان مثل یک داغ بر پیشانی شهر است و عوارض آن را در شهر می‌بینیم. همه از موضوع پلاسکو متاثرند، اما نمی‌توانیم بین این سه مورد اشتراک منافع ایجاد کنیم.

نژادبهرام با بیان اینکه مالک پلاسکو (بنیاد مستضعفان) پرونده را به کمیسیون ماده ۵ برده است، می‌گوید: شهرداری اعلام کرد، هیچ مشکلی در دادن مجوز ندارد، اما این امر منوط به رعایت استانداردهای شهر است و تاییدیه میراث حتما باید ارائه شود و طبق ضوابط پهنه باید کار شود، اما مالک نمی‌خواست در چارچوب قوانین شهری ساخت و ساز کند، چراکه منافع او منوط به ساخت و ساز بیشتر بود تا بتواند هزینه آن را تامین کند.

عضو کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران با بیان اینکه مالک پلاسکو قصد دارد، ۵ طبقه زیرزمین و ۱۵ طبقه روی زمین بسازد، عنوان می‌کند: اکنون بنیاد مستضعفان مجوز این کار را از شورای عالی شهرسازی و معماری گرفته، اما شهرداری با این تعداد طبقات مخالف است. حتی سازمان میراث فرهنگی می‌گوید آن منطقه محدودیت ارتفاع دارد و مالک اجازه ندارد، ۱۵ طبقه بنا بسازد.

وی تاکید می‌کند: ما می‌گوییم پلاسکو با همان تعداد طبقات قبلی ساخته شود. اگر هر طبقه که مالک می‌خواهد به پلاسکو اضافه کند، به طور متوسط ۳ متر و ۲۰ سانتی متر باشد، تصور کنید با هر طبقه‌ای که مالک به پلاسکو اضافه کرده چند متر روی ارتفاع این ساختمان می‌آید.

موافقت شورای عالی شهرسازی با ۲۰ طبقه شدن پلاسکو

عضو کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر ادامه می‌دهد: هیچ مشکلی برای اعطای مجوز در اسرع وقت و کوتاه‌ترین زمان و با حداقل زمینه مالی نداشتیم، اما مالک پرونده را به کمیسیون ماده ۵ برد که نسبت به شهرداری فرادست است و شهردار تهران در آن یک رای دارد و مالک در این کمیسیون مصوبه را گرفت.

نژادبهرام اضافه می‌کند: اکنون اسناد و مدارک را برای شورای عالی شهرسازی و معماری که نهاد بالادست است، برده‌ایم. آنان نیز متعجب شده‌اند که چرا برخلاف ضوابط شهرسازی و طرح تفصیلی مجوز داده شده است.

وی تاکید می‌کند: به هر حال ما یک منظر شهری و ظرفیت ترافیکی تعریف می‌کنیم و ساختمان‌ها باید بر مبنای آن ساخته شوند.البته با توجه به سخنان اخیر سعید ایزدی، معاون معماری و شهرسازی وزیر راه و شهرسازی معلوم می‌شود که شورای عالی شهرسازی و معماری با نظر کمیسیون ماده ۵ موافقت کرده است. او در جمع خبرنگاران از موافقت شورای عالی معماری و شهرسازی با ساخت ۱۵ طبقه پلاسکو و پنج طبقه زیرزمین خبر داده و گفته است: در کنار ساختمان پلاسکو یادمان شهدای آتش‌نشان نیز احداث خواهد شد.

تغییر تمام مدیرانی که وعده ساخت سریع پلاسکو را داده بودند

سید ابوالفضل موسوی بیدکی (عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی) در گفت‌وگو با ایلنا در پاسخ به این سوال که چرا با وجود قول‌هایی که مبنی بر ساخت زودهنگام ساختمان پلاسکو داده شد، هنوز اقدامی در این رابطه انجام نشده است، می‌گوید: پلاسکو در یک بافت تاریخی واقع شده است. زمانی که پلاسکو ویران شد، برخی مسئولان اجرایی قول دادند تا این ساختمان به‌زودی بازسازی شود، اما این افراد نمی‌دانستند که پلاسکو در حریم بافت تاریخی واقع شده که ضوابط خاص خود را دارد. شهرداری و سازمان میراث فرهنگی ضوابطی دارد که روی ساخت پلاسکو اثرگذار است.

وی در واکنش به گسترش ساختمان پلاسکو در عمق و ارتفاع و در نتیجه طولانی‌تر شدن روند ساخت‌وساز، می‌گوید: برای اینکه پارکینگ بیشتری ایجاد کنند، می‌خواستند طبقات زیر همکف را گسترش دهند. در یک بازه زمانی هم وقتی دیدند به خاطر ضوابط موجود، مجوز ساخت طبقات بیشتر در ارتفاع و عمق وجود ندارد، مقرر شد پروژه را در سطح گسترش دهند و به همین دلیل زمین کناری را تملک کردند.

عضو کمیسیون عمران مجلس درباره اینکه می‌گویند، مالک به خاطر صرفه بیشتر می‌خواسته طبقات را افزایش دهد، اظهار می‌کند: شاید اگر شخص دیگری به جای آقای سعیدی کیا، رییس سازمان بنیاد مستضعفان بود چنین چیزی صحت داشت، اما با شناختی که از شخصیت ایشان دارم، در این وادی‌ها نیستند.

موسوی بیدکی تصریح می‌کند: طی دو سال گذشته تعدادی شهردار اعم از آقایان قالیباف، نجفی و افشانی جابه‌جا شدند و اکنون هم که آقای حناچی در سمت شهردار تهران مشغول به کار است. همچنین در استانداری تهران هم تغییراتی داشتیم و طی این مدت ۳-۲ استاندار عوض شدند. علاوه بر اینها، وزیر راه و شهرسازی و معاون او هم عوض شدند و این به این معناست که تمام مدیرانی که قول دادند پلاسکو در مدتی کوتاه ساخته شود، تغییر کردند. بنابراین تغییر مدیران در ارکان مختلف و ضوابط موجود سبب به درازا کشیدن ساخت پلاسکو شده است.

او خاطرنشان می‌کند: کمیسیبون عمران مجلس شورای اسلامی‌حدود یک ماه پیش از پلاسکو بازدید داشت و با پیگیری‌هایی که کرده‌ایم امیدواریم تا پس از این مسائلی مثل ضوابط شهری یا تغییر مدیران باعث تاخیر در ساخت پلاسکو نشود. ضمن اینکه عید فطر امسال استاندار وقت قول ساخت دوساله پلاسکو را داد. ظاهرا مسئولیت ساخت پلاسکو طی صورتجلسات به عهده استاندار گذاشته شده است. ما با استاندار جدید نیز توافق کرده‌ایم و قرار است به تعهد استاندار قبلی عمل کند. همچنین با آقای حناچی، شهردار جدید تهران نیز صحبت کرده‌ایم و ایشان قول داده‌اند پس از آماده‌سازی نقشه، در کمترین زمان پروانه ساختمانی را صادر کنند.

کسبه پلاسکو که اکنون در نقاط مختلف تهران پراکنده شده‌اند، آنطور که خودشان می‌گویند شرایط مناسبی ندارند. این افراد در مرکز تجارت جهانی فردوسی، پاساژ نور، بازار بزرگ تهران، بازار پروانه، بازار بزرگ فردوسی و کارگاه‌ها و انبارهای خود پراکنده شده‌اند.

اسحاقی یکی از کسبه پلاسکو است که پس از آتش‌سوزی به مرکز تجارت جهانی فردوسی آمده و مغازه‌ای را اجاره کرده است. او به ایلنا می‌گوید: اینجا اصلا کاسبی نداریم و به عبارتی آنگونه که باید در این پاساژ مشتری نیست؛ چراکه به هر حال یک پاساژ جدید است.

اسحاقی ادامه می‌دهد: یکی از خوبی‌های پلاسکو این بود که تمام پوشاکی‌ها را در یک مجموعه جمع آورده بود، اما اینجا فقط تعدادی از کسبه پلاسکو آمده‌اند و مثل پلاسکو تبدیل به بورس نشده است. ما اینجا اجاره‌نشین شده‌ایم، اما در پلاسکو ملک متعلق به خودمان بود و اجاره نمی‌دادیم. اینجا هم تعداد بیشتری از کسبه پلاسکو آمده بودند، اما یکی یکی مغازه‌های خود را تخلیه کردند و رفتند. اوایل گمان می‌کردند به دلیل نزدیکی به پلاسکو، بازار اینجا می‌گیرد، اما متاسفانه چنین اتفاقی نیفتاد.

وی با بیان اینکه کسبه سال‌ها خاک پلاسکو را خورده بودند، اظهار می‌کند: آنجا اگر یک مشتری وارد پلاسکو می‌شد، تمام طبقات را می‌چرخید و پس از تکمیل خرید، خارج می‌شد، اما اکنون کسبه در جاهای مختلف پخش و پلا شده‌اند. یک دسته از کسبه پلاسکو ورشکسته شده‌اند، دسته‌ای اصلا کار پوشاک را رها کرده‌اند و تعدادی هم به پاساژهای دیگر رفته‌اند. بعد هم که به گرانی‌ها و کمیابی پارچه و نقدی شدن معاملات خوردیم و شرایط بدتر شد. اکنون پوشاک یک صنف ورشکسته است.

ساخت پلاسکو تا ۱۰ سال دیگر هم تمام نمی‌شود

اسحاقی درباره وعده و وعیدی که بعد از وقوع حادثه به کسبه داده شد، بیان می‌کند: قرار بود در طول دو سه سال پلاسکو را بسازند، اما اکنون به هیچ جا نرسیده‌اند و هنوز سنگ روی سنگ نگذاشته‌اند. با شناختی که ما پیدا کرده‌ایم، ساخت پلاسکو تا ۱۰ سال دیگر هم تمام نمی‌شود. در این سال‌ها به ما هیچ کمکی نشده است. هیچ‌کس نیامده به ما بگوید شما کجا و در کدام طبقه پلاسکو بوده‌اید یا چه داشتید و چه نداشتید.

او با بیان اینکه برخی کسبه که از نظر مالی وضع خوبی داشتند، با ویرانی پلاسکو بازهم وضع بدی پیدا نکردند، می‌گوید: اما خیلی‌ها که ضعیف بودند، دچار مشکل شدند. چقدر کارگر از قبل پلاسکو نان می‌خوردند که متاسفه همه‌ رفتند.

حالا پس از گذشت دو سال، کسبه پلاسکو محتاطانه و محافظه‌کارانه سخن می‌گویند. وقتی می‌پرسی عامل این تاخیر را کدام مسئول و ارگان می‌دانید، پاسخ صریح نمی‌دهند. می‌گویند قصد ندارند، دستی‌دستی مانعی در تحویل مغازه‌هایشان ایجاد کنند. با وجود اینکه شرایط نامناسبی دارند و خشمگین هستند، در پرده سخن می‌گویند.

وام نمی‌خواهیم؛ مغازه‌هایمان در پلاسکو را به ما برگردانند

مدبری از دیگر کاسبان ساختمان پلاسکو است. او در گفت‌وگو با ایلنا با اشاره به اینکه اوایل کار خیلی وعده‌ها به مردم داده بودند، می‌گوید: وعده وام صد میلون تومانی داده بودند،اما این وام فقط به برخی افراد تعلق گرفت که در پاساژ نور مستقر شدند.البته گویا به جای ۱۰۰ میلیون تومان، حدود ۸۶ میلیون تومان وام داده بودند. وام فقط به شرط استقرار در پاساژ نور به افراد تعلق می‌گرفت. ما ۶-۵ ماه در پاساژ نور هزینه کردیم و دکور زدیم، اما بعد دیدیم درحال ورشکستگی هستیم. مشتری به پاساژ نور دسترسی ندارد و به آنجا نمی‌آید. بنابراین با وجود اینکه وعده داده بودند وام می‌دهند ما آنجا نماندیم.

او ادامه می‌دهد: از ابتدا قرار بود در پاساژ نور خیابان ولیعصر اجاره پایین‌تری پرداخت کنیم، اما وقتی تعداد افراد زیاد شد، داشتند اجاره‌ها را بالا می‌بردند، اما وقتی تعداد زیادی از کسبه آنجا را تخلیه کردند، بازهم اجاره‌ها را کمتر کردند. پاساژ نور دخمه‌دخمه است و مناسب نیست.

سلمانی هم که کنار مدبری نشسته است، می‌گوید: ما نه وام می‌خواهیم نه هیچ چیز دیگری؛ ما تنها می‌خواهیم مغازه‌هایمان در پلاسکو را به ما برگردانند. اگر وام هم بدهند، پس دادن آن با این شرایط فروش سخت است. مسئولان روی این وام خیلی مانور می‌دهند، اما وقتی توانایی بازپرداخت را نداریم، وام به چه دردمان می‌خورد؟ ضمن اینکه من همین الان از هر بانکی که بخواهم می‌توانم وام بگیرم و نیازی به وعده و وعید نیست.

مدبری با اشاره به ورشکستگی خیلی از کسبه بیان می‌کند: در مغازه‌هایمان در پلاسکو اجناس زیادی داشتیم. با آتش‌سوزی در پلاسکو آش با جایش دود هوا شد.به پارچه‌فروش و خیاط بدهکار بودیم و قرار بود با فروش اجناسمان بدهی‌ها را هم پرداخت کنیم. ۸۵ درصد کسبه پلاسکو آنقدر ضعیف بودند که سرمایه‌شان همان اجناس‌شان بود.

او یادآوری می‌کند: زمان ریزش پلاسکو خیلی بد بود. پلاسکو ۳۰ دی ماه فرو ریخت؛ این در حالی بود که از برج ۱ بهمن ماه بازار شب عید ما شروع می‌شد تا حدود ۱۵ اسفند ماه. بنابراین تا ۳۰ دی ماه همه مغازه‌ها پر جنس بود و همه خود را بدهکار بازار، خیاط و امثالهم کرده بودند تا با فروش شب عید، هم بدهی‌ها را پرداخت کنند و هم سودی ببرند، ولی پلاسکو فرو ریخت و همه این خیالات را به فنا داد.

مدبری با بیان اینکه در تلویزیون چند بار گفتند کسبه پلاسکو بنکدار بودند، عنوان می‌کند: ما تولیدکننده کالای ایرانی بودیم و بنکدار نبودیم. همه کسبه پلاسکو تولیدکننده بودند، اصلا مشتری وقتی بداند کسبه یک بازار بنکدار هستند، برای خرید آنجا نمی‌آید. مشتری از شهرستان می‌آید تا جنس دسته اول بخرد؛ نه با ده واسطه که از سود نهایی می‌کاهد.

او می‌گوید: اکنون بسیاری از مشتری‌های خود را از دست داده‌ایم. در پلاسکو مالیات پرداخت می‌کردیم. پس مالیات‌هایی که پرداخت کردیم کجا رفت که اکنون وضعیتمان این است؟ ما کارآفرین بودیم. پس کی می‌خواهند دست کارآفرینان را بگیرند؟

سلمانی در تکمیل سخنان مدبری می‌گوید: ۱۱ ماه پیش از آتش‌سوزی مغازه خود را در پلاسکو خریدیم و همه زندگی خود را برای خرید آن، فروخته بودیم، اما تمام آن از دست رفت. حالا دیگر کِی می‌توانیم مغازه بخریم؟

هیچ کاری برایمان نکرده‌اند

پیمانی از کسبه‌ای است که در قسمت افقی پلاسکو مغازه داشته است. او در گفت‌وگو با ایلنا می‌گوید: مالک پلاسکو کاری برای ما نکرده است. اکنون شورای ساختمان شمالی پلاسکو ۶۰ میلیون از کسبه دریافت کرده تا قسمت شمالی را که شامل ۳ طبقه روی زمین و همکف و طبقه منفی یک است و خراب نشده، مقاوم‌سازی کند. قرار بود از اسفند سال جاری و شب عید در این طبقات مستقر شویم، اما با روندی که پیش می‌رود، فکر نمی‌کنم زودتر از خرداد و تیر سال ۹۸ بتوانیم در بخش شمالی پلاسکو مستقر شویم.

وی با اشاره به قول‌های توخالی که به کسبه پلاسکو داده‌اند، می‌گوید: اکنون دومین سالگرد حادثه پلاسکو است اما هنوز هیچ کاری نکرده‌اند و حتی مقاوم‌سازی طبقات سالم را هم انجام نداده‌اند. با اینکه مغازه‌های ما سالم هستند، هنوز نگذاشته‌اند، وارد آنها شویم. دست آخر شورای کسبه پلاسکو وارد عمل شد تا کار را سر و سامان دهد. تصور می‌کنم این مقاوم‌سازی را از ماه خرداد یا تیر سال ۹۷ شروع کردند.

پیمانی درخصوص شرایط فروش کسبه پلاسکو که در جاهای مختلف پراکنده شده‌اند، می‌گوید: اوضاع همه یکی است و فرقی نمی‌کند کجا و در کدام بازار مستقر شده باشند.

او درخصوص وامی‌ که دولت به برخی کسبه پلاسکو داده است، عنوان می‌کند: وام را فقط به کسانی که در پاساژ نور مستقر شدند، دادند، اما باید به همه وام تعلق می‌گرفت. ما هم بالاخره کسبه پلاسکو بودیم و هزینه رهن و اجاره پرداخت می‌کنیم. یک ماه تلاش کردیم در پاساژ نور کار کنیم، اما متاسفانه دیدیم شرایط فروش خوب نیست و نماندیم.

شفیعی کاسب دیگری است که با او به گفت‌وگو نشستیم. او به ایلنا می‌گوید: همه کارها را برای فروش شب عید آماده کرده بودیم. شب رفتیم و صبح آمدیم؛ دیدیم حاصل ۳۶ سال زحمتمان سر جایش نیست. بعد مسئولان آمدند و حرف‌های زیبایی به ما زدند. گفتند اینجا را دو ساله بازسازی می‌کنیم و به شما تسهیلات ارزان‌قیمت می‌دهیم. مرهمی‌ موقتی در سطح حرف روی زخم ما گذاشتند و عکس‌هایشان را گرفتند و رفتند. کسبه ماندند و این همه گرفتاری.

او ادامه می‌دهد: یکی از بزرگترین معضلاتی که برای ما پیش آمد این بود که مشتری‌ها وقتی فهمیدند، پلاسکو سوخته است، چک‌های ما را پاس نمی‌کردند. در مقابل، بازاری‌ها می‌آمدند و طلب‌های خود را از ما می‌گرفتند. من به‌شخصه خانه و ماشین خود را فروختم و طلب مردم را دادم.

شفیعی تاکید می‌کند: منتظر بودیم یکی از وعده‌های مسئولان عملی شود. گفتند وام ۴ درصد می‌دهیم. پیگیری کردیم و ندادند. دوباره سازمان برنامه و بودجه وام ۳۰۰ میلیون تومانی با بهره ۹ درصد تصویب کرد؛ آن را هم پیگیری کردیم، اما بازهم وام را ندادند. من برای ماشین‌آلاتی که اکنون در حال خاک خوردن هستند، تسهیلات گرفته بودم و قرار بود به من برای بازپرداخت آن مهلت دهند، اما اکنون که سالگرد دوم فروریزی پلاسکو است، هنوز پاسخ استمهال من را نداده‌اند.

وی اضافه می‌کند: مسئولان اعلام کردند که کسبه پلاسکو را به پاساژ نور منتقل کرده‌اند، اما این انتقال کاملا غیرکارشناسی بود. پاساژ نور پیش از این مرکز فروش لوازم کامپیوتری بود. مغازه من در پلاسکو حدود ۴۰ متر بود؛ در عوض در پاساژ نور به من یک مغازه ۱۲-۱۰ متری دادند؛ آن هم در انتهای راهرو طبقه چهارم این پاساژ، با یک در شکسته. اگر می‌خواستم در این مغازه مستقر شوم بایستی ۲۰ میلیون تومان برایش هزینه می‌کردم.

او با طرح این سوال که چرا باید تسهیلات فقط به کسانی داده می‌شد که در پاساژ نور حضور داشتند، می‌گوید: اکنون اکثر کسبه‌ای که در ساختمان شمالی پلاسکو فعالیت می‌کردند، برای پرداخت ۶۰ میلیون تومانی که شورای پلاسکو برای مقاوم‌سازی دریافت می‌کند، با مشکل مواجهند.

حمایت از تولیدداخلی یا واردات؟!

در کشور ما از حمایت از تولیدکنندگان سخن زیاد گفته می‌شود، اما به نظر می‌آید، در عمل حمایتی وجود ندارد. بارها مسئولان در صداوسیما و سایر رسانه‌ها برای تسهیلات ارزان و ساخت پلاسکو وعده دادند، اما به هیچ یک از آنها به درستی عمل نکردند. به گفته کسبه، پلاسکو مرکز تولید پوشاک مردانه ایران بود و عده‌ای که با فروریزی آن خیلی خوشحال شدند، واردکنندگان پوشاک بودند. اکنون این مرکز مهم تولید پوشاک از بین رفته و کسبه آن هم افتان و خیزان می‌روند، اما واردات مجاز و غیرمجاز پوشاک همچنان به قوت خود باقی است.