دیوان بین‌المللی دادگستری در بررسی دعوای حقوقی ایران و امریکا ضمن تأیید صلاحیت دیوان برای این دعوا، دیروز در حکمی امریکا را ملزم به رفع تحریم‌های انسان‌دوستانه، دارویی، کشاورزی و هوانوردی کرد و البته از طرفین خواست از اقدامی که مناقشه را تشدید کند، خودداری کنند. این رأی برای امریکا که با وجود تلاش برای بی‌اعتبار کردن پیمان‌های جهانی خود را برای دور جدید تحریم‌ها علیه ایران آماده می‌کند، شکست بزرگی به شمار می‌رود.
در شرایطی که امریکا قصد دارد آبان ماه امسال با بازگرداندن تحریم‌های جدید نفتی، یک اجماع جهانی علیه ایران ایجاد کند، وضعیت بین‌المللی حاکی از این است که امریکا در اجرای سیاست منزوی کردن ایران تنها مانده است. جلسه دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه برای بررسی درخواست ایران برای صدور قرار موقت برای امریکا در اعتراض به تصمیم واشنگتن برای بازگرداندن تحریم‌های یکجانبه علیه تهران روز چهار شنبه برگزار شد. قضات دیوان بین‌المللی دادگستری با گذشت ۷۰ روز از درخواست شکایت ایران، به اتفاق با اعلام اینکه صلاحیت رسیدگی به شکایت ایران از امریکا به سبب نقض عهدنامه مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی سال ۱۹۵۵ بین دو کشور را دارند، رأی به لغو تحریم‌های دارویی، غذایی، بشردوستانه و هوایی امریکا علیه ایران دادند. به گزارش بی‌بی‌سی، قاضی عبدالقوی احمد یوسف، رئیس دادگاه لاهه در این جلسه گفت: «بر اساس مفاد پیمان مودت ایران و امریکا، در صورتی که بین طرفین اختلاف نظری باشد و این مناقشه از طریق دیپلماتیک حل نشود، طرفین می‌توانند به دیوان لاهه مراجعه کنند.» وی افزود: «بر اساس چند بند پیمان، طرفین از اعمال محدودیت تجاری و مالی بر یکدیگر منع شده‌اند. بنابراین، برخی اقدامات ایالات متحده از جمله لغو مجوز مبادلات تجاری با ایران و اعمال محدودیت بر انتقال اقلام به ایران، می‌تواند در تناقض با برخی از مفاد پیمان باشد». رئیس دیوان گفت که قضات دیوان به اتفاق آرا به سه تصمیم موقت رسیده‌اند که تا زمان صدور رأی نهایی برای دو طرف الزام‌آور است. «۱- امریکا بر اساس تعهداتش ذیل پیمان مودت، باید به نحوی مقتضی هر مانع برآمده از دستور ۸ می۲۰۱۸ بر صادرات آزاد دارو و تجهیزات پزشکی، محصولات کشاورزی و قطعات و تجهیزات یدکی هواپیما‌های مسافرتی از جمله تعمیرات و گارانتی و بازرسی لازم برای ایمنی هوانوردی را رفع کند؛ ۲- در صدور مجوز مبادلات مالی و انتقال پول مرتبط با اقلام فوق‌الذکر نباید هیچ مانعی ایجاد شود، ۳- طرفین باید از هر اقدامی که مناقشه را تشدید کرده و یا دامنه آن را گسترش داده و حل مناقشه را دشوارتر کنند، خودداری کنند. تدابیر فوق الذکر موقت هستند و تا زمان حصول رأی نهایی دیوان، برای طرفین الزام‌آور خواهند بود». روز ۲۵ تیرماه امسال ایران برای چهارمین بار پس از انقلاب در دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه علیه امریکا طرح دعوی کرد؛ اعلام دعوایی که پس از برگزاری چندین جلسه با حضور قضات و نمایندگان دو کشور در نهایت دیروز منجر به صدور رأی دادگاه شد.
به گزارش خبرگزاری رویترز، دادگاه لاهه در ادامه حکم خود با تأکید بر اینکه هیچ پرسشی درباره صلاحیت دیوان برای بررسی پرونده موجود وجود ندارد، اعلام کرد: «امریکا باید تضمین بدهد برخی مجوز‌هایی را که به این موضوعات مربوط می‌شود محدود نکند. دادگاه می‌داند که ایران درخواست بررسی برخی دیگر از این تصمیمات امریکا را دارد». دادگاه لاهه علاوه بر این از وزارت خزانه‌داری امریکا خواست این مسائل شامل دارو، تجهیزات درمانی و حمل و نقل هوایی ایران را که منجر به خسارات غیر قابل جبران و خطراتی برای شهروندان ایرانی می‌شود در نظر بگیرد، چرا که تصمیمات ایالات متحده خطری را متوجه شهروندان ایران می‌کند که غیرقابل جبران خواهد بود.
۱۵ قاضی دادگاه لاهه و حتی قاضی امریکایی رأی به نفع ایران دادند. رأی دادگاه لاهه یک پیروزی دیپلماتیک برای ایران در برابر امریکا بود. این رأی نشان داد که امریکا با وجود تلاش برای بی‌اعتبار کردن پیمان‌ها و نهاد‌های جهانی، شکست هم می‌خورد. هرچند دیوان لاهه تمام تدابیر مورد درخواست ایران را نپذیرفت، واشنگتن را به رفع بخش قابل‌توجهی از تحریم‌های ایران ملزم کرده است. همچنین بند سوم تصمیمات دیوان عملاً امریکا را از اعمال تحریم‌های بیشتر از جمله احیای تحریم‌های یکجانبه نفتی که می‌تواند دامنه مناقشه را گسترش دهد، منع می‌کند.
در شرایطی که امریکا قصد دارد آبان ماه امسال با بازگرداندن تحریم‌های جدید نفتی، یک اجماع جهانی علیه ایران ایجاد کند، وضعیت بین‌المللی حاکی از این است که امریکا در اجرای سیاست منزوی کردن ایران تنها مانده است. جلسه دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه برای بررسی درخواست ایران برای صدور قرار موقت برای امریکا در اعتراض به تصمیم واشنگتن برای بازگرداندن تحریم‌های یکجانبه علیه تهران روز چهار شنبه برگزار شد. قضات دیوان بین‌المللی دادگستری با گذشت ۷۰ روز از درخواست شکایت ایران، به اتفاق با اعلام اینکه صلاحیت رسیدگی به شکایت ایران از امریکا به سبب نقض عهدنامه مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی سال ۱۹۵۵ بین دو کشور را دارند، رأی به لغو تحریم‌های دارویی، غذایی، بشردوستانه و هوایی امریکا علیه ایران دادند. به گزارش بی‌بی‌سی، قاضی عبدالقوی احمد یوسف، رئیس دادگاه لاهه در این جلسه گفت: «بر اساس مفاد پیمان مودت ایران و امریکا، در صورتی که بین طرفین اختلاف نظری باشد و این مناقشه از طریق دیپلماتیک حل نشود، طرفین می‌توانند به دیوان لاهه مراجعه کنند.» وی افزود: «بر اساس چند بند پیمان، طرفین از اعمال محدودیت تجاری و مالی بر یکدیگر منع شده‌اند. بنابراین، برخی اقدامات ایالات متحده از جمله لغو مجوز مبادلات تجاری با ایران و اعمال محدودیت بر انتقال اقلام به ایران، می‌تواند در تناقض با برخی از مفاد پیمان باشد». رئیس دیوان گفت که قضات دیوان به اتفاق آرا به سه تصمیم موقت رسیده‌اند که تا زمان صدور رأی نهایی برای دو طرف الزام‌آور است. «۱- امریکا بر اساس تعهداتش ذیل پیمان مودت، باید به نحوی مقتضی هر مانع برآمده از دستور ۸ می۲۰۱۸ بر صادرات آزاد دارو و تجهیزات پزشکی، محصولات کشاورزی و قطعات و تجهیزات یدکی هواپیما‌های مسافرتی از جمله تعمیرات و گارانتی و بازرسی لازم برای ایمنی هوانوردی را رفع کند؛ ۲- در صدور مجوز مبادلات مالی و انتقال پول مرتبط با اقلام فوق‌الذکر نباید هیچ مانعی ایجاد شود، ۳- طرفین باید از هر اقدامی که مناقشه را تشدید کرده و یا دامنه آن را گسترش داده و حل مناقشه را دشوارتر کنند، خودداری کنند. تدابیر فوق الذکر موقت هستند و تا زمان حصول رأی نهایی دیوان، برای طرفین الزام‌آور خواهند بود». روز ۲۵ تیرماه امسال ایران برای چهارمین بار پس از انقلاب در دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه علیه امریکا طرح دعوی کرد؛ اعلام دعوایی که پس از برگزاری چندین جلسه با حضور قضات و نمایندگان دو کشور در نهایت دیروز منجر به صدور رأی دادگاه شد.
به گزارش خبرگزاری رویترز، دادگاه لاهه در ادامه حکم خود با تأکید بر اینکه هیچ پرسشی درباره صلاحیت دیوان برای بررسی پرونده موجود وجود ندارد، اعلام کرد: «امریکا باید تضمین بدهد برخی مجوز‌هایی را که به این موضوعات مربوط می‌شود محدود نکند. دادگاه می‌داند که ایران درخواست بررسی برخی دیگر از این تصمیمات امریکا را دارد». دادگاه لاهه علاوه بر این از وزارت خزانه‌داری امریکا خواست این مسائل شامل دارو، تجهیزات درمانی و حمل و نقل هوایی ایران را که منجر به خسارات غیر قابل جبران و خطراتی برای شهروندان ایرانی می‌شود در نظر بگیرد، چرا که تصمیمات ایالات متحده خطری را متوجه شهروندان ایران می‌کند که غیرقابل جبران خواهد بود.
۱۵ قاضی دادگاه لاهه و حتی قاضی امریکایی رأی به نفع ایران دادند. رأی دادگاه لاهه یک پیروزی دیپلماتیک برای ایران در برابر امریکا بود. این رأی نشان داد که امریکا با وجود تلاش برای بی‌اعتبار کردن پیمان‌ها و نهاد‌های جهانی، شکست هم می‌خورد. هرچند دیوان لاهه تمام تدابیر مورد درخواست ایران را نپذیرفت، واشنگتن را به رفع بخش قابل‌توجهی از تحریم‌های ایران ملزم کرده است. همچنین بند سوم تصمیمات دیوان عملاً امریکا را از اعمال تحریم‌های بیشتر از جمله احیای تحریم‌های یکجانبه نفتی که می‌تواند دامنه مناقشه را گسترش دهد، منع می‌کند.
دومین پیروزی تاریخی ایران
شکایت ایران علیه امریکا نزد دیوان از این رو صورت گرفته است که در عهدنامه مودت۱۹۵۵ تصریح شده است که هر یک از طرفین می‌توانند اختلافات ناشی از تفسیر یا اجرای این عهدنامه را به دیوان بین‌المللی دادگستری ارجاع دهند، چراکه عهدنامه مذکور کماکان معتبر است. دیوان دادگستری بین‌المللی نهاد قضایی وابسته به سازمان ملل است که برای حل و فصل اختلاف‌های بین‌المللی تشکیل شده و آرای آن الزام‌آور است. رضا نصری، کارشناس مسائل بین‌الملل درباره الزام‌آور بودن رأی دادگاه لاهه گفت: «مهم‌ترین بخش حکم دادگاه لاهه این است که از طرفین خواست از مبادرت به هر اقدامی که ممکن است مناقشه بین دو کشور را تشدید کند، خودداری کنند. در عمل، یعنی دولت امریکا باید از وضع تحریم‌های نفتی و تحریم‌هایی که برای ماه آینده پیش‌بینی شده خودداری کند». به گزارش خبرگزاری فارس، جمشید ممتاز، استاد برجسته حقوق بین‌الملل و قاضی اختصاصی ایران درباره رأی دادگاه لاهه گفت: «ضرورت داشت دیوان به سایر حوزه‌های مهم از جمله به عنوان مثال، فروش هواپیما و اجرای سفارش‌هایی که تاکنون صورت پذیرفته می‌پرداخت. همچنین مناسب بود دیوان بین‌المللی دادگستری امریکا را ملزم می‌ساخت از اقداماتی که شرکت‌ها و اتباع کشور‌های ثالث را از داشتن روابط تجاری با ایران باز می‌دارد، خودداری کند.»
حکم دیوان بین‌المللی دادگستری در حالی صادر شد که امریکا به دنبال افزایش فشار بر ایران به دلیل آنچه که فعالیت‌های مخرب ایران در خاورمیانه می‌خواند، است. دونالد ترامپ رئیس‌جمهور امریکا در ماه می‌از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد و اعلام کرد که تحریم‌ها علیه این کشور شامل داد و ستد‌ها بر مبنای دلار و توقف صادرات نفت از ایران را باز می‌گرداند و طبق گفته مقامات واشنگتن، قرار است از ماه آینده تحریم‌های نفتی ایران دوباره اعمال شود؛ اقدامی که چین، روسیه و کشور‌های اروپایی به شدت با آن مخالفت کرده‌اند. رأی دادگاه لاهه یک هفته پس از سخنان دونالد ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل انجام شد که مدعی شده بود ایران در دوره ریاست جمهوری او منزوی‌تر شده و نظام ایران درحال فروپاشی است، اما رأی دادگاه بین‌المللی دادگستری نشان داد که امریکا بیش از همه کشور‌ها در جهان منزوی شده است. حتی روزنامه «واشنگتن پست» دیروز در گزارشی نوشت: «این حکم یک پیروزی دیپلماتیک برای تهران پس از آن محسوب می‌شود که تحریم‌های جدید امریکا را که بخش اول آن در ماه ژوئیه اعمال شد، به چالش کشید». دونالد ترامپ در ماه‌های اخیر تلاش‌های گسترده‌ای کرده تا بتواند متحدانش را به اعمال تحریم‌ها علیه ایران متقاعد کند، اما در این مسیر موفقیتی کسب نکرده است.
واکنش ایران و امریکا
رأی دادگاه لاهه با استقبال گسترده‌ای از سوی مقامات ایرانی روبه‌رو شد. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران حکم دادگاه لاهه را شکستی برای امریکای معتاد به تحریم توصیف کرد. ظریف در توئیتر خود نوشت: «دادگاه عالی سازمان ملل حکم داد که امریکا باید به تعهداتی که با وضع مجدد تحریم‌ها علیه مردم ایران هنگام خروج از برجام نقض کرده است، پایبند باشد. شکستی دیگر برای امریکای معتاد به تحریم و یک پیروزی برای قانون. لازم است که جامعه بین‌الملل به‌طور متحد با یک‌جانبه‌گرایی مخرب امریکا مقابله کند». به‌رغم الزام‌آور بودن رأی دادگاهه لاهه، اما امریکا آن را بدون وجاهت قانونی اعلام کرد. به گزارش خبرگزاری فرانسه، پت هوکسترا، سفیر امریکا در هلند با انتشار بیانیه‌ای در توئیتر خود نوشت: «رأی ۲۹ صفحه‌ای دیوان لاهه را که صادر شده، دیدم. این یک پرونده فاقد وجاهت در دیوانی بود که صلاحیتی نداشت. با این حال، خالی از لطف نیست که بگویم دیوان از تأیید خواسته‌های فراگیر ایران خودداری کرد، در عوض تصمیم محدودی در یک طیف بسیار محدود اتخاذ کرد». باتوجه به موضع دولت امریکا به نظر نمی‌رسد این کشور به رأی دادگاه لاهه توجه کند، اما از لحاظ حقوقی و سیاسی بهره‌مند شدن از ظرفیت‌های نهاد‌های حقوق بین‌المللی همچون دیوان بین‌المللی دادگستری، نه‌تن‌ها فرصت‌های بی‌شماری پیش روی ایران قرار می‌دهد، بلکه با شکست امریکا در دادگاه بین‌المللی مسیر برای ایجاد یک ائتلاف حقوقی بین‌المللی علیه امریکا نیز باز خواهد شد.