صاحب‌خبر - به گزارش خبرگزاري موج به نقل از بانک مرکزي، مديريت کل آمارهاي اقتصادي بانک مرکزي مسووليت گردآوري آمار و اطلاعات اقتصادي و تهيه گزارش‌هاي مختلف را به عهده دارد. بر همين مبنا شاخص‌هاي قيمت، از جمله شاخص بهاي کالاها و خدمات مصرفي و متوسط قيمت خرده فروشي برخي از مواد خوراکي را منتشر مي کند.
به منظور آشنايي بيشتر با اين حوزه و دستاوردهاي اخير آن در به‌ روز رساني آمار، تسريع در اعلام آمارها و برنامه‌هاي آتي، گفتگويي با عليرضا مقتدايي، مدير کل آمار اقتصادي بانک مرکزي، انجام گرفته است که در ادامه از نظر مي‌گذرانيد:

لطفاً در خصوص پيشينه توليد آمار اقتصادي در بانک مرکزي توضيح بفرماييد.
سابقه توليد آمار اقتصادي در نظام بانکي به سال 1313 و قبل از تأسيس بانک‌ مرکزي برمي‌گردد؛ آن زمان بانک ملي عهده‌دار وظايف بانکدار مرکزي بود و از همان زمان آمار توليد مي‌شد. مي‌توان گفت ايران يکي از کشورهاي متقدم توليد حوزه آمار اقتصادي است. اولين گزارش‌ها نيز در سال 1313 ديده مي‌شوند و اولين سبد خانوار براي محاسبه شاخص بهاي کالاها و خدمات مصرفي در سال 1314 در نظر گرفته شد.
به‌ روز کردن آمار اقتصادي و سبدي که مبناي محاسبه شاخص‌هاست تا کنون چه تغييراتي داشته؟ تغيير بعدي در سال پايه چه زماني خواهد بود؟
در پاسخ به اين سؤال لازم است اشاره کنم که توليد آمار مراحل مختلفي را گذرانده است. در فرايندها و روش‌ها نيز تغييراتي داشته است. شاخص‌هاي قيمت از سال 1313 تهيه شده و پس از آن در سال‌هاي 1338، 1348، 1353، 1361، 1369، 1376، 1383 و آخرين بار در سال 1390 تجديدنظر شد. تغييراتي که در سبد خانوار و رفتار اقتصادي افراد جامعه به‌وجود آمده است را بايد در محاسبات شاخص به نوعي لحاظ و سبد را به هنگام کرد. اعمال اين تغييرات در طي اين سال‌ها انجام شده و بانک‌ مرکزي اميدوار است سبد فعلي را در سال 1395 به هنگام کند. به اين به‌هنگام سازي اصطلاحاً تجديدنظر مي گوييم.
از هم اکنون مطالعات بر روي تغيير سال پايه از 100=1390 به 100=1395 شروع شده است. تقريباً برخي کميته‌هاي کاري را تشکيل داديم و در صدد هستيم که سال 1394 کار عظيم تصحيح نقشه و فهرست‌برداري از بلوک‌هاي نمونه که يکي از طرح‌هاي اساسي و پايه‌اي براي بهنگام سازي چارچوب‌هاي آماري است را اجرا کنيم.
در توليد آمار بانک‌ مرکزي از تکنولوژي‌هاي جديد هم استفاده مي شود؟
بله قطعاً همين‌طور است؛ با پيشرفت حوزه IT استفاده از اين تکنولوژي‌ها در حوزه آمار ميسر شده و در تغييرات حاصله از نرم‌افزارهاي جديد استفاده مي‌کنيم.
نرم افزار کاربردي که در حال حاضر استفاده مي‌شود، از تکنولوژي‌هاي مدرن استفاده مي‌کند. پس از چند سال تلاش با کمک اداره نرم افزار سيستم تبادل داده‌ها در حوزه آمار اينترنت محور شد. اکنون پايگاه داده‌ها در مرکز است و همکاران ساعي ما در شهرها، از طريق اينترنت و براساس سامانه يکپارچه آمارهاي اقتصادي، داده‌ها را براي مرکز ارسال مي‌کنند و دواير مختلف اين داده‌ها را دريافت و کار پردازش آن‌را انجام مي‌دهند. در حال حاضر حوزه دريافت اطلاعات بانک‌ مرکزي از طريق سيستم،Web base از شهرهاي مختلف انجام مي‌گيرد.
در حوزه ستاد هم که کار پردازش داده ها در داخل دواير ستادي انجام مي‌شود، سيستم يکپارچه در بعضي طرح‌ها عملياتي شده و در بعضي از طرح‌ها در حال انجام است و اداره نرم‌افزار مشغول تکميل اين طرح‌هاست. ضمن اينکه در سال جاري پس از مطالعات زياد يک سخت‌افزار با کارايي مطلوب تهيه شد، اين سخت‌افزار قابل حمل در اختيار همکاران قرار داده شده تا يک بستر مطمئن براي انتقال داده ها بوجود آيد و امکان آن ميسر شود که داده ها را بدون ثبت پرسشنامه کاغذي و از محل تولد آن دريافت کنيم.
در آينده نزديک به‌دنبال اين هستيم که اطلاعات از محل تولد داده ها؛ يعني همان جايي که داده توليد مي‌شود، قابل احصا و دريافت باشد. هنوز مشکلات سرعت اينترنت در همه شهرها رفع نشده است. در برخي شهرها سرعت اينترنت قابل قبول نيست. حوزه IT و اداره آمار اين موضوع را رصد مي‌کنند و اميدواريم در آينده خيلي نزديک به اين هدف نائل شويم که کل سيستم دريافت اطلاعات در محل تولد داده محقق شود. البته در حال حاضر ما ديگر نيازي به پست کردن اطلاعات پرسشنامه‌هاي کاغذي نداريم. به عبارت ديگر داده ها از محل دايره يا واحد آماري شهرها با استفاده از سامانه جامع آمارهاي اقتصادي و بصورت الکترونيکي ارسال مي‌گردد.
استفاده از نسل‌هاي مختلف تکنولوژي بر کيفيت و سرعت توليد حوزه آمار اقتصادي را چگونه ارزيابي مي‌کنيد؟
استفاده از تکنولوژي‌هاي نوين موجب ارتقا کيفيت کارها مي‌شود و وقتي از سيستم يکپارچه استفاده مي‌کنيم مطمئناً اشکالات کار خيلي سريع‌تر نشان داده مي‌شود و فرايند کنترل ساده‌تر انجام مي‌شود. ما زماني يازدهم يا دوازدهم هرماه توانايي انتشار شاخص بهاي کالا و خدمات مصرفي را داشتيم، اکنون با تغييري که در فرايند دريافت اطلاعات ايجاد شده اين زمان را به پنجم هر ماه تقليل داده ايم و زمان انجام کار را کوتاه‌تر کرديم. همچنين تاريخ انتشار شاخص بهاي توليد کننده را از حدود هفدهم ماه به هشتم ماه تقليل داديم و اين يکي از توفيقاتي بود که بعد از استفاده از اين تکنولوژي جديد براي ما پيش آمد. البته ساير طرح هاي اداره آمار هم از اين سامانه بهره کافي را برده اند و تقريباً در سال جاري با مساعدت مقامات بانک توانسته ايم به توفيقاتي در زمينه توليد و انتشار آمار به هنگام دست يابيم.
دورنماي وضعيت اقتصادي را بر اساس نتايج حاصله از آمار چگونه ارزيابي مي‌کنيد؟
با توجه به نتايجي که هم اکنون به دست ما مي‌رسد مي‌توان گفت آرامشي در وضعيت بازار مشاهده مي‌شود و آرامش وضعيت بازار به معناي رونق کسب و کار، به معني اطمينان سرمايه‌گذار، به معني رشد اقتصادي و بقيه مواردي که در رشد سه ماهه اول نمايان است، مي‌باشد. در نهايت اين افق اقتصادي که ما امروز از شاخص‌هاي مختلف داريم چه حوزه صنعت، چه حوزه خدمات، ساختمان و شاخص‌هاي قيمت، نويد اين موضوع را مي‌دهند که آينده يک آينده آرام‌ نسبت به قبل خواهد بود.
شاخص بهاي توليد، کاهش داشته است؟
عدد شاخص کاهش نداشته است، درصد تغيير 12 ماهه منتهي به مهر ماه 1393 نسبت به دوره مشابه قبلي در ماه مهر نسبت به شهريور کاهش داشته است. اين عدد که در شهريور ماه 20.4 درصد بود، در مهرماه 19.0 درصد شد. اين اتفاق در درصد تغيير مهرماه 1393 نسبت به ماه مشابه سال قبل هم مشهود است به گونه اي که از 15.4 درصد در شهريور ماه به 14.0 درصد در ماه کاهش پيدا کرده است. معني آن نيز اين است که سرعت گران شدن اقلام کم شده است؛ يعني کالا گران شده ولي از سرعت گران شدن کاسته شده است. شما يک وسيله نقليه‌ را در نظر بگيريد که مي خواهد از مبدأ A به مقصد B برسد. شما با سرعت 60 کيلومتر مي‌رويد حالا سرعت‌تان را 40 کيلومتر کنيد وسيله نقليه شما جلو مي رود، اما؛ با سرعت کمتر، به طور مشابه مي‌توان گفت در زمينه قيمت‌ها قيمت اقلام گران مي‌شود، اما؛ نه با سرعت قبلي. هر چقدر ثبات بيشتر شود اين عدد کوچک تر مي‌شود. از آنجايي که شاخص بهاي توليد کننده يک شاخص پيش نگر براي شاخص بهاي کالاها و خدمات مصرفي است مي توان انتظار داشت که تغييرات شاخص تورم نيز آرامتر از گذشته باشد.
خيلي‌ها معتقدند به دليل عدم تمايل توليد کننده به توليد، سطح توليد کم و اين امر موجب کاهش قيمت ها شده است و استنباط اين است که اين رونق نيست، بلکه رکود است؟
سياستگذار پولي عبارت جالبي را انتخاب کرد و آن خروج غيرتورمي از رکود است که معناي زيبايي دارد. توليدکننده اگر سراغ مواداوليه نرود چون عرضه مواد اوليه خيلي زياد شده قيمت آن را کاهش مي‌دهد، اما؛ در کنار آن نرخ رشد را داريم ما در سه ماهه اول امسال در بخش توليد 4.6 رشد داشته‌ايم. اگر توليد رشد نکرده بود و رکود داشتيم حالت خاصي ايجاد مي‌شد و چون مردم مي‌خواستند مصرف کنند بايد واردات انجام مي‌شد و آن‌گاه شاخص توليدکننده هم بالا مي‌رفت. در کل باتوجه به اينکه توليدمان افزايش يافته و نرخ رشد اقتصادي را داريم اين فرضيه مردود است.
برخي بر همين مبنا نرخ رشد اقتصادي را هم زير سؤال مي برند؟
البته اين سؤال را بايد از بخش مديريت کل اقتصادي بپرسيد. اما در کل و به عنوان يک شهروند مي گويم وقتي اداره حساب‌هاي اقتصادي بانک‌ مرکزي اجزاي رشد را کامل منتشر مي‌کند و مي‌گويد در کدام بخش‌ها رشد اتفاق افتاده و شما به مباني آن مراجعه مي‌کنيد، مي‌بينيد صحيح است و موضوع خدشه وارد شدن به آمار کاملا رد مي‌شود. ما نمي‌توانيم موضوعي را بيان کنيم و براي آن دليل و استدلال نياوريم. ممکن است کسي ادعا کند رشد منفي بود و کمتر از اين بوده است. اين دسته ‌کساني هستند که رشد را براساس مدل‌هاي آماري و نه براساس روش‌هايي که مبتني بر بررسي آماري است، عنوان مي‌کنند. اگرچه روش‌هاي مبتني بر مدل‌سازي در جهان از اعتبار برخوردارند، ليکن؛ روش بررسي بر روش مدل سازي ارجح است.
مدل‌ها رفتار دوره‌هاي گذشته را در خودشان ثبت مي‌کنند و براساس آن پيش‌بيني مي‌کنند، اما؛ روش‌هاي مبتني بر بررسي، واقعيت‌هاي جاري را احصاء مي‌کنند. بخش اقتصادي بانک مرکزي هم که اجزاي حساب ها را کامل منتشر مي‌کند و بر روي سايت قرار مي‌دهد از اين لحاظ ديگر محلي از اشکال نمي‌بينيم.
عدد تورمي که دولت پيش بيني کرده مي تواند محقق بشود؟
عدد پيش بيني حدود 20 درصد بوده که به پايين‌تر از اين عدد هم رسيد پس وعده دولت محترم محقق شده است. البته مي‌توان انتظار داشت با توجه به توفيقاتي که حوزه اقتصادي دولت در سياست‌هاي اقتصادي داخلي و بين‌المللي داشته است، پائين‌تر خواهد رفت.
در انتها ضمن تشکر از مقام محترم رياست کل بانک و معاون محترم اقتصادي که همواره با پشتيباني خود ما را دلگرم مي‌کنند تا بهتر بتوانيم در توليد به‌هنگام آمارها اقدام کنيم، از حوزه رسانه خواهشي دارم، رسانه اصلي‌ترين وظيفه‌اش تنوير افکارعمومي است و اين تنوير بايد در جهتي باشد که سطح سواد جامعه را در زمينه‌هاي مختلف بالا ببرد. سواد آماري يکي از الزامات جامعه ما مي باشد زيرا جامعه امروز به اطلاعات متوسطي در زمينه اهميت آمار رسيده است و جامعه ما نيز نسبت به آمار حساس است و به موازات آن بايد فرهنگ و سواد آماري آحاد جامعه ارتقا يابد و ابتداي اين راه، حوزه رسانه و خبرنگاران هستند و بايد بتوانند، تنوير افکار عمومي را به عنوان وظيفه اصلي پيش روي خودشان بگذارند و اگر مي‌خواهند اطلاعات و آماري را منتشر کنند حتما نسبت به اصالت آمار و يا اصالت گوينده اطمينان حاصل کنند. اين‌گونه عمل کردن باعث مي‌شود هم به رشد آن حوزه هم به رشد جامعه کمک کنند.∎​