جهان امروز شاهد فراز و نشیب‌های زیادی بوده است که که باید قلب این تغییرات و تحولات را خاورمیانه دانست. در بررسی این موضوعات تحلیل رخدادهای کشورهایی مانند تونس، لیبی، یمن، مصر، سوریه، عراق، لبنان، بحرین و ترکیه و همچنین تحولات داخلی رژیم صهیونیستی حائز اهمیت است.
۱ - اوضاع در تونس آرام خواهد شد
«حسن هانی‌زاده» کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به تحولات تونس طی سال ۲۰۱۴ میلادی، گفت: تونس پس از برکناری زین‌العابدین بن علی در سال ۲۰۱۱ میلادی فرایندهای متعددی را پشت سرگذاشت مانند حضور حزب اسلامی النهضه در عرصه‌های سیاسی و پیروزی در انتخابات مجلس موسسین که با توجه به ارتباط این حزب با اخوان‌المسلمین باید گفت در انتخابات نتوانست پیروزی کاملی به دست بیاورد و در انتخابات پارلمانی، حزب سکولار نداء تونس به پیروزی رسید.
به گفته هانی‌زاده در واقع السبسی به عنوان رئیس‌جمهوری در مقابل المرزوقی که توسط اسلامگرایان حمایت می‌شد، به پیروزی رسید و این نشان می‌دهد که حزب النهضه تلاش می‌کرد تا به عنوان نیروی مخالف احزاب سکولار در عرصه‌های مختلف حضور خود را تضمین کند اما باید گفت که تا حدودی این تلاش با پیروزی حزب نداء به حداقل رسید و خود حزب النهضه اسلامی دیگر تلاش نمی‌کند که در قدرت باقی بماند بلکه در سایر انتخابات مانند شوراهای شهرداری شرکت خواهد کرد و پیش‌بینی می‌شود که اوضاع تونس تاحدودی آرام شود.
۲ - دوئل نظامیان با اخوان‌المسلمین ادامه خواهد داشت
وی درباره تحولات مصر پس از انقلاب این کشور گفت: به دلیل حضور نظامیان در عرصه‌های مختلف به ویژه برکناری محمد مرسی رئیس جمهور منتخب مصر، این کشور با چالش‌هایی جدی مواجه شد و هم اکنون جامعه مصر به یک جامعه دوقطبی یعنی مخالف و موافق حاکمیت نظامیان به رهبری «عبدالفتاح السیسی» تبدیل شده چراکه هنوز هم این کشور شاهد درگیری‌های خونینی میان طرفداران اخوان‌المسلمین و نیروهای دولتی است به ویژه در مناطقی که اخوان‌المسلمین در آن نفوذ بیشتری دارند مانند اسکندریه، السعید و حومه قاهره.
۲-۱ / السیسی در صدد است تا به عنوان چهره ناجی مصر ظهور کند:
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به تقابل میان اخوان‌المسلین و نظامیان گفت: به نظر می‌آید این درگیری‌ها همچنان ادامه خواهد یافت و حاکمیت نظامی نخواهد توانست قدرت را تثبیت بکند و دلیل آن هم این است که هم اکنون اخوان‌المسلمین که حدود ۸۵ سال سابقه حضور و فعالیت سیاسی در مصر دارد، در حال صف‌آرایی است. بنابراین باتوجه به اینکه نظامیان حاکمیت را از دست اخوان‌المسلمین در آورده‌اند، این جنبش به عنوان جنبش ریشه‌دار مصری سعی خواهد کرد تا از استقرار نظام حکومتی نظامیان جلوگیری کند و به نظر می‌آید که درگیری‌ها در آینده ادامه داشته باشد.
وی تصریح کرد: عبدالفتاح السیسی تلاش می‌کند تا از انزوای بین‌المللی خارج شود و به عنوان چهره ناجی ملت مصر ظهور پیدا کند چراکه سفرهای اخیر وی به کشورهای منطقه در همین راستا است تا آن چهره نظامی را از خود دور کند بنابراین تبرئه مبارک هم به همین منظور است به عبارتی که مبارک خود یک نظامی بود و در ارتش مصر خدمت کرده بود و تعجبی نداشت که با روی کار آمدن نظامیان حکم تبرئه وی صادر شود.
۳ - کودتای ارتش یمن، به پشتیبانی عربستان و آمریکا متصور است
هانی‌زاده درباره مسائل کشور یمن در سال ۲۰۱۴ میلادی گفت: بعد از علی عبدالله صالح، شرایط در یمن به طوری پیش رفت که شیعیان حوثی که سال‌ها تحت ستم بودند و در حاشیه قرار داشتند، توانستند با استفاده از فضای انقلابی موجود در یمن خودشان را مطرح کنند و در ساختار قدرت شریک شوند و درگیری‌هایی که صورت گرفت، موجب شد تا حوثی‌ها با برخی قبایل یمن همکاری کنند و به نوعی دولت منصور هادی را تحت فشار قرار دهند تا با حوثی‌ها نوعی مشارکت در مسائل سیاسی و ساختار قدرت داشته باشند لذا کابینه‌ای که اخیراً تشکیل شد، در حقیقت ۹ وزارتخانه را در اختیار آنها قرار داد.
وی با اشاره به مداخلات و تفرقه‌انگیزی سعودی‌ها در یمن گفت: عربستان که نسبت به حضور حوثی‌ها در ساختار قدرت و مسائل سیاسی بیم‌ناک است، تلاش می‌کند تا از طریق جریان‌سازی و بحران‌سازی در یمن، به نوعی حوثی‌ها را از تشکلات و ساختار قدرت بر کنار کند و ترورهای اخیری هم که رخ داد، در واقع با مشارت عربستان سعودی و القاعده صورت گرفت زیرا عربستان برای حذف حوثی‌ها از دایره قدرت به القاعده نزدیک شد بنابراین اتفاقات آینده بر مبنای اقدام‌های کور مانند ترور شخصیت‌های تاثیرگذار حوثی حرکت خواهد کرد ضمن اینکه نشانه‌هایی وجود دارد که ممکن است ارتش یمن در آینده با کمک سعودی‌ها و آمریکا دست به یک کودتا بزند و شخصی مانند السیسی در یمن ظاهر شود و قدرت را در دست بگیرد.
۴ - مهره آمریکایی، بحران یمن را تشدید می کند
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی با اشاره به روی کارآمدن ژنرال حفتر، تاکید کرد: لیبی در حال حاضر دو حاکمیت دارد، یعنی حاکمیت اسلامگرایان و حاکمیت ژنرال خلیفه حفتر است که در حقیقت به عنوان یک مهره آمریکایی که ۲۱ سال در این کشور بوده و برای چنین شرایط بحرانی تربیت یافته و هم اکنون قدرت را در دست گرفته است و تقابل میان اسلامگرایان و خلیفه حفتر ادامه خواهد داشت چراکه لیبی شرایط بحرانی زیادی در آینده خواهد داشت و بحران‌های بیشتری در میان قبایل لیبی، اسلامگرایان، حفتر و حتی ملی‌گراها و سکولارها در پیش خواهد بود و به نظر می‌رسد که آرامشی در لیبی حاکم نخواهد شد.
۵ - طرح‌های قطر و عربستان، در سوریه مغلوب شد
وی با بیان اینکه سوریه در آستانه ورود به پنجمین سال بحران خود است، تشریح کرد: دولت سوریه همچنان قدرت را در دست دارد و ابتکار عمل را همچنان در اختیار دارد و تمامی تلاش‌هایی که توسط عربستان و ترکیه برای فروپاشی این کشور و سرنگونی بشار اسد صورت گرفت، ناکام ماند و دولت سوریه توانست بر بخش‌هایی از مناطق این کشور مانند حلب، حمص، عدله، حما و دیر الزور مسلط شود و در آینده مذاکراتی که قرار است بین مخالفان غیر مسلح سوری و دولت سوریه در مسکو صورت بگیرد، به انسجام بیشتر معارضان و نیروهای دولتی سوریه منجر خواهد شد ضمن اینکه هم اکنون ابتکار عمل میدانی به دست دولت سوریه است به گونه‌ای که آثار شکست در گروه‌های تروریستی داعش، جبهه النصره و ارتش آزاد کاملاً مشهود شده است و در آینده دولت سوریه خواهد توانست حضور خود را در تمامی مراکز سوریه اعلام و تثبیت کند، کوبانی را آزاد می‌کند و سوریه به سمت تشکیل دولت وحدت ملی با شرکت نیروهای معارض و دولت سوریه و هواداران دولت حرکت خواهد کرد و طرح‌هایی که ایران و روسیه در گذشته برای حل بحران سوریه ارائه دادند، می‌تواند توسط «استفان دی میستورا» نماینده سازمان ملل در امور سوریه عملیاتی شود و وی می‌توانند طرح جدید خود را در سوریه پیاده کند.
حسن هانی زاده با تاکید بر بی‌فایده بودن نقش عربستان و قطر در بحران سوریه گفت: با توجه به اینکه عربستان و قطر از ورود به سوریه تقریبا خسته شده‌اند، سعی می‌کنند به نوعی با واقعیت‌های موجود همسو شوند. در این میان ترکیه هم پذیرفته که با شرایط موجود موافقت کند و طرح دمیستورا را قبول کند و در آینده مجبور خواهد شد تا موضع خودش را تغییر دهد که سفر وزیر خارجه ترکیه به تهران این مفهوم را می‌رساند که آنها سعی دارند از موضع تند خود فاصله بگیرند و به سمتی حرکت کنند که جامعه جهانی و همچنین ایران، روسیه و چین در حال عملیاتی کردن آن هستند.
۶ - فتوای آیت الله سیتانی یک هم‌گرایی در عراق به وجود آورد
این تحلیلگر مسائل خاورمیانه با طرح مسائل جاری عراق گفت: انتخاب حیدر العبادی به جای نوری المالکی، فضای سیاسی جدیدی را در عراق به وجود آورد و شرایطی را فراهم کرده است که عراق به سمت یک هم‌گرایی میان طوایف سنی و کردها حرکت می کند به گونه‌ای که حیدر العبادی در ماه های گذشته توانست یک هم‌گرایی سیاسی در عراق ایجاد کند و پیشروی‌هایی که ارتش این کشور در مناطق صلاح‌الدین، تکریت، الانبار و موصل داشته است، نشان می‌دهد که علماء و مراجع تقلید در عراق به خوبی مسائل سیاسی و امنیتی این کشور را دنبال می‌کنند و بعد از فتوای آیت‌الله سیستانی برای حضور جوانان در مقابله با داعش، یک انسجام هوشمندانه و حساب‌شده را در عراق ایجاد شد.
وی درباره حضور نمادین آمریکایی‌ها در عراق برای مبارزه با عناصر داعش گفت: نیروهای مردمی در کنار نیروهای دولتی در حال پاک‌سازی داعش در مناطق موصل و صلاح‌الدین هستند ضمن اینکه آمریکایی‌ها سعی می‌کنند که پروسه سرکوب گروهک تروریستی داعش را دنبال کنند زیرا حضور نیروهای آمریکایی در عراق برای مقابله با داعش نیست بلکه برای جلوگیری از شکست کامل داعش است و به نظر می‌آید سفر اخیری که رئیس مجلس شورای اسلامی به لبنان، سوریه و عراق داشته در چارچوب ایجاد یک اتحاد و هم‌گرایی و وحدت میان کشورها در مقابل با داعش است.
۷ - لبنان همچنان از نداشتن رئیس جمهور رنج می‌برد
هانی‌زاده با اشاره به وجود خلاء رئیس‌جمهوری در لبنان گفت: نزدیک به هشت ماه است که میشل سلیمان کاخ وردا را ترک کرده و اختلافات ریشه‌ای که میان جریان ۱۴ مارس و ۸ مارس به وجود آمده، باعثشده تا دو شخصیت برای ورود به کاخ وردا مطرح باشند: یکی میشل عون، نامزد مورد نظر گروه ۸ مارس که از هواداران حزب‌الله هستد و دیگری سمیر جعجع که گروه ۱۴مارس تلاش می‌کند وی را که دارای پیشینه جنجالی و سیاه است، به عنوان رئیس‌جمهوری مطرح کند لذا وجود این اختلافات موجب شده تا پارلمان نتواند یک رئیس‌جمهوری توافقی را انتخاب کند و اخیراً بعد از وقوع اتفاقاتی که در لبنان رخ داد و داعش توانست مناطقی از شرق این کشور را اشغال کند و چند نفر از سربازان و درجه‌داران ارتش را اعدام کرد، رهبران و جریان‌های سیاسی لبنان به این فکر افتاده‌اند که از طریق مذاکرات و حل اختلافات خود، رئیس‌جمهوری توافقی را انتخاب کنند و مذاکراتی که بین جریان المستقبل به رهبری «سعد الحریری» نخست‌وزیر سابق لبنان با حزب‌الله صورت گرفت، این امید را زنده کرد که با حل اختلافات دو گروه ۱۴ و ۸ مارس، شاید بتوان یک رئیس‌جمهوری توافقی را در لبنان انتخاب کرد و مشکلات سیاسی و امنیتی تا اندازه‌ای حل شود.
وی اقدام‌های عربستان در لبنان را اصلی‌ترین عامل بی ثباتی دانست و گفت: عربستان یک نقش کاملاً تخریبی در مسائل سیاسی لبنان بازی می‌کند به گونه‌ای که ترور رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و انفجاری که در برابر مقر سفارت جمهوری اسلامی ایران در بیروت رخ داد و همچنین اقدام‌ها علیه حزب‌الله، برآیند همکاری تنگاتنگ عربستان و قطر و گروهک‌های تروریستی در این کشور است به عبارتی که عربستان مایل نیست مقاومت اسلامی لبنان همچنان در عرصه‌های سیاسی و نظامی حضور داشته باشند بنابراین از هر ابزاری برای تضعیف مقاومت و مقابله با ایران استفاده می‌کنند.
۸ - سایه سنگین انگلستان در بحرین مشهود است
این کارشناس امور بین‌الملل با اشاره به ورود بحرین به چهارمین سال اعتراضات مردمی علیه رژیم آل خلیفه گفت که جمعیت الوفاق به عنوان نیروهای تاثیرگذار، همچنان مخالف حاکمیت آل‌خلیفه است و به دنبال اصلاحات در پیکره رژیم آل خلیفه است اما این رژیم با کمک انگلیس و عربستان در سرکوب مخالفان دولت بحرین از ابزارهای خشونت‌آمیز استفاده می‌کند به گونه‌ای که دو گردان از کماندوهای وهابی عربستان در بحرین وارد عمل شده و به سرکوب مخالفان پرداخته‌اند ضمن اینکه انگلیسی‌ها به مقام‌های بحرینی مشاوره امنیتی و اطلاعاتی می‌دهند.
وی با اشاره به وضعیت نابسامان دولت بحرین گفت: مردم این کشور مصمم هستند که حاکمیت آل خلیفه از بین برود ضمن اینکه نخست‌وزیر بحرین مجدداً بار دیگر توسط پادشاه این کشور منصوب شد که یکی از شخصیت‌های مساله‌دار و مخالف شیعیان است که وجود وی درگیری‌ها در بحرین را تشدید خواهد کرد چراکه از ۱۸ وزرتخانه دولت بحرین، ۱۵ وزارتخانه در اختیار خاندان آل خلیفه قرار دارد و تنها سه وزارتخانه خدماتی در اختیار سایر طیف‌ها است که این خود نشان می‌دهد که حاکمیت آل خلیفه به سمت انحصارگرایی و حذف سایر احزاب سیاسی حرکت خواهد کرد.
۹ - اسرائیل در خطر نابودی قرار گرفته است
هانی‌زاده با اشاره به رفتار افراطی رژیم صهیونیستی، گفت: بعد از جنگ ۵۱ روزه و شکست ارتش رژیم صهیونیستی از رزمندگان فلسطینی در غزه، اوضاع امنیتی، سیاسی و اقتصادی این رژیم دگرگون شد و بروز اختلاف میان احزاب چپ و راست افراطی موجب شد تا شش نفر از وزرای کابینه نتانیاهو از این کابینه خارج شوند و هم‌اکنون یک کابینه موقت وجود دارد لذا خروج احزاب از کابینه، منجر به فروپاشی و انحلال کنست اسرائیل شد و قرار است در بیست و هفتم اسفندماه یک نوع انتخابات برای تعیین کنست اسرائیل و تشکیل کابینه انجام خواهد شد و به نظر می‌رسد احزاب چپ خواهند توانست کابینه خود را تشکیل دهند و ممکن است نتانیاهو هرچند که گروه‌های افراطی پشت سر وی هستند، نتواند تشکیل کابینه دهد.
وی با اشاره به مهاجرت یهودیان از اسرائیل گفت: به دلایل ناامنی‌هایی که به دلیل افراطی‌گری نتانیاهو برای ساکنان سرزمین‌های به ارمغان آورده شد و به دلیل اینکه برد موشک‌های حماس به راحتی تا فلسطین هم پیش می‌رود، یک فضای ترس و رعب و وحشت به همراه اوضاع نابسامان اقتصادی در اسرائیل حکم فرماست که همین موضوع موجب مهاجرت یهودیان شده است.
۱۰ - علوی‌های ترکیه اقدام‌های اردوغان در سوریه را مداخله‌جویانه می‌دانند
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل در پایان با اشاره به اقدام‌ها و سیاست‌های اردوغان در کشورش گفت: ترکیه بعد از انتخاب اردوغان به عنوان رئیس‌جمهوری، با شرایط ویژه‌ای مواجهه شده که می‌توان به اختلاف میان فتح‌الله گولن با اردوغان به عنوان یکی از مهمترین شخصیت‌های مخالف دولت اشاره کرد. همچنین حضور ۴۰۰ هزار مهاجر سوری در ترکیه و ۲۰۰ هزار مهاجر عراقی در این کشور، شرایط دشواری را برای این کشور به وجود آورد که باید گفت ترکیه در سال ۲۰۱۱ از ابتدای بحران سوریه به همراه عربستان و قطر یک نقش تخریبی را ایفا کرد به گونه‌ای که عربستان و قطر چیزی در حدود ۳۶ میلیارد دلار در اختیار داعش و جبهه النصره قرار دادند و ترکیه هم سلاح‌های پیشرفته‌ای در اختیار آنها قرار داد که این امر با نارضایتی ۱۲ میلیون علوی ترک مواجه شد زیرا آنها یک هم‌گرایی فکری با دولت بشار اسد که علوی است، دارند. لذا اعتراض‌های آنها ادامه داشت. اعتراض‌های کارگری و دانشجویی اخیر نشان می‌دهد که دولت اردوغان در آینده با بحرانی داخلی روبه‌رو خواهد شد ضمن اینکه آیت‌الله گولن هم درصدد مقابله با اردوغان است و باید گفت که تشدید بحران در این کشور امری دور از تصور نیست.
∎
نظر شما