حق نشر عکس IRNA
Image caption
از راست: رضا رحمانی٬ محمد شریعتمداری٬ محمد اسلامی و فرهاد دژپسند
دو استیضاح پرحاشیه و دو استعفای همزمان٬ موجب شد تا صندلی‌های نیمی از وزرای اقتصادی دولت دوازدهم ایران خالی شود.
حالا حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، می‌خواهد با این چهار نفر این صندلی‌ها را پر کند: فرهاد دژپسند٬ رضا رحمانی٬ محمد اسلامی و محمد شریعتمداری.
این چهار نفر برای چهار وزارتخانه کار٬ اقتصاد٬ صنعت و راه به مجلس معرفی شدند و احتمالا هفته آینده برای گرفتن رای اعتماد در مجلس شورای اسلامی حاضر خواهند شد.
این چهار نفر چه کسانی هستند و چه کارنامه‌ای دارند؟
| فرهاد دژپسند٬ وزارت امور اقتصاد و دارایی |
| رضا رحمانی٬ وزارت صنعت٬ معدن و تجارت |
| محمد اسلامی٬ وزارت راه و شهرسازی |
| محمد شریعتمداری٬ وزارات کار و رفاه اجتماعی |
فرهاد دژپسند٬ وزارت امور اقتصاد و دارایی
فرهاد دژپسند که به عنوان جانشین مسعود کرباسیان (از چهره‌های اصلاح‌طلب کابینه روحانی) به مجلس معرفی شده٬ دو ویژگی مهم دارد: اول اینکه تحصیلکرده اقتصاد است و به عنوان "اقتصاددان" شناخته می‌شود. و دوم اینکه سابقه‌ای طولانی در رده‌های مختلف سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی دارد.
البته نگاهی به کارنامه کاری او نشان می‌دهد که او نیز مانند بسیاری از مدیران جمهوری اسلامی٬ فهرستی بلند بالا از سمت‌های مختلف مدیریتی و عناوین گوناگون از مشاوره و عضویت در شوراهای مختلف مشورتی و اجرایی را در سوابق خود دارد.
اما احتمالا یکی از دلایل نخستین برای معرفی آقای دژپسند برای سمت وزارت مهم "امور اقتصاد و دارایی" این است که او لیسانس اقتصاد نظری٬ فوق‌لیسانس برنامه‌ریزی سیستم‌های اقتصادی و دکترای اقتصاد دارد.
حق نشر عکس IRNA Image caption فرهاد دژپسند٬ وزیر پیشنهادی اقتصاد و امور داراییضمن اینکه سابقه آکادمیک آقای دژپسند فراتر از تحصیل اقتصاد٬ به تدریس اقتصاد و نگارش چندین کتاب و مقاله علمی در این زمینه نیز می‌رسد. او که لیسانس و فوق‌لیسانس را از دانشگاه شهید بهشتی گرفته از سال ۱۳۸۵ در همین دانشگاه به سمت استادیاری رسیده و تدریس می‌کند.
به جز مساله تحصیلات و کرسی استادیاری که برای آقای دژپسند عنوان "اقتصاددان" را به ارمغان آورده٬ سابقه اصلی مدیریت او به سمت‌هایی باز می‌گردد که در سطوح عالی سازمان مدیریت و برنامه (و سازمان برنامه و بودجه) برعهده داشته است. عمده این سمت‌ها در رده معاونت سازمان بوده و در دوره‌های مختلف این سازمان‌ها٬ او در این سمت‌ها حضور داشته است.
علاوه بر اینها٬ چنانکه خبرگزاری ایرنا نوشته٬ فرهاد دژپسند در دو دهه اخیر عضو "بیش از ۵۰ شورای عالی سیاستگذاری و تصمیم‌گیری" بوده است. شورای عالی بانک‌ها٬ شورای عالی آمار٬ شورای عالی انفورماتیک٬ کمیسیون ستاد اقتصادی دولت و کمیسیون شورای اقتصاد٬ نام‌های تعدادی از این نهادهای دولتی‌اند که او عضو بوده است.
آقای دژپسند همچنین از مترجمان کتاب مهم "اقتصاد سیاسی جهان" از رابرت گیلپین نیز هست که می‌تواند نشانه‌ای باشد از آشنایی نزدیک او با موضوعات مهمی چون نظام مالی و پولی جهان٬ بانکداری دنیای امروز٬ تجارت آزاد و تئوری‌های نوین درباره اقتصاد ملی و اقتصاد جهانی.
او در یکی از دشوارترین مقاطع دولت حسن روحانی و در دوره‌ای که برخی ناظران معتقدند بی‌ثباتی و تلاطم بیشتری در انتظار اقتصاد ایران است٬ برای تصدی وزارت اقتصاد به مجلس معرفی شده است.
رضا رحمانی٬ وزارت صنعت٬ معدن و تجارت
رضا رحمانی یکی از نمایندگان سابق مجلس است که حالا برای وزارت صنعت٬ معدن و تجارت معرفی شده است. او نیز اگرچه مدرک دکترا دارد٬ اما سابقه آکادمیکش با فرهاد دژپسند قابل مقایسه نیست.
آقای رحمانی که در جوانی از داوطلبان بسیج بوده و براساس روایت رسمی٬ از مجروحین جنگ ایران و عراق است٬ از دانشگاه آزاد تبریز٬ لیسانس حقوق گرفته است.
او با سابقه کار در استانداری آذربایجان شرقی٬ وزارت صنایع و معادن٬ شرکت تراکتورسازی تبریز و سپس شرکت آلومینیوم المهدی (یکی از بزرگترین کارخانه‌های آلومینیوم که در استان هرمزگان قرار دارد)٬ برای نمایندگی دوره هفتم مجلس شورای اسلامی نامزد شد.
حق نشر عکس IRNA Image caption رضا رحمانی٬ وزیر یشنهادی صنعت٬ معدن و تجارتاو در دوره‌ای که اصلاح‌طلبان بعد از رد صلاحیت‌های گسترده با موانعی جدی برای ورود به مجلس روبه‌رو بودند و اصولگرایان٬ با کمپینی بزرگ و سراسری خود را برای تصدی حداکثری کرسی‌های مجلس آماده می‌کردند٬ به عنوان نامزدی بدون گرایش و سابقه سیاسی خاص٬ از شهر تبریز وارد مجلس شد.
در وب سایت مرکز پژوهش‌های مجلس٬ هیچ توضیحی درباره فعالیت‌های آقای رحمانی در دوره هفتم مجلس دیده نمی‌شود. اما در دوره‌های هشتم و نهم که او همچنان از شهر تبریز به مجلس راه یافت٬ فعالیت‌هایش را بر کمیسیون صنایع و معادن مجلس متمرکز کرد. او در چهار سال دوره نهم مجلس٬ ریاست این کمسیون را برعهده داشت.
بعد از دوره نهم و سابقه فعالیت در کمیسیون صنایع٬ او پست‌هایی در سطح معاونت وزیر در وزارت صنعت٬ معدن و تجارت برعهده گرفت و در این وزارتخانه در دوره قدرت حسن روحانی٬ تا درجه قائم مقامی بالا رفت. در روز شنبه و بعد از استعفای محمد شریعتمداری٬ او از سوی حسن روحانی به عنوان سرپرست وزارتخانه منصوب شد. فردای این حکم هم به عنوان وزیر پیشنهادی همین وزارتخانه٬ نامش در نامه رئیس جمهور به مجلس آمد.
آقای رحمانی در این مدت تحصیلانش را ادامه داده و فوق لیسانس مدیریت منابع انسانی نیز کسب کرده است. او در سایت مرکز پژوهش‌های مجلس "دانشجوی دکترا در رشته مدیریت استراتژیک" معرفی شده است. اما در معرفی‌نامه‌ای که روز یکشنبه توسط خبرگزاری ایرنا منتشر شد٬ آمده است که "مدرک دکترای مدیریت بازرگانی (DBA)" دارد.
این وزیر احتمالی کابینه٬ ۵۲ ساله و اهل تبریز است.
محمد اسلامی٬ وزارت راه و شهرسازی
وزیر پیشنهادی وزارت راه و شهرسازی از آن دسته مدیران جمهوری اسلامی است که در آمریکا درس خوانده است. محمد اسلامی در میانه دهه ۵۰ خورشیدی در دوران زمامداری محمدرضا شاه پهلوی برای مهندس شدن به شهر دیترویت در ایالت میشیگان رفت و در یکی از دانشگاههای این شهر تحصیلش را آغاز کرد.
بر اساس روایتی که توسط خبرگزاری‌های ایران منتشر شده٬ او اندکی بعد از انقلاب در سال ۱۳۵۸ در رشته مهندسی راه و ساختمان فارغ‌التحصیل شد اما به ایران بازنگشت. او از ایالت میشیگان به اوهایو رفت و در آنجا فوق لیسانسش را در همان رشته "راه و ساختمان" دریافت کرد.
او بعد از بازگشت به ایران از میانه دهه ۶۰ خورشیدی وارد سازمان صنایع دفاع شد و تا سال ۱۳۹۷ که به عنوان وزیر پیشنهادی راه و شهرسازی به مجلس معرفی شد٬ بخش عمده فعالیت حرفه‌ای خود را در بخش‌های گوناگون صنایع دفاعی پی گرفت.
حق نشر عکس Mehr Image caption محمد اسلامی٬ وزیر پیشنهادی راه و شهرسازیآقای اسلامی تا میانه دهه ۷۰ (سال ۱۳۷۴) در سازمان صنایع دفاعی ماند و در این سازمان تا سمت معاونت مهندسی و طرح‌های توسعه این سازمان٬ رشد کرد. وی سپس به مدت هشت سال به مقام مدیرعاملی شرکت هواپیماسازی ایران رسید که ظاهرا ارتباطی به تحصیلاتش نداشت. اما چنانکه خبرگزاری ایرنا نوشته٬ او در همین دوره و همزمان با این پست مهم٬ در دانشگاه "رویال رودز" (از دانشگاههای متوسط کانادایی) و دانشگاه شریف٬ فوق‌لیسانس مدیریت بازرگانی با تخصص مدیریت هوانوردی دریافت کرده است.
او بعد از شرکت هواپیماسازی٬ ریاست موسسه آموزشی صنایع دفاعی (۱۳۸۳ تا ۸۶) و سپس معاونت امور صنعتی و تحقیقاتی وزارت دفاع (۱۳۸۶ تا ۹۶) را بر عهده داشته است.
بر اساس معرفی‌نامه‌ای که توسط دولت معرفی شده٬ او همین حالا هم معاون مهندسی پدافند غیرعامل وزارت دفاع است.
آقای اسلامی٬ مانند بسیاری دیگر از مدیران رده بالای جمهوری اسلامی در ایران٬ فهرست بلندبالایی از عضویت در شوراهای مختلف از جمله شورای عالی هواپیمایی کشوری٬ شورای عالی معماری و شهرسازی ایران و شورا و کمیته مقابل با ریزگردها را در کارنامه خود دارد.
او ۶۲ ساله و اهل شهر اصفهان است.
محمد شریعتمداری٬ وزارات کار و رفاه اجتماعی
در میان چهار وزیر پیشنهادی جدید٬ محمد شریعتمداری شناخته‌شده‌ترین چهره است که برخلاف سه نفر دیگر سابقه‌ای طولانی از وزارت و عضویت در کابینه در کارنامه‌اش دارد.
علاوه بر این٬ سابقه حضور آقای شریعتمداری در عالی‌ترین سطوح مدیریتی جمهوری اسلامی به سال‌های نخستین انقلاب و نخست‌وزیری محمدعلی رجایی می‌رسد که به سمت حساس جانشینی معاونت نخست‌وزیر رسید.
حق نشر عکس Getty Images Image caption محمد شریعتمداری٬ وزیر پیشنهادی کار و رفاه اجتماعییکی از مهمترین بخش‌های زندگی سیاسی محمد شریعتمداری٬ نزدیکی او به محمد محمدی ری‌شهری در دهه نخستین انقلاب است. آقای ری‌شهری از روحانیونی است که از او به عنوان یکی از بنیانگذاران وزارت اطلاعات نام می‌برند. به گفته آقای شریعتمداری٬ او از ابتدای تاسیس وزارت اطلاعات در کنار آقای ری‌شهری که به عنوان نخستین وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی انتخاب شده بود٬ حضور داشت و تا زمانی که ری‌شهری وزیر اطلاعات بود٬ در همین وزارتخانه مسئولیت داشت.
او همچنین بعد از دوره همکاری با آقای ری‌شهری در وزارت اطلاعات٬ در جریان تاسیس "جمعیت دفاع از ارزش‌های اسلامی" به دبیرکلی محمد محمدی ری‌شهری و قائم‌مقامی روح‌الله حسینیان٬ به عنوان دبیر اقتصادی این حزب نوپا فعالیت داشت.
رابطه شریعتمداری و ری‌شهری چنان مستحکم بود که در سال ۱۳۷۶ و در جریان انتخابات مهم ریاست جمهوری در آن سال او از نامزدی آقای ری‌شهری حمایت کرد.
اما بعد از آن انتخابات و پیروزی محمد خاتمی٬ حضور شریعتمداری به عالی‌ترین سطوح قدرت در جمهوری اسلامی رسید و به عنوان وزیر بازرگانی "دولت اصلاحات" به مجلس معرفی شد و رای اعتماد گرفت. او تنها کسی بود که از حزب تازه تاسیس "دفاع از ارزش‌ها" به کابنیه راه یافت.
آقای شریعتمداری در کنار تعدادی دیگر از وزرای اقتصادی کابینه خاتمی از جمله وزیر مسکن٬ وزیر نفت٬ وزیر نیرو و وزیر معادن و فلزات٬ در مجموعه گروه کوچکی بود که در تمامی ۸ سال قدرت اصلاح‌طلبان٬ پست وزارت خود را حفظ کرد.
او بار دیگر در سال ۹۲ و در پی پیروزی حسن روحانی به کابینه بازگشت و سمت معاون اجرایی رئیس‌جمهور را برعهده گرفت و تا پایان دوره نخست ریاست جمهوری روحانی در این سمت ماند.
اما در کابینه دوم حسن روحانی٬ شریعتمداری بار دیگر به وزارت رسید. این بار وزارت صنعت٬ معدن و تجارت که به "صمت" معروف شده است.
با اوج‌گیری بحران اقتصادی در سال ۹۷ و موج انتقادها از عملکرد اقتصادی دولت٬ محمد شریعتمداری نیز به هدف انتقادهای رسانه‌ها و نمایندگان اصولگرا تبدیل شد و سرانجام در پایان تابستان٬ زمزمه استیضاح او جدی شد. در شهریور ماه طرح استیضاح آقای شریعتمداری به هیات رئیسه ارائه شد. نمایندگانی که خواستار استیضاح او بودند به تندی از عملکرد او در دوران وزارتش انتقاد کرده بودند.
اما در روز شنبه٬ ۲۸ مهرماه٬ به شکل ناگهانی اعلام شد که آقای شریعتمداری از سمت خود استعفا کرده است. تنها یک روز بعد٬ حسن روحانی او را به عنوان وزیر پیشنهادی کار و رفاه اجتماعی که از مردادماه بدون وزیر مانده بود٬ معرفی کرد.