البته این بدان معنا نیست که از قبل می شد، قتل این روزنامه نگار عربستانی را پیش بینی کرد، بلکه معنای این سخن آن است که رفتار دربار آل سعود در خاموش کردن صدای منتقدان بر کسی پوشیده نیست و این موضوع شاهد تاریخی نیز بسیار دارد.
خاشقجی که در زمانی نه چندان دور سردبیر الوطن بود به عنوان یک روزنامه‌نگار نزدیک به محافل قدرت در ریاض شناخته می شد و مشاور شخص ترکی الفیصل در دولت عربستان را نیز در کارنامه خود یدک می کشید.
وی پس از قدرت‌گیری محمد بن سلمان و تغییر برخی سیاست های سعودی شروع به انتقاد از هیات حاکمه ریاض کرد و این گونه از 'روزنامه نگاری متنفذ' به 'نویسنده ای منتقد' تبدیل شد. شرایط دشوار پیش روی وی سرانجام موجب شد تا کشورش را ترک کند.
زندگی خاشقجی زیاد دوام نیافت، چرا که دیری نپایید جسد وی ( سه شنبه هفته گذشته دهم مهر 97) در یکی از خیابان های استانبول ترکیه در حالی پیدا شد که چندین روز از سرنوشت این روزنامه منتقد آل سعود خبری در دست نبود. پلیس ترکیه تایید کرد که جسد خاشقجی را در حالی یافته که تکه تکه شده بود.
در همان ساعات اولیه یافته شدن جسد خاشقجی انگشت اتهام کارآگاهان و پلیس ترکیه به سمت عربستان نشانه رفت، چرا که مرحوم جمال برای آخرین بار و زمانی که با قصد ثبت ازدواجش با ' خدیجه ازرو ' به کنسولگری عربستان در استانبول رفته بود، دیگر هرگز نتوانست از این مرکز خارج شود.
خانم ازرو چهارشنبه هفته گذشته به رسانه‌های ترکیه گفت که نامزدش برای انجام کارهای ازدواجشان به کنسولگری عربستان سعودی در شهر استانبول رفته و بیرون نیامده است. وی گفت که نامزدش از سوی دولت سعودی «ربوده شده» و این دولت، مسئول جان او است.
خاشقجی از منتقدان سرسخت دولت سعودی به علت شکل گیری روابط اسرائیل با عربستان بود. روابطی که چندی است آل سعود و شخص بن سلمان عزم خود را برای از سر گیری آن جزم کرده اند.
یادداشت‌های او در رسانه‌های مشهوری همچون اشپیگل و فایننشال تایمز منتشر می‌شد. در این اواخر، او در روزنامه واشنگتن‌پست مطلب می‌نوشت. خاشقجی طی یادداشتی در مجله آلمانی اشپیگل، از تمرکز قدرت و سرکوب منتقدان توسط بن سلمان انتقاد کرده بود.
اما صرف نظر اینکه خاشقجی اساسا چه نقش های دیگری می توانست داشته باشد و چه مدارکی را علیه دولت آل سعود در دست داشت که افشای آن از نظر ریاض می توانست برای عربستان و روابط احتمالی اش با رژیم صهیونیستی خطرساز باشد، نکته حائز اهمیتی که می تواند در صورت اثبات روابط ترکیه با عربستان را به سادگی برهم زده و سرد کند، قتل خاشقجی در یکی از شهرهای ترکیه است. قتلی که اگر اثبات شود کار دولت آل سعود بوده، ترکیه را بیش از هر کشور دیگری خشمگین خواهد ساخت، چرا که این قتل اولا موضوع امنیت جانی اتباع و شهروندان دیگر را که اکنون در ترکیه ساکن هستند، زیر سوال می برد و در ثانی، نقض فعالیت های ضد حقوق بشری مقامات سعودی را حتی خارج از خاک عربستان را به اثبات می رساند.
بدون تردید، ریاض که با افکار وهابی خود داعیه رهبری اسلامی را سر می پروراند، همواره در مقابل کسانی است که با اندیشه اخوانی همین ادعا را دارند. بنابراین آنچه به نظر می رسد این است که آنکارا نیز با ابزاری که در اختیار دارد، تمام تلاش خود را به کار خواهد بست تا به مقامات سعودی بفهماند که دوران این گونه رفتارهای جنایتکارانه، دستکم در خاک کشور امنی مانند ترکیه بسر آمده و دولت ریاض باید برای کاری که کرده و بخشی از آن بواسطه همسر خاشقجی نیز به ترکیه مربوط می شود، تاوان سنگینی بدهد.
اما یک نکته دیگر نیز در قتل خاشقجی دارای اهمیت است و آنهم باز می گردد به اینکه اگر اثبات شود این قتل از سوی عربستان اتفاق افتاده، آن گاه باید منتظر ماند و مواضع کشورهایی که به تازگی به دلایلی سعودی را ناقض اصلی حقوق بشر در جهان می دانند و در مواردی نیز با ریاض روابط خود را کاهش داده اند، مانند کانادا ، را دید که در این موضوع چگونه برخورد خواهند کرد.
به هر روی، تا بدین جای کار به طور مشخص و خاص دولت ترکیه می داند که قتل خاشقجی کار سعودی هاست و سعودی ها نیز به خوبی می دانند دولت آنکارا حیثیتی هم که شده پیگیر موضوع خواهد بود.
بر این اساس باید به انتظار نشست و رفتار هر دو طرف این ماجرا را از نزدیک دنبال کرد، از یک سو دولت ریاض به دلیل مشارکت در قتل یک روزنامه نگار منتقد باید به افکار عمومی توضیح دهد که چرا خاشقجی را به قتل رسانده و در سوی دیگر این ماجرا، دولت آنکارا به عنوان دولتی که این قتل در خاک تحت حاکمیت آن صورت گرفته است.
* کارشناس مسایل سیاسی