سرویس خارجی: تداوم و افزایش واکنش های جهانی به خبر ناپدید شدن و قتل «جمال خاشقجی»، روزنامه نگار مخالف رژیم سعودی، سرانجام ترامپ و سایر مقامات ارشد کاخ سفید را وادار به واکنش کرد؛ امری که بیش از آنکه ابراز نگرانی واقعی از وضعیت این روزنامه نگار سعودی باشد، اقدامی از سوی ترامپ با هدف پاسخ به منتقدین وی درباره رویکردهای دوگانه رئیس جمهوری آمریکا از حقوق بشر به شمار می رود.
مقام‌های ارشد آمریکا سرانجام در مورد ناپدید شدن روزنامه‌نگار منتقد سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول به ابراز نگرانی پرداختند. رئیس‌جمهوری آمریکا اعلام کرد: شنیدن خبرهای مربوط به جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار ناپدیدشده سعودی «مایه نگرانی» است. ترامپ گفت: نگران هستم ، دوست ندارم این چیزها را بشنوم و امیدوارم مسائل حل شود. او افزود: در حال حاضر کسی چیزی در این مورد نمی‌داند و داستان‌های خیلی بدی در مورد این قضیه گفته می‌شود که من آن‌ها را دوست ندارم.
«لیندسی گراهام»، سناتور برجسته و مطرح جمهوریخواه آمریکا نیز در سخنانی گفت: اگر ماجرای کشته‌شدن خاشقچی توسط سعودی ها واقعیت داشته باشد، بهای سنگینی در انتظار عربستان خواهد بود؛ چه از نظر اقتصادی و چه به شکل‌های دیگر.وی تصریح کرد: ارزش‌های ما باید سنگ بنای روابط خارجی آمریکا چه با دشمنان و چه با همپیمانان باشد. گراهام افزود: لازم است که ما از آنچه اتفاق افتاده مطلع شویم و ریاض باید اطلاعات و پاسخ‌های واضح و صادقانه‌ای درباره محل این روزنامه‌نگار ارائه دهد. مایک پنس، معاون رئیس‌جمهوری آمریکا نیز گفت: این ماجرا «عمیقا مایه نگرانی» است. پنس در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: اگر درست باشد، روز اسف‌باری‌ست ، خشونت علیه روزنامه‌نگاران در سراسر جهان تهدیدی علیه آزادی رسانه‌ها و حقوق بشر است و جهان آزاد حق دارد که پاسخی بشنود.همچنین مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا نیز خواستار حمایت از انجام تحقیقات گسترده درباره ربوده‌شدن این روزنامه‌نگار سعودی شد.وی گفت که از دولت عربستان سعودی خواسته شده تا در مورد سرنوشت «جمال خاشقجی» تحقیقات کامل انجام دهد و نتیجه این تحقیقات را با شفافیت کامل منتشر کند.باب کورکر، سناتور جمهوریخواه و رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا نیز در توئیتر خود نوشت: شخصا در مورد ناپدید شدن جمال خاشقجی با سفیر عربستان گفتگو کرده‌ام و در حالی‌که منتظر پاسخ هستیم، بدانید که ما به هر کشور خارجی که روزنامه‌نگاران را هدف قرار دهد، واکنش درخور نشان خواهیم داد. سناتور باب منندز، عضو ارشد حزب دموکرات در کمیته سیاست خارجی سنا هم در توئیتر نوشت: اگر ماجرا حقیقت داشته باشد، جامعه بین‌الملل باید به‌شکل یک‌پارچه دست به مجازات بزند.وی در عین حال تأکید کرد: مایک پمپئو، وزیر خارجه کشورش باید به‌روشنی و با قدرت علیه خاموش کردن کنشگران، مخالفان و روزنامه‌نگاران عرب موضع بگیرد.
«تیم کِین» دیگر سناتور آمریکایی نیز با ارسال پیام هشدار به ریاض، در توئیتر خود نوشت: این یک اتهام بسیار جدی است ، باید به حقیقت آنچه که روی داده پی ببریم و سپس عواقب جدی را علیه عاملان آن اعمال کنیم. هدف قرار دادن روزنامه‌نگارها باید متوقف شود.سناتور «دایان فاینستاین» عضو کمیته قضایی مجلس سنای آمریکا نیز در واکنش به احتمال کشته‌شدن خاشقجی، تهدید کرد: اگر این مسئله صحت داشته باشد، نقض فاحش حقوق بشر است و باید مورد تحقیق قرار بگیرد ، هر مقام دولتی نیز که درگیر آن باشد باید حساب پس‌دهد.
از طرفی، سامانتا پاور ، نماینده پیشین آمریکا در سازمان ملل متحد نیز با انتقاد از سکوت واشنگتن نسبت به سرنوشت روزنامه نگار عربستانی گفت: وفاداری ترامپ به عربستان سعودی و بن سلمان مسخره است.«جیمی راسکین» از اعضای دموکرات کنگره آمریکا نیز گفت: ناپدید شدن «جمال خاشقجی» در کنسولگری عربستان در استانبول یک حمله غافلگیر کننده علیه آزادی مطبوعات و حقوق بشر است ، این ماجرا با همراه شدن با افزایش شمار کشته ها در یمن و ادامه دار شدن افراط گرایی دینی، عربستان را به کشوری منفور و سرکش تبدیل کرده است.
«مارکو روبیو» از دیگر سناتورهای امریکایی نیز در واکنش به قتل روزنامه نگار مشهور سعودی و منتقد ریاض اعلام کرد: اگر این خبرِ عمیقاً تأسف آور درست باشد، آمریکا و جهان متمدن باید با قوت به آن واکنش نشان دهد. همچنین، سخنگوی وزارت خارجه فرانسه نیز به قتل روزنامه نگار مشهور سعودی و منتقد ریاض در استانبول واکنش نشان داد.«اگنس فون در مول» در واکنش به اخبار منتشره درباره قتل «جمال خاشقجی» روزنامه نگار مشهور سعودی و منتقد ریاض در استانبول ابراز نگرانی کرد.وی در این خصوص اعلام کرد: پاریس نگران مفقود شدن جمال خاشقجی شخصیت مورد احترام و شناخته شده عربستانی است. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز از درخواست واشنگتن ازسعودی‌ها مبنی بر روشنگری درباره سرنوشت روزنامه‌نگار منتقد سعودی که چندی است مفقود شده، حمایت کرد. مرکز حقوق بشر سازمان ملل نیز در بیانیه ای خواستار روشنگری وضعیت این روزنامه نگار مخالف سعودی توسط عربستان شد.
علمای مسلمان لبنان نیز از خبر کشته شدن روزنامه نگار سعودی در کنسولگری این کشور در ترکیه به عنوان یک اقدام تروریستی بین المللی یاد کردند.توکل کرمان برنده جایزه صلح نوبل نیز گفت: عاملان ناپدید شدن و قتل خاشقجی از جمله ملک سلمان باید مجازات شوند.وی عربستان را متهم به ترور علیه شهروندانش کرد و گفت: این جنایت وضعیت حقوق بشر در عربستان سعودی و تروریسم دولتی در این کشور را برجسته می کند.
«پولا یعقوبیان» نماینده پارلمان و مجری سرشناس لبنانی نزدیک به «سعد الحریری» نخست وزیر لبنان نیز در اظهارنظری بحث برانگیز گفت: در صورتی که «جمال خاشقجی» کشته شده باشد ، باید بخاطر سلامتی «سعد الحریری» خدا را شکر کنیم.وی گفت: سعد حریری شانس آورد که توسط سعودی ها در عربستان کشته نشد. «مانوئل اوکسن ریتر» مدیر مرکز مطالعات اوراسیا که دفتر آن در برلین آلمان واقع شده است نیز دولت عربستان را یکی از «سرسخت‌ترین» و «خطرناک‌ترین» حامیان گروه‌های تروریستی فعال در منطقه خاورمیانه و حتی کشورهای غربی عنوان کرد و نسبت به بی‌تفاوتی غربی‌ها در قبال این وضعیت هشدار داد. در چنین شرایطی،« رجب طیب اردوغان» رییس جمهوری ترکیه بار دیگر در سخنانی خواستار مشخص شدن وضعیت جمال خاشقجی ، روزنامه نگار ناپدید شده در استانبول از سوی مقامات سعودی شد.«یاسین اکتای» مشاور رئیس جمهوری ترکیه نیز در گفتگویی تاکید کرد: مقامات سعودی از همان لحظه نخست ناپدید شدن جمال خاشقجی در کنسولگری‌شان،تماس‌های ترکیه را نادیده گرفته و به تلفن‌های مقامات ما پاسخ نداده‌اند.همچنین «داوود اوغلو»، نخست وزیر سابق ترکیه با انتشار پیامی خواستار پاسخگویی و شفاف سازی مقامات عربستان سعودی در مورد وضعیت «جمال خاشقجی» شد.
در همین حال، نیروهای امنیتی ترکیه از تلاش خود برای پیدا کردن یک کامیون سیاه رنگ که گفته می شود حامل جسد جمال خاشقجی بوده ، خبر دادند.روزنامه گاردین به نقل از نیروهای امنیتی ترک گزارش داد که مسئولان ترکیه با بررسی دوربین های کار گذاشته شده در خیابان های این کشور به دنبال پیدا کردن یک کامیول سیاه رنگی هستند که گفته می شود حامل جسد جمال خاشقجی است. بر اساس این گزارش، نیروهای امنیتی ترکیه معتقدند که این کامیون یکی از شش خودرویی است که تیم ۱۵نفره سعودی را به کنسولگری عربستان در استانبول منتقل کرده است و این تیم در کشتن خاشقجی دست دارند. «خالد بن سلمان»، سفیر عربستان در آمریکا اما در کمال وقاحت اعلام کرد: جمال خاشقجی دوست وی بوده و انتقادات او علیه نظام عربستان همواره «صادقانه» بوده است !! وی مدعی شد: تمامی گزارش ها و اخباری که در خصوص اقدام عربستان در بازداشت یا قتل خاشقجی منتشر شده کاملا نادرست است..در همین حال، افشاگر اسرار سعودی ها معروف به «مجتهد» گفت: جزئیاتی که ترکیه در نتیجه تحقیقات در خصوص سرنوشت روزنامه‌نگار سعودی ناپدید شده در کنسولگری عربستان در استانبول منتشر خواهد کرد، برای پایان سیاسی «بن سلمان» کفایت می کند. در چنین شرایطی، وزارت خارجه ترکیه اعلام کرد که مقامات سعودی با درخواست آنکارا برای تفتیش و بازرسی ساختمان کنسولگری ریاض در استانبول موافقت کرده اند.
واکنش رسانه های مطرح جهان
رسانه های مطرح جهان نیز به این خبر واکنش نشان دادند. در این رابطه، مجله آلمانی «اشپیگل»، ولیعهد عربستان را مسئول ناپدید شدن روزنامه‌نگار و منتقد عربستانی دانست و از دولت این کشور خواست، سرنوشت او را مشخص کند. اشپیگل، «محمد بن سلمان»، ولیعهد عربستان را مورد انتقاد قرار داد و از دولت این کشور خواست، سرنوشت جمال خاشقجی، روزنامه نگار و منتقد عربستانی را مشخص کند که سه‌شنبه گذشته وارد کنسولگری ریاض در استانبول ترکیه شده و هنوز از آن بیرون نیامده است. به نوشته این مجله، درباره خاشقجی که یکی از نویسندگانش بود، یکی از این دو سناریو رخ داده است، یا او داخل کنسولگری کشورش در استانبول سر به نیست شده یا گروه ۱۵نفره نیروهای امنیت ویژه عربستان که در زمان حضور خاشقجی وارد کنسولگری شدند، او را ربوده و به عربستان منتقل کرده‌اند.
این مجله آلمانی ولیعهد عربستان را مسئول وقوع هرگونه حادثه بد برای خاشقجی دانست چرا که سازمان‌های اطلاعات خارجی آلمان پیرامون سیاست‌های بی‌پروای بن سلمان هشدار داده بودند. این سازمان‌ها اعلام کردند، نتیجه این سیاست‌های بی‌پروا خطراتی از قبیل ابتذال سیاسی و بی‌مبالاتی است که ولیعهد درباره کشورهای منطقه دارد و آماده انجام ماجراجویی‌های نظامی، مالی و خطرات سیاسی است.
در این راستا، اشپیگل نوشت، ناپدید شدن خاشقجی نخستین حادثه نیست که اثبات می‌کند عربستان نه تنها منشأ امنیت در منطقه نبوده بلکه منشا نگرانی و برهم زدن امنیت منطقه محسوب می‌شود. نیویورک تایمز نیز نوشت: بن سلمان باید برای سلامتی خاشقجی «دعا کند» زیرا عربستان متهم به قتل وی است و اگر این اتهام درست باشد، برای حکومت محمد بن سلمان یک فاجعه خواهد بود. در چنین شرایطی، «بی بی سی» فایلی صوتی را از روزنامه‌نگار منتقد عربستانی منتشر و اعلام کرد که این مصاحبه سه روز قبل از ناپدید شدن این روزنامه‌نگار انجام شده است.رادیو«بی بی سی » اعلام کرد: مصاحبه‌ای را با جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد عربستانی سه روز قبل از ناپدیدشدنش در کنسولگری عربستان در استانبول انجام داده است. خبرنگار منتقد حکومت سعودی که هفته گذشته بعد از مراجعه به کنسولگری عربستان در ترکیه ناپدید شد، در آخرین مصاحبه خود به شبکه بی.بی.سی ضمن انتقاد از بازداشت‌های گسترده منتقدان سیاسی در عربستان، گفته بود قصد ندارد به کشورش بازگردد. شبکه بی.بی.سی در توضیح این مصاحبه نوشت، این گفتگو که قرار نبود منتشر شود، اما به واسطه شرایط پیش آمده برای خاشقجی این شبکه تصمیم به انتشار این مصاحبه گرفته است.
خاشقجی در ابتدای این مصاحبه کوتاه در پاسخ به سوال بی.بی.سی درباره احتمال بازگشتش به عربستان سعودی گفته است: سعی می‌کنم که نروم… من در حال حاضر بین استانبول و واشنگتن دی.سی زندگی می‌کنم.
او در مورد اینکه فکر می‌کند که آیا در آینده امکان سفر به عربستان را خواهد داشت یا نه، گفت: فکر نمی‌کنم هرگز بتوانم بروم. درباره دستگیری یکی از دوستانم [در عربستان] شنیدم که کاری انجام نداده بود که بخواهند او را بازداشت کنند ، دوستی که دستگیر شد، حتی حرفی هم نزده بود. شاید مسائلی را به صورت انتقادی در یک مهمانی شام بیان کرده بود ، در عربستان اوضاع اینطور شده است، قبلا اینطور نبود.
در ادامه خاشقجی در پاسخ به سوال خبرنگار بی.بی.سی که پرسید آیا مردم در عربستان سعودی از یکدیگر جاسوسی می‌کنند، گفت: بله و افزود : اخیرا هم یک اقتصاد‌دان و ستون‌نویس نزدیک به آل‌سعود دستگیر شد و این خیلی‌ها را ترساند، چراکه داریم درباره کسی صحبت می‌کنیم که به حکومت نزدیک بود ، من حتی نمی‌خواهم از عبارت «مخالف» استفاده کنم… افرادی که دستگیر می‌شوند حتی مخالف [حکومت سعودی] نیستند. آن‌ها تنها فکر مستقلی دارند. وی افزود: همین الان هم من خودم را یک مخالف نمی‌نامم. من فقط یک نویسنده هستم که محیطی آزاد می‌خواهم که اعتقاداتم را بنویسم. این کاری است که در “واشنگتن‌پست” می‌کنم، آن‌ها فضایی در اختیار من قرار می‌دهند تا من آزادانه بنویسم. ای کاش می‌توانستم این کار را در وطنم انجام دهم.خاشقجی در ادامه گفت که عربستان سعودی در دوره گذاری است که بر همه مردم این کشور اثر می‌گذارد، و آنچه بر مردم اثر می‌گذارد، باید در میان مردم به بحث گذاشته شود.
همچنین فارین پالیسی در گزارشی نوشت: ناپدید شدن خاشقجی جنایتی بی رحمانه و سیلی به صورت ایالات متحده است لذا آمریکا باید به دلیل ناپدید شدن این شهروند خود، اقدامات تلافی جویانه ای که هزینه های واقعی بر ریاض تحمیل کند، بکار گیرد.
فارین پالیسی آورده است: عربستان یکی از مهمترین متحدان ایالات متحده در خاورمیانه است ، این کشور دارای نظام سلطنتی ظالمانه ای است که در آن هر منتقد و مخالفی مجازات و سرکوب می شود و همواره در گسترش شکل غیر قابل تحملی از اسلام نقش مهمی ایفا کرده است ، در طول تاریخ روابط ایالات متحده و عربستان همواره بسیاری از اختلافات و بحران ها تحمل شده که مهمترین آن تحریم نفت اوپک در دهه ۱۹۷۰ و حملات ۱۱ سپتامبر است؛ زمانی که اعلام شد ۱۵ نفر از ۱۹ مظنون دخیل در این حملات، شهروند عربستان سعودی هستند. با این حال، رهبران ایالات متحده و عربستان سعودی همواره توانسته اند با مهارت این رابطه را بدون هیچ گونه فراز و فرودی حفظ کنند.
روزنامه فرامنطقه ای رای الیوم نیز با اشاره به سکوت دونالد ترامپ ، رئیس جمهوری آمریکا درقبال مفقودشدن جمال خاشقجی ، روزنامه نگار مخالف دولت آل سعود به بررسی راز و رمز این سکوت پرداخت.رای الیوم نوشت: عربستان سعودی به واکنش های بین المللی درباره قتل خاشقجی اهمیتی نمی دهد و تنها نظر آمریکا برای این کشور مهم است.به نوشته این روزنامه، عربستان می تواند با لغو خرید سامانه موشکی اس۴۰۰ روسیه، کاهش بهای نفت و پرداخت فاکتور دفاع از خود آن طور که ترامپ می خواهد، سکوت ترامپ را کسب کند. در همین حال، روزنامه «ینی شفق» ترکیه نیز از وجود فیلمی از لحظه قتل «جمال خاشقجی» در کنسولگری عربستان در استانبول خبر داد.«کمال اوزتورک» از خبرنگاران ینی شفق، اعلام کرد: فیلمی از لحظه قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار منتقد عربستانی در کنسولگری عربستان در استانبول وجود دارد.به گفته این خبرنگار، هر چند عربستانی ها اعلام کرده اند که دوربینی در داخل کنسولگری برای ضبط صحنه های مربوط به حضور و خروج خاشقجی از این محل وجود ندارد اما ترکیه برای خود دارای دوربین هایی است. از سویی، نشریه فرانسوی «کوریه اینترنشنال» نیز در گزارشی درباره مرگ جمال خاشقچی پیش بینی کرد که این موضوع بی شک موجب تنش دیپلماتیک میان ریاض و آنکارا خواهد شد.
*بحرین
جمعیت «الوفاق» بحرین تحریم انتخابات این کشور را اعلام کرد.جمعیت ملی-اسلامی «الوفاق» به عنوان بزرگترین جمعیت معارض بحرین، تحریم انتخابات پارلمانی و شورای شهر این کشور را اعلام کرد.شیخ «حسین الدیهی» جانشین دبیرکل جمعیت الوفاق بحرین گفت: این جنبش، انتخابات پارلمانی و شورای شهر آینده در این کشور را تحریم می کند. الدیهی با اشاره به اینکه تمامی جمعیت‌های سیاسی و آزادی بیان در بحرین محدود شده، تظاهرات و تعامل سیاسی ممنوع گشته و آزار و اذیت ، تبعیض و سرکوب روبه تصعید است، گفت : بحرین در سیاه‌ترین روزهای خود بسر می‌برد.
∎
مقام‌های ارشد آمریکا سرانجام در مورد ناپدید شدن روزنامه‌نگار منتقد سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول به ابراز نگرانی پرداختند. رئیس‌جمهوری آمریکا اعلام کرد: شنیدن خبرهای مربوط به جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار ناپدیدشده سعودی «مایه نگرانی» است. ترامپ گفت: نگران هستم ، دوست ندارم این چیزها را بشنوم و امیدوارم مسائل حل شود. او افزود: در حال حاضر کسی چیزی در این مورد نمی‌داند و داستان‌های خیلی بدی در مورد این قضیه گفته می‌شود که من آن‌ها را دوست ندارم.
«لیندسی گراهام»، سناتور برجسته و مطرح جمهوریخواه آمریکا نیز در سخنانی گفت: اگر ماجرای کشته‌شدن خاشقچی توسط سعودی ها واقعیت داشته باشد، بهای سنگینی در انتظار عربستان خواهد بود؛ چه از نظر اقتصادی و چه به شکل‌های دیگر.وی تصریح کرد: ارزش‌های ما باید سنگ بنای روابط خارجی آمریکا چه با دشمنان و چه با همپیمانان باشد. گراهام افزود: لازم است که ما از آنچه اتفاق افتاده مطلع شویم و ریاض باید اطلاعات و پاسخ‌های واضح و صادقانه‌ای درباره محل این روزنامه‌نگار ارائه دهد. مایک پنس، معاون رئیس‌جمهوری آمریکا نیز گفت: این ماجرا «عمیقا مایه نگرانی» است. پنس در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: اگر درست باشد، روز اسف‌باری‌ست ، خشونت علیه روزنامه‌نگاران در سراسر جهان تهدیدی علیه آزادی رسانه‌ها و حقوق بشر است و جهان آزاد حق دارد که پاسخی بشنود.همچنین مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا نیز خواستار حمایت از انجام تحقیقات گسترده درباره ربوده‌شدن این روزنامه‌نگار سعودی شد.وی گفت که از دولت عربستان سعودی خواسته شده تا در مورد سرنوشت «جمال خاشقجی» تحقیقات کامل انجام دهد و نتیجه این تحقیقات را با شفافیت کامل منتشر کند.باب کورکر، سناتور جمهوریخواه و رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا نیز در توئیتر خود نوشت: شخصا در مورد ناپدید شدن جمال خاشقجی با سفیر عربستان گفتگو کرده‌ام و در حالی‌که منتظر پاسخ هستیم، بدانید که ما به هر کشور خارجی که روزنامه‌نگاران را هدف قرار دهد، واکنش درخور نشان خواهیم داد. سناتور باب منندز، عضو ارشد حزب دموکرات در کمیته سیاست خارجی سنا هم در توئیتر نوشت: اگر ماجرا حقیقت داشته باشد، جامعه بین‌الملل باید به‌شکل یک‌پارچه دست به مجازات بزند.وی در عین حال تأکید کرد: مایک پمپئو، وزیر خارجه کشورش باید به‌روشنی و با قدرت علیه خاموش کردن کنشگران، مخالفان و روزنامه‌نگاران عرب موضع بگیرد.
«تیم کِین» دیگر سناتور آمریکایی نیز با ارسال پیام هشدار به ریاض، در توئیتر خود نوشت: این یک اتهام بسیار جدی است ، باید به حقیقت آنچه که روی داده پی ببریم و سپس عواقب جدی را علیه عاملان آن اعمال کنیم. هدف قرار دادن روزنامه‌نگارها باید متوقف شود.سناتور «دایان فاینستاین» عضو کمیته قضایی مجلس سنای آمریکا نیز در واکنش به احتمال کشته‌شدن خاشقجی، تهدید کرد: اگر این مسئله صحت داشته باشد، نقض فاحش حقوق بشر است و باید مورد تحقیق قرار بگیرد ، هر مقام دولتی نیز که درگیر آن باشد باید حساب پس‌دهد.
از طرفی، سامانتا پاور ، نماینده پیشین آمریکا در سازمان ملل متحد نیز با انتقاد از سکوت واشنگتن نسبت به سرنوشت روزنامه نگار عربستانی گفت: وفاداری ترامپ به عربستان سعودی و بن سلمان مسخره است.«جیمی راسکین» از اعضای دموکرات کنگره آمریکا نیز گفت: ناپدید شدن «جمال خاشقجی» در کنسولگری عربستان در استانبول یک حمله غافلگیر کننده علیه آزادی مطبوعات و حقوق بشر است ، این ماجرا با همراه شدن با افزایش شمار کشته ها در یمن و ادامه دار شدن افراط گرایی دینی، عربستان را به کشوری منفور و سرکش تبدیل کرده است.
«مارکو روبیو» از دیگر سناتورهای امریکایی نیز در واکنش به قتل روزنامه نگار مشهور سعودی و منتقد ریاض اعلام کرد: اگر این خبرِ عمیقاً تأسف آور درست باشد، آمریکا و جهان متمدن باید با قوت به آن واکنش نشان دهد. همچنین، سخنگوی وزارت خارجه فرانسه نیز به قتل روزنامه نگار مشهور سعودی و منتقد ریاض در استانبول واکنش نشان داد.«اگنس فون در مول» در واکنش به اخبار منتشره درباره قتل «جمال خاشقجی» روزنامه نگار مشهور سعودی و منتقد ریاض در استانبول ابراز نگرانی کرد.وی در این خصوص اعلام کرد: پاریس نگران مفقود شدن جمال خاشقجی شخصیت مورد احترام و شناخته شده عربستانی است. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز از درخواست واشنگتن ازسعودی‌ها مبنی بر روشنگری درباره سرنوشت روزنامه‌نگار منتقد سعودی که چندی است مفقود شده، حمایت کرد. مرکز حقوق بشر سازمان ملل نیز در بیانیه ای خواستار روشنگری وضعیت این روزنامه نگار مخالف سعودی توسط عربستان شد.
علمای مسلمان لبنان نیز از خبر کشته شدن روزنامه نگار سعودی در کنسولگری این کشور در ترکیه به عنوان یک اقدام تروریستی بین المللی یاد کردند.توکل کرمان برنده جایزه صلح نوبل نیز گفت: عاملان ناپدید شدن و قتل خاشقجی از جمله ملک سلمان باید مجازات شوند.وی عربستان را متهم به ترور علیه شهروندانش کرد و گفت: این جنایت وضعیت حقوق بشر در عربستان سعودی و تروریسم دولتی در این کشور را برجسته می کند.
«پولا یعقوبیان» نماینده پارلمان و مجری سرشناس لبنانی نزدیک به «سعد الحریری» نخست وزیر لبنان نیز در اظهارنظری بحث برانگیز گفت: در صورتی که «جمال خاشقجی» کشته شده باشد ، باید بخاطر سلامتی «سعد الحریری» خدا را شکر کنیم.وی گفت: سعد حریری شانس آورد که توسط سعودی ها در عربستان کشته نشد. «مانوئل اوکسن ریتر» مدیر مرکز مطالعات اوراسیا که دفتر آن در برلین آلمان واقع شده است نیز دولت عربستان را یکی از «سرسخت‌ترین» و «خطرناک‌ترین» حامیان گروه‌های تروریستی فعال در منطقه خاورمیانه و حتی کشورهای غربی عنوان کرد و نسبت به بی‌تفاوتی غربی‌ها در قبال این وضعیت هشدار داد. در چنین شرایطی،« رجب طیب اردوغان» رییس جمهوری ترکیه بار دیگر در سخنانی خواستار مشخص شدن وضعیت جمال خاشقجی ، روزنامه نگار ناپدید شده در استانبول از سوی مقامات سعودی شد.«یاسین اکتای» مشاور رئیس جمهوری ترکیه نیز در گفتگویی تاکید کرد: مقامات سعودی از همان لحظه نخست ناپدید شدن جمال خاشقجی در کنسولگری‌شان،تماس‌های ترکیه را نادیده گرفته و به تلفن‌های مقامات ما پاسخ نداده‌اند.همچنین «داوود اوغلو»، نخست وزیر سابق ترکیه با انتشار پیامی خواستار پاسخگویی و شفاف سازی مقامات عربستان سعودی در مورد وضعیت «جمال خاشقجی» شد.
در همین حال، نیروهای امنیتی ترکیه از تلاش خود برای پیدا کردن یک کامیون سیاه رنگ که گفته می شود حامل جسد جمال خاشقجی بوده ، خبر دادند.روزنامه گاردین به نقل از نیروهای امنیتی ترک گزارش داد که مسئولان ترکیه با بررسی دوربین های کار گذاشته شده در خیابان های این کشور به دنبال پیدا کردن یک کامیول سیاه رنگی هستند که گفته می شود حامل جسد جمال خاشقجی است. بر اساس این گزارش، نیروهای امنیتی ترکیه معتقدند که این کامیون یکی از شش خودرویی است که تیم ۱۵نفره سعودی را به کنسولگری عربستان در استانبول منتقل کرده است و این تیم در کشتن خاشقجی دست دارند. «خالد بن سلمان»، سفیر عربستان در آمریکا اما در کمال وقاحت اعلام کرد: جمال خاشقجی دوست وی بوده و انتقادات او علیه نظام عربستان همواره «صادقانه» بوده است !! وی مدعی شد: تمامی گزارش ها و اخباری که در خصوص اقدام عربستان در بازداشت یا قتل خاشقجی منتشر شده کاملا نادرست است..در همین حال، افشاگر اسرار سعودی ها معروف به «مجتهد» گفت: جزئیاتی که ترکیه در نتیجه تحقیقات در خصوص سرنوشت روزنامه‌نگار سعودی ناپدید شده در کنسولگری عربستان در استانبول منتشر خواهد کرد، برای پایان سیاسی «بن سلمان» کفایت می کند. در چنین شرایطی، وزارت خارجه ترکیه اعلام کرد که مقامات سعودی با درخواست آنکارا برای تفتیش و بازرسی ساختمان کنسولگری ریاض در استانبول موافقت کرده اند.
واکنش رسانه های مطرح جهان
رسانه های مطرح جهان نیز به این خبر واکنش نشان دادند. در این رابطه، مجله آلمانی «اشپیگل»، ولیعهد عربستان را مسئول ناپدید شدن روزنامه‌نگار و منتقد عربستانی دانست و از دولت این کشور خواست، سرنوشت او را مشخص کند. اشپیگل، «محمد بن سلمان»، ولیعهد عربستان را مورد انتقاد قرار داد و از دولت این کشور خواست، سرنوشت جمال خاشقجی، روزنامه نگار و منتقد عربستانی را مشخص کند که سه‌شنبه گذشته وارد کنسولگری ریاض در استانبول ترکیه شده و هنوز از آن بیرون نیامده است. به نوشته این مجله، درباره خاشقجی که یکی از نویسندگانش بود، یکی از این دو سناریو رخ داده است، یا او داخل کنسولگری کشورش در استانبول سر به نیست شده یا گروه ۱۵نفره نیروهای امنیت ویژه عربستان که در زمان حضور خاشقجی وارد کنسولگری شدند، او را ربوده و به عربستان منتقل کرده‌اند.
این مجله آلمانی ولیعهد عربستان را مسئول وقوع هرگونه حادثه بد برای خاشقجی دانست چرا که سازمان‌های اطلاعات خارجی آلمان پیرامون سیاست‌های بی‌پروای بن سلمان هشدار داده بودند. این سازمان‌ها اعلام کردند، نتیجه این سیاست‌های بی‌پروا خطراتی از قبیل ابتذال سیاسی و بی‌مبالاتی است که ولیعهد درباره کشورهای منطقه دارد و آماده انجام ماجراجویی‌های نظامی، مالی و خطرات سیاسی است.
در این راستا، اشپیگل نوشت، ناپدید شدن خاشقجی نخستین حادثه نیست که اثبات می‌کند عربستان نه تنها منشأ امنیت در منطقه نبوده بلکه منشا نگرانی و برهم زدن امنیت منطقه محسوب می‌شود. نیویورک تایمز نیز نوشت: بن سلمان باید برای سلامتی خاشقجی «دعا کند» زیرا عربستان متهم به قتل وی است و اگر این اتهام درست باشد، برای حکومت محمد بن سلمان یک فاجعه خواهد بود. در چنین شرایطی، «بی بی سی» فایلی صوتی را از روزنامه‌نگار منتقد عربستانی منتشر و اعلام کرد که این مصاحبه سه روز قبل از ناپدید شدن این روزنامه‌نگار انجام شده است.رادیو«بی بی سی » اعلام کرد: مصاحبه‌ای را با جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد عربستانی سه روز قبل از ناپدیدشدنش در کنسولگری عربستان در استانبول انجام داده است. خبرنگار منتقد حکومت سعودی که هفته گذشته بعد از مراجعه به کنسولگری عربستان در ترکیه ناپدید شد، در آخرین مصاحبه خود به شبکه بی.بی.سی ضمن انتقاد از بازداشت‌های گسترده منتقدان سیاسی در عربستان، گفته بود قصد ندارد به کشورش بازگردد. شبکه بی.بی.سی در توضیح این مصاحبه نوشت، این گفتگو که قرار نبود منتشر شود، اما به واسطه شرایط پیش آمده برای خاشقجی این شبکه تصمیم به انتشار این مصاحبه گرفته است.
خاشقجی در ابتدای این مصاحبه کوتاه در پاسخ به سوال بی.بی.سی درباره احتمال بازگشتش به عربستان سعودی گفته است: سعی می‌کنم که نروم… من در حال حاضر بین استانبول و واشنگتن دی.سی زندگی می‌کنم.
او در مورد اینکه فکر می‌کند که آیا در آینده امکان سفر به عربستان را خواهد داشت یا نه، گفت: فکر نمی‌کنم هرگز بتوانم بروم. درباره دستگیری یکی از دوستانم [در عربستان] شنیدم که کاری انجام نداده بود که بخواهند او را بازداشت کنند ، دوستی که دستگیر شد، حتی حرفی هم نزده بود. شاید مسائلی را به صورت انتقادی در یک مهمانی شام بیان کرده بود ، در عربستان اوضاع اینطور شده است، قبلا اینطور نبود.
در ادامه خاشقجی در پاسخ به سوال خبرنگار بی.بی.سی که پرسید آیا مردم در عربستان سعودی از یکدیگر جاسوسی می‌کنند، گفت: بله و افزود : اخیرا هم یک اقتصاد‌دان و ستون‌نویس نزدیک به آل‌سعود دستگیر شد و این خیلی‌ها را ترساند، چراکه داریم درباره کسی صحبت می‌کنیم که به حکومت نزدیک بود ، من حتی نمی‌خواهم از عبارت «مخالف» استفاده کنم… افرادی که دستگیر می‌شوند حتی مخالف [حکومت سعودی] نیستند. آن‌ها تنها فکر مستقلی دارند. وی افزود: همین الان هم من خودم را یک مخالف نمی‌نامم. من فقط یک نویسنده هستم که محیطی آزاد می‌خواهم که اعتقاداتم را بنویسم. این کاری است که در “واشنگتن‌پست” می‌کنم، آن‌ها فضایی در اختیار من قرار می‌دهند تا من آزادانه بنویسم. ای کاش می‌توانستم این کار را در وطنم انجام دهم.خاشقجی در ادامه گفت که عربستان سعودی در دوره گذاری است که بر همه مردم این کشور اثر می‌گذارد، و آنچه بر مردم اثر می‌گذارد، باید در میان مردم به بحث گذاشته شود.
همچنین فارین پالیسی در گزارشی نوشت: ناپدید شدن خاشقجی جنایتی بی رحمانه و سیلی به صورت ایالات متحده است لذا آمریکا باید به دلیل ناپدید شدن این شهروند خود، اقدامات تلافی جویانه ای که هزینه های واقعی بر ریاض تحمیل کند، بکار گیرد.
فارین پالیسی آورده است: عربستان یکی از مهمترین متحدان ایالات متحده در خاورمیانه است ، این کشور دارای نظام سلطنتی ظالمانه ای است که در آن هر منتقد و مخالفی مجازات و سرکوب می شود و همواره در گسترش شکل غیر قابل تحملی از اسلام نقش مهمی ایفا کرده است ، در طول تاریخ روابط ایالات متحده و عربستان همواره بسیاری از اختلافات و بحران ها تحمل شده که مهمترین آن تحریم نفت اوپک در دهه ۱۹۷۰ و حملات ۱۱ سپتامبر است؛ زمانی که اعلام شد ۱۵ نفر از ۱۹ مظنون دخیل در این حملات، شهروند عربستان سعودی هستند. با این حال، رهبران ایالات متحده و عربستان سعودی همواره توانسته اند با مهارت این رابطه را بدون هیچ گونه فراز و فرودی حفظ کنند.
روزنامه فرامنطقه ای رای الیوم نیز با اشاره به سکوت دونالد ترامپ ، رئیس جمهوری آمریکا درقبال مفقودشدن جمال خاشقجی ، روزنامه نگار مخالف دولت آل سعود به بررسی راز و رمز این سکوت پرداخت.رای الیوم نوشت: عربستان سعودی به واکنش های بین المللی درباره قتل خاشقجی اهمیتی نمی دهد و تنها نظر آمریکا برای این کشور مهم است.به نوشته این روزنامه، عربستان می تواند با لغو خرید سامانه موشکی اس۴۰۰ روسیه، کاهش بهای نفت و پرداخت فاکتور دفاع از خود آن طور که ترامپ می خواهد، سکوت ترامپ را کسب کند. در همین حال، روزنامه «ینی شفق» ترکیه نیز از وجود فیلمی از لحظه قتل «جمال خاشقجی» در کنسولگری عربستان در استانبول خبر داد.«کمال اوزتورک» از خبرنگاران ینی شفق، اعلام کرد: فیلمی از لحظه قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار منتقد عربستانی در کنسولگری عربستان در استانبول وجود دارد.به گفته این خبرنگار، هر چند عربستانی ها اعلام کرده اند که دوربینی در داخل کنسولگری برای ضبط صحنه های مربوط به حضور و خروج خاشقجی از این محل وجود ندارد اما ترکیه برای خود دارای دوربین هایی است. از سویی، نشریه فرانسوی «کوریه اینترنشنال» نیز در گزارشی درباره مرگ جمال خاشقچی پیش بینی کرد که این موضوع بی شک موجب تنش دیپلماتیک میان ریاض و آنکارا خواهد شد.
*بحرین
جمعیت «الوفاق» بحرین تحریم انتخابات این کشور را اعلام کرد.جمعیت ملی-اسلامی «الوفاق» به عنوان بزرگترین جمعیت معارض بحرین، تحریم انتخابات پارلمانی و شورای شهر این کشور را اعلام کرد.شیخ «حسین الدیهی» جانشین دبیرکل جمعیت الوفاق بحرین گفت: این جنبش، انتخابات پارلمانی و شورای شهر آینده در این کشور را تحریم می کند. الدیهی با اشاره به اینکه تمامی جمعیت‌های سیاسی و آزادی بیان در بحرین محدود شده، تظاهرات و تعامل سیاسی ممنوع گشته و آزار و اذیت ، تبعیض و سرکوب روبه تصعید است، گفت : بحرین در سیاه‌ترین روزهای خود بسر می‌برد.