پس از دستور موقت دیوان بین المللی دادگستری برای توقف بخشی از تحریم‌ها بر اساس شکایت ایران ـ که متکی به عهدنامه مودت ایران و آمریکا در سال 1955 صورت پذیرفته بود ـ آمریکا نخست این حکم را رد کرد و در ادامه، مایک پومپئو وزیر امور خارجه آمریکا از خروج ایالات متحده از عهدنامه مودت بین ایالات متحده و ایران خبر داد و بدین ترتیب، دولت آمریکا کوشید با خروج از این عهدنامه دوجانبه، سند حقوقی مورد استناد واقع شده توسط دادگاه لاهه را به چالش بکشد.

به گزارش «تابناک»؛ ایران در ماه‌های اخیر به واسطه بازگرداندن تحریم‌ها و تلاش برای افزایش تحریم‌ها علیه ایران، با تکیه بر عهدنامه مودت ایران و آمریکا که در سال 1955 میان دولت وقت ایران و آمریکا تنظیم شد و به تأیید دو کشور رسیده بود، در دیوان بین المللی دادگستری در لاهه هلند طرح شکایت کرد و خواستار توقف اجرای تحریم‌های آمریکا در چهارچوب این پیمان دو جانبه شد.

آمریکا از همان ابتدای رسیدگی به این پرونده، صلاحیت دیوان را برای رسیدگی به پرونده زیر سؤال برد؛ اما دیوان بین المللی دادگستری پس از گذشت هفتاد و دو روز از ثبت شکایت ایران از آمریکا، صلاحیت خود را وارد دانست و دستور موقتی برای توقف بخشی از تحریم‌های آمریکا صادر کرد.

قاضی عبدالقوی احمد یوسف، رئیس دیوان در قرائت رأی موقت تا رسیدگی به پرونده در دیوان گفت: «1. آمریکا بر اساس تعهداتش ذیل پیمان مودت، باید به نحوی مقتضی هر مانع برآمده از دستور ۸ می ۲۰۱۸ بر صادرات آزاد دارو و تجهیزات پزشکی، محصولات کشاورزی و قطعات و تجهیزات یدکی هواپیماهای مسافرتی از جمله تعمیرات و گارانتی و بازرسی لازم برای ایمنی هوانوردی را رفع کند؛ 2. در صدور مجوز مبادلات مالی و انتقال پول مرتبط با اقلام فوق‌الذکر نباید هیچ مانعی ایجاد شود؛ 3. طرفین باید از هر اقدامی که مناقشه را تشدید کرده و یا دامنه آن را گسترش داده و حل مناقشه را دشوارتر نمایند، خودداری کنند. بنابراین، هرچند دیوان تمام تدابیر مورد درخواست ایران را نپذیرفت، واشنگتن را به رفع بخش قابل توجهی از تحریم‌های ایران ملزم کرده است. همچنین بند سوم تصمیمات دیوان عملا آمریکا را از اعمال تحریم‌های بیشتر از جمله احیای تحریم‌های یکجانبه نفتی که می‌تواند دامنه مناقشه را گسترش دهد، منع می‌کند.»

پس از صدور این رأی، ابتدا سفیر آمریکا در هلند این رأی دیوان بین المللی دادگستری را زیر سؤال برد و در ادامه، نخست دولت آمریکا این حکم را محکوم کرد و نپذیرفت. در ادامه آمریکا رویکرد غیرمنتظره‌ای در پیش گرفت که می‌توانست در همان زمان طرح این شکایت، نسبت به آن اقدام بورزد و آن، خروج از عهدنامه دوجانبه بود. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا با طرح این ادعا که ایران از عهدنامه مودت به عنوان ابزاری برای حمله به آمریکا استفاده کرده است، اظهار داشت: امروز در اینجا اعلام می‌کنم که ایالات متحده عهدنامه مودت با ایران را باطل کرده است.

عهدنامه مودّت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی در 23 مرداد 1334 شمسی در تهران بین دولت وقت ایالات متحده و دولت وقت ایران به امضا رسید و سپس مجلس شورای ملی و سنای آمریکا این عهدنامه را تصویب کردند و بنابراین برای خروج باید مجلس یکی از دو کشور یا هر دو کشور، رأی به لغو عهدنامه بدهند.

همچنین در بند 3 از ماده 23 این عهدنامه پیش‌بینی شده که هر یک از طرفین می‌توانند با «اخطار کتبی به مدت یک سال» آن را خاتمه داده و فسخ کنند؛ بنابراین، با توجه به آنکه آمریکا در یک سال اخیر و پیش از آن درباره فسخ این عهدنامه هیچ اخطار کتبی به طرف ایران ارائه نکرده، نمی‌تواند یکباره از عهدنامه خارج شود و این بر خلاف اصول مندرج در عهدنامه است.