رئیسجمهور ترکیه همانطور که وعده کرده بود، درباره قتل خاشقجی در پارلمان ترکیه سخن گفت و این قتل را یک «برنامه از پیش تعیین شده وحشیانه» و «قتلی سیاسی» خواند، ولی چیزی از «حقایق عریان» که دولت ترکیه وعده کرده بود، در سخنرانی رجب طیب اردوغان وجود نداشت. تنها ساعاتی قبل از سخنرانی اردوغان، جینا هسپل مدیر سیا، به آنکارا سفر کرده بود.
رجب طیب اردوغان حوالی ظهر دیروز در پارلمان ترکیه حاضر شد و درباره قتل جنجالی جمال خاشقجی سخنرانی کرد، نطقی که همزمان به زبانهای انگلیسی و عربی ترجمه و پخش شد. نطق اردوغان که دیروز تصاویر ملاقات قدیمی او با خاشقجی در شبکههای اجتماعی منتشر شد، چیزی بیشتر از آن چیزی نبود که تاکنون در رسانهها منتشر شده است. او گفت: جمال خاشقجی را یک گروه متشکل از افرادی که از عربستان اعزام شده بودند، همراه با کارکنان کنسولگری «به طرزی فجیع» به قتل رساندند و سپس این ۱۵ نفر همراه با کنسول عربستان خاک ترکیه را ترک کردند. به گفته رئیسجمهور ترکیه، در زمان ورود خاشقجی به کنسولگری، سیستم دوربینهای کنسولگری قطع شده بود. اردوغان گفت: تیم سعودی چند روز قبل از روزی که خاشقجی کشته شد، برای این سناریو طرحریزی کرده بود، اما تا آن لحظه عربستان درباره روشن شدن واقعیت حادثه با بازرسان ترکیه همکاری نمیکرد، یعنی عربستان تا روز چهارم اکتبر کاملاً جنایت قتل خاشقجی در کنسولگری را انکار میکرد. عربستان با همین رویه اجازه تفتیش کنسولگری و محل اقامت کنسول عربستان را نمیداد.» رئیسجمهوری ترکیه گفت: مشخص است که در کنسولگری درگیری روی داده و به این حادثه ختم شده است. با سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان تماس گرفتم و او به من گفت: ۱۸ نفر در این باره در عربستان دستگیر شدهاند. وقتی لیست را به ما دادند دیدم ۱۵ نفر از این لیست همانهایی هستند که وارد ترکیه شده بودند و سه نفر نیز از کارکنان خود کنسولگری در استانبول بودند و این نشان میدهد که جنایت رخ داده و آنها خود نیز پذیرفتهاند. رئیسجمهور ترکیه گفت که نسبت به حسن نیت پادشاه سعودی برای رسیدگی به این موضوع تردیدی ندارد، اما این توضیح که تعدادی از مأموران امنیتی عربستان به طور خودسرانه مرتکب این قتل شدند، برای ترکیه «توضیحی رضایتبخش» نیست. با این حال، اردوغان در نطق خود هیچ اشارهای به محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان نکرد، مقام سعودی که نه تنها رسانهها، بلکه بیشتر مقامهای امریکایی نیز او را متهم ردیف اول قتل خاشقجی میدانند.
سخنرانی پس از سفر رئیس سیا
رجب طیب اردوغان گفته که اگر جنایتی روی داده، باید آمران و عاملان آن هر که هستند، مشخص معلوم شود و براساس قوانین اسلامی و قوانین بینالمللی محاکمه شوند. رئیسجمهور ترکیه خواستار محاکمه متهمان به این قتل در استانبول شد: «جنایت در کنسولگری عربستان رخ داده و درست است که بر اساس قوانین بینالملل این مقر دیپلماتیک بخشی از خاک عربستان محسوب میشود، اما فراموش نکنید که کنسولگری در خاک ترکیه قرار دارد و قوانین بینالمللی اجازه نمیدهد که چنین جنایت وحشیانهای در یک مکان دیپلماتیک انجام شود و تحت مصونیت سیاسی قرار گیرد. سوای از این خاشقجی یک روزنامهنگار و یک چهره مشهور جهانی است که خبر قتل او در جهان دنبال میشود و ترکیه هم این قضیه را از بعد انسانی و وجدانی هم پیگیری میکند. او به شکلی وحشیانه کشته شد و آسیبی جدی به وجدان بشری زد.» اردوغان این را که عربستان وقوع قتل را پذیرفته «اقدام بسیار مهمی» خواند، اما گفت: الان ما منتظر هستیم که از اول تا آخر ماجرا را توضیح دهد و تمامی عوامل از بالاترین رتبه تا پایینترین آنها را معرفی کند. او سؤالات متعددی درباره پرونده قتل خاشقجی پرسید؛ از جمله اینکه چرا این ۱۵نفر در همان روز قتل خاشقجی به ترکیه میآمدند؟ از چه کسی دستور گرفته بودند؟ چه بر سر جسد خاشقجی آمده است؟ آنها میگویند جسد او را به یک همدست محلی دادهاند، آن همدست محلی کیست؟ و وعده کرد: ما براساس معاهده وین و قوانین بینالمللی به تحقیقات ادامه خواهیم داد و هیچکس نمیتواند ما را از ادامه تحقیقات باز دارد. مشخص نیست که اشاره اردوغان به اینکه «هیچکس نمیتواند ما را از ادامه تحقیقات باز دارد» به عربستان است یا اینکه طرفهای بینالمللی دیگری مدنظر اوست، بهخصوص که شب قبل از سخنرانی اردوغان، رئیس سازمان مرکزی اطلاعات امریکا (سیا) به آنکارا رفت. بیشتر رسانههای امریکا گفتهاند که ترامپ خانم جینا هسپل را راهی آنکارا کرده است. همزمان، استیو منوچین وزیر خرانهداری امریکا روز دوشنبه با محمد بن سلمان ملاقات کرده است. رسانههای سعودی نوشتند منوچین و ولیعهد عربستان در دیدار خود بر «اهمیت شراکت استراتژیک عربستان و امریکا» تأکید کردند. دونالد ترامپ، رئیسجمهور امریکا در تازهترین اظهارنظر در این باره گفته که هنوز در مورد واکنش امریکا تصمیم نگرفته، ولی تأکید کرده است: من از چیزی که شنیدهام راضی نیستم. ترامپ گفته است: نمیخواهم همه پولی که در کشور ما سرمایهگذاری شده از دست برود. ما به کنه قضیه پی خواهیم برد.
گفتهها و ناگفتهها
نیویورکتایمز دیروز فاش کرد، رئیسجمهور ترکیه پیشنهاد رشوه از طرف عربستان در ازای بستن پرونده قتل جمال خاشقجی را رد کرده است. منابع آگاه گفتهاند که خالد الفیصل، شاهزاده عربستانی و فرستاده شخصی سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان به اردوغان پیشنهاد کمکهای مالی و سرمایهگذاریهایی برای کمک به اقتصاد متزلزل ترکیه و نیز لغو محاصره قطر را در مقابل بستن پرونده قتل جمال خاشقجی داده بود، ولی اردوغان این پیشنهاد را با خشم رد کرده و آن را «رشوه سیاسی» خوانده است. با این حال، رسانهها نوشتند رئیسجمهور ترکیه همه آن چیزی را که انتظار میرفت، نگفته است. سیانان در گزارشی با عنوان «آنچه اردوغان گفت و آنچه نگفت»، نوشت که اردوغان همانگونه که پیشبینی میشد، زمانبندی دست اولی از رویدادهای پیرامون کشته شدن خاشقجی ارائه کرد، ولی چیز کمی به روایتهای شخصی که مقامهای ترکیه ارائه کرده بودند، افزود. سیانان نوشته که اردوغان هیچ اشارهای به ضبط صداهایی مربوط به شکنجه خاشقجی نکرد و هیچ چیزی هم درباره جزئیات نحوه قتل او نگفت. به نوشته سیانان، اردوغان اشارهای به نام محمد بن سلمان نکرد و فقط به پادشاه سعودی اشاره کرد. گاردین هم نوشت اردوغان «حقایق عریان» را نگفت و شرایط ابری ماند. البته گاردین این را به دلیل اطلاع ترکیه از پروتکلهای مربوط به مصونیت دیپلماتیک کنسولگری ترکیه دانسته است.
جسد خاشقجی کشف شد
دوغو پرینچک، رهبر حزب «وطن» ترکیه از قول یک منبع مطلع و مطمئن در سازمان امنیت استانبول فاش کرده که جسد خاشقجی در چاهی پیدا شد که در باغ محل سکونت کنسول سعودی قرار داشت. همزمان اسکای نیوز گفته که این را از منابع دادستانی ترکیه نقل میکند، ولی جسد قابل شناسایی نیست. آسوشیتدپرس در گزارشی آورده است، مسئله جمال خاشقجی، روزنامهنگار و منتقد عربستانی که دوم اکتبر در کنسولگری این کشور در استانبول ترکیه به قتل رسید، پایانی برای طرح معامله قرن است که قرار بود محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان نقش اصلی را از طریق پوششدهی دیپلماتیک طرفهای درگیر ایفا کند. طبق اعلام گزارش آسوشیتدپرس، دونالد ترامپ، رئیسجمهوری امریکا ممکن است از استراتژی منطقهای خود در سایه سؤالات بسیار درخصوص دست داشتن ولیعهد در قتل خاشقجی عقب بنشیند. دان شاپیرو، سفیر سابق امریکا در اسرائیل تأکید کرد، مسئله خاشقجی به طور چشمگیری طرحهای ترامپ درباره معامله قرن را در صورتی که واقعیت داشته باشد، پیچیده کرده است. وی گفت، حتی اگر ترامپ تصمیم داشته باشد که همکاری با عربستان را درباره معامله قرن ادامه دهد، بن سلمان در موقعیتی نیست که تابوشکنی و فلسطینیها را به دادن امتیازهایی که همه کشورهای عربی با آن مخالف هستند، قانع کند.
نظر شما