دکتر سید مسعود هاشمی - متخصص درد با اشاره به اینکه مصرف مسکن‌ها در بین عموم بسیار رایج است و جزو داروهایی هستند که بدون نسخه نیز خریداری می‌شوند، گفت: داروهای مسکن در نیا نیز بسیار پرمصرف هستند و طیف بسیار عظیمی دارند. این نوع داروها علاوه بر خاصیت ضد دردی، اثرات جانبی دیگری مانند ضدالتهابی و یا آرامش‌بخشی دارند. در عین حال مسکن‌ها با وجود تسکین درد، عوارض جبران ناپذیری در پی دارند.

هاشمی با بیان اینکه مسکن‌ها در دسته‌بندی‌های گوناگون قرار می‌گیرند، افزود: استامینوفن از ساده‌ترین نوع مسکن‌هاست که در ایران به شکل قرص‌های ۳۵۰ و ۵۰۰ میلی‌گرم عرضه می‌شود. در حالیکه در کشورهای دیگر مانند آمریکا به صورت ۵۰۰ و ۱۰۰۰ میلی‌گرم وجود دارند. این نوع ساده مسکن کم عارضه‌ترین نوع مسکن است.

وی ادامه داد: مسکن‌های ضدالتهابی غیراستروئیدی در دسته‌بندی دیگر مسکن‌ها قرار می‌گیرند. این نوع مسکن‌ها در دو گروه قرار می‌گیرند؛ در گروه اول عوارض گوارشی آزاردهنده‌ای شایع است و در گروه دوم عارضه گوارشی رفع شده، اما عوارض دیگری وجود دارند. این مسکن‌ها جزو داروهای پرمصرفی هستند که خاصیت ضد دردی قوی و ضدالتهابی دارند مانند بروفن، ژلوفن، مفنامیک اسید و ...

هاشمی با بیان این‌که مسکن‌های ضدالتهابی در درمان دردهای مفصلی و دردهای سوختگی کاربرد دارند، گفت: این مسکن‌ها به شکل قرص، پماد موضعی، کپسول و شیاف مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مصرف مسکن در دردهای غیر عادی، ممنوع!

این فوق تخصص درد، مصرف ممتد و خودسرانه مسکن‌ها هنگام دردهای غیرعادی را خطرناک دانست، گفت: در پی مصرف مکرر مسکن‌ها، امکان عوارض گوارشی (خونریزی‌های گوارشی وزخم معده در سنین بالا)، عدم کنترل فشارخون، عوارض خونی و سیستم‌های انعقادی، بیماری‌های قلبی، کلیوی، کبدی وجود خواهد داشت.

دردهای به نام "هشدار"

وی درباره عدم مصرف مسکن‌ها در بروز دردهای ناگهانی خاطرنشان کرد: هنگامی که درد حالت عادی ندارد مانند احساس درد در شانه چپ که قلب را نیز درگیر می‌کند، شکم دردهای ناگهانی و شدید، دردهای سیاتیک که با بی‌حسی و سری در اندام‌ها (پاها، دیسک گردن) و یا دردهای خاصی که در ساعاتی از شبانه‌روز رخ می‌دهند، مصرف مسکن برای تسکین این دردها راه مناسبی نیست و موجب بروز مشکل می‌شود. به این دردها علائم هشدار گفته می‌شود و دردی که با علائم هشدار همراه است باید تحت نظر پزشک قرار گیرد.

وی مصرف استامینوفن ساده را بهترین نوع مسکن برای کنترل دردهایی که علت مشخصی ندارند، دانست و درباره مصرف و نوع این قرص در ایران، گفت: استامینوفن ساده زیر دوز درمانی عرضه و استفاده می‌شود که برای قطع و کنترل درد کافی نیست. بر هین اساس بهتر است از استامینوفن ۵۰۰ یا ۱۰۰۰ میلی‌گرم استفاده کرد که این کار می‌تواند سه بار در روز انجام شود.

هاشمی ادامه داد: درباره مسکن‌های دیگر نمی‌توان گفت کدام یک بهتر است و عوارض کمتری دارند؛ در بعضی عوارض کمتر یا در بعضی بیشتر است. در بین آن‌ها ناپروکسین تا حدی کم عارضه‌تر است. در عین حال مصرف موردی مسکن‌ها مشکلی ندارد.

ضددردهای طبیعی

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی درباره تاثیرتغذیه و درمان‌های گیاهی در تسکین و درمان درد، گفت: دردها از نظر مدت زمانی به دو گروه حاد (کمتر از سه ماه) و مزمن (بیشتر از سه ماه) تقسیم می‌شوند. مواد غذایی در دردهای حاد تاثیر چندانی ندارند ولی در دردهای مزمن می‌توان به عنوان داروهای کمکی استفاده کرد.

وی افزود: داروهای گیاهی مثل آواکادو، زردچوبه، زنجبیل، پودر سنجد و ... علاوه بر خاصیت ضد دردی، خاصیت ضد التهابی نیز دارند ولی در استفاده از آنها هم باید احتیاط کرد. استفاده طولانی مدت از آنها باید بررسی شود یا ممکن است با داروهای دیگر مانند داروی ضدانعقاد و رقیق کننده خون اختلال ایجاد کنند.

این متخصص درد با اشاره به اینکه مصرف مسکن‌ها بویژه در سالمندان که دردهای مزمن دارند، بسیار شایع است، گفت: در تسکین دردهای مزمن علاوه بر داروهای ترکیبی، از تکنیک‌های دیگری نیز استفاده می‌شود. این روش‌های غیر جراحی در تسکین درد کاربرد زیادی دارند. از این روش‌ها می‌توان به تزریق‌های داخل مفصلی انواع ژل‌ها و آنزیم‌ها در بیماری آرتروز نام برد که شش ماه تا یک سال درد را از بین می‌برند.

وی افزود: ورزش، فیزیوتراپی، بلوک‌های عصبی و لیرز از دیگر تکنیک‌های غیر جراحی درتسکین درد هستند. لیزر در حال حاضر یکی از روش‌های متدوال و کاربردی تسکین درد است که اعصاب درد را تحریک کرده و باعث بهبود درد می‌شود. همچنین بلوک‌های عصبی از دیگر روش‌ها جایگزین داروهای مسکن است تا مدت‌ها می‌تواند فرد را از خوردن دارو آسوده کند.

درد بیماری‌های نادر را چگونه تسکین دهیم؟

هاشمی با اشاره به اینکه در بیماری‌های خاص و نادر از مسکن‌های ترکیبی استفاده می‌شود، گفت: این داروها در نگاه اول ضد درد به نظر نمی‌آیند مانند داروهای ضدتشنج و ضد افسردگی، اما به عنوان مسکن هم کاربرد دارند. داروهای ترکیبی اثربخشی چندگانه دارند؛ اثراتی همچون آرام‌بخشی، خواب‌آوری و در عین حال ضددرد هستند.

وی ادامه داد: داروهای ترکیبی (ضدافسردگی، ضد تشنج) در بیماری‌هایی که موجب اختلال عملکرد اعصاب سیستم انتهایی دست و پا (گزگز کردن دست و پا) می‌شوند، از مسکن‌ها موثرترند. بیماری‌های چون دیابت، کم کاری یا پرکاری تروئید یا شیمی درمانی، باعث چنین اختلالی در فرد می‌شوند که مصرف داروهای ترکیبی باعث بهبود این اختلال می‌شود. این داروها نیز عوارض خاص خود را دارند، اما اگر درست مصرف شوند، کم‌عارضه هستند.

هاشمی، تجویز درست دارو به شکل ترکیبی را هنر یک پزشک خوب دانست و گفت: پزشک باید با توجه به شرح حال بیمار، نوع و شدت درد او، رژیم دارویی مناسب با حداقل عوارض را تجویز کند.

وی در پایان با بیان اینکه بیماری‌ها از نظر شدت در سه گروه خفیف، متوسط و شدید قرار می‌گیرند، گفت: دردهای شدید برای تسکین به مسکن‌های قوی مانند مرفین نیاز داند. این مسکن‌ها نوعی مخدر هستند که هزاران سال قدمت دارند و قوی‌ترین ضد درد هستند. مصرف کنترل شده این نوع مسکن به صورت دارو قابل قبول است و در غالب خوراکی، شیاف، پدهای پوستی و یا تزریقی استفاده می‌شوند. در عین حال مصرف مکرر و خودسرانه این مسکن هم عوارض خاص خود را دارد. مصرف مکرر این مسکن‌ها در وهله اول اعتیادآور است و عوارضی چون یبوست، خواب‌آوری، کاهش وضعیت تنفسی و کاهش عملکرد قلب را بدنبال خواهد داشت.

منبع: سلامت نیوز