احمد كاظم‌زاده

انتخابات پارلماني عراق شنبه 12 مي برابر با 22 ارديبهشت برگزار مي‌شود. البته رأي‌گيري از نيروهاي مسلح و همچنين عراقي‌هاي مقيم خارج از عراق دو روز زودتر صورت گرفت و عراقي‌هاي مقيم خارج در 130 حوزه انتخاباتي واقع در 21 کشور و بيش از 943 هزار نظامي از جمله 47 هزار نيروي بسيج مردمي نيز بر سر صندوق‌هاي اخذ رأي حضور يافتند. پس از تصويب قانون اساسي جديد عراق در سال 2005، سه دوره انتخابات سراسري مجلس نمايندگان در سال‌هاي 2006، 2010 و 2014 و سه دوره انتخابات شوراهاي استاني نيز برگزار شده است اما انتخابات پارلماني جاري که چهارمين آن در دوره جديد محسوب مي‌شود گسترده‌ترين و پرشورترين انتخاباتي است که برگزار مي‌شود. در اين دوره 7 هزار و 178 نامزد در قالب 204 حزب و 27 ائتلاف به رقابت مي‌پردازند. يعني براي هر کرسي حدود 20 نامزد رقابت مي‌کنند. تعداد کرسي‌هاي پارلمان 322 کرسي است که 320 کرسي سهميه استان‌هاست و از طريق انتخابات مشخص مي‌شود و 9 کرسي نيز به اقليت‌ها تعلق دارد. همچنين 24 ميليون نفر از مجموع بيش از 37 ميليون جمعيت عراق واجد شرايط شرکت در اين انتخابات هستند.
در انتخابات هر رأي‌دهنده مي‌تواند هم به نامزدها و هم به ائتلاف‌ها رأي دهد که شماره‌گذاري شده‌اند. بعد کل آراي ماخوذه هر فهرست بر ميانگين آرايي که براي هر حوزه به دست مي‌آيد، تقسيم مي‌شود و رقم حاصله تعداد کرسي‌هاي آن فهرست را مشخص مي‌کند.شيعيان با شش فهرست ائتلافي در انتخابات شرکت کرده‌اند که شامل:
1- نصر با محوريت العبادي، 2- قانون با محوريت نوري مالکي، 3- فتح با محوريت هادي العامري، 4- سائرون با محوريت مقتدي ، 5- حکمت با محوريت عمار حکيم و 6- اراده با محوريت خانم فتلاوي است.
سني‌ها در دو ائتلاف ملي و چند ائتلاف محلي شرکت کرده‌اند که شامل فهرست الوطني با محوريت اياد علاوي و فهرست «قرار» با محوريت اسامه النجيفي است که در کنار آنها ائتلافي‌هاي محلي همچون الانباري‌ها و موصلي‌ها و غيره هم هست.
کردها نيز با چهار ائتلاف:1- حزب دموکرات، 2- اتحاديه ميهني، 3- اتحاديه اسلامي و 4- ائتلاف برهم صالح و گوران در انتخابات حضور يافته‌اند.
بنابراين مي‌توان يکي از ويژگي‌هاي انتخابات جاري را افزايش تکثر احزاب و گروه‌هاي سياسي شرکت‌کننده در آن دانست که از يکسو باعث شور و نشاط انتخاباتي مي‌شود و ميزان مشارکت را افزايش مي‌دهد و از ديگر سو امکان دارد در مرحله بعد از انتخابات به خصوص در زمينه تعيين نخست‌وزير چالش برانگيز باشد. از ديگر ويژگي‌هاي اين انتخابات مي‌توان به اين اشاره کرد که اين اولين انتخاباتي است که در سراسر عراق با ضريب امنيتي بالا برگزار مي‌شود و ديگر در آن از داعش خبري نيست و ارتش و نيروهاي امنيتي اين کشور موفق شده‌اند همه خاک اين کشور را از تسلط و اشغال داعش در مناطق سني‌نشين خارج و آزاد سازند و بار ديگر تماميت ارضي عراق را دوام و قوام بخشند. با توجه به اينکه آزادسازي مناطق اشغالي عراق از دست داعش با کمک و حمايت منحصربه‌فرد نيروهاي موسوم به حشدالشعبي صورت گرفت لذا حضور اين نيروها در انتخابات عراق در چارچوب تشکل سياسي موسوم به الفتح از ديگر ويژگي‌هاي اين مرحله از انتخابات پارلماني عراق است که از پويايي اين نيروها براي حضور در همه عرصه‌هاي مورد احتجاج عراق اعم از دفاعي و سياسي حکايت دارد. با توجه به نفوذي که اين نيروها در دل مردم و رأي‌دهندگان باز کرده‌اند، نتايج اين انتخابات نيز مي‌تواند شگفتي‌ساز باشد. باز به عنوان يک ويژگي جديد ديگر مي‌توان به اين موضوع اشاره کرد که اين انتخابات اولين انتخاباتي است که بعد از شکست همه‌پرسي جدايي در استان‌هاي کردنشين شمال عراق صورت مي‌گيرد و از اين ديد در کنار شکست داعش حاوي پيام وحدت‌بخش حفظ تماميت ارضي و يکپارچگي ملي عراق محسوب مي‌شود. به عنوان يک ويژگي ديگر مي‌توان به اين موضوع اشاره کرد که برخي از کشورهاي عربي و در رأس آن عربستان بعد از اينکه نتوانست از طريق تزريق تروريسم تکفيري به عراق زمينه‌هاي نابودي نظام سياسي اين کشور را فراهم کند لذا به ناچار و به درخواست امريکا رويکرد جديدي در پيش گرفت که بر اساس آن از يکسو نظام کنوني عراق را مورد پذيرش قرار مي‌داد اما از ديگر سو براي افزايش سهم و جايگاه خود تلاش مي‌کرد. عربستان در راستاي اين سياست در اين مرحله از انتخابات به تلاش‌هاي جديدي دست زد و تا جاي ممکن کوشيد بر گستره دخالت‌هايش بيفزايد. از اين ديد انتخابات جاري عراق محکي براي سنجش ميزان موفقيت نتايج تلاش‌هاي مداخله‌گرانه عربستان نيز محسوب مي‌شود که البته با توجه به نتايج انتخابات پارلماني لبنان احتمال شکست اين تلاش‌ها در عراق نيز وجود دارد. البته اگر از اين موارد سلبي بگذريم از وجه ايجابي نيز شاخص‌هاي زيادي وجود دارد که به انتخابات پارلماني عراق اهميت مي‌بخشد. نخست‌وزير، رئيس‌جمهور و رئيس پارلمان بايد توسط پارلمان عراق انتخاب شوند. در عين حال، وزيران دولت نيز بايد از پارلمان رأي اعتماد بگيرند.در نظام پارلماني عراق، انتخابات مجلس نمايندگان به معناي انتخاب دولت و رياست قوه مجريه نيز تلقي مي‌شود و مجالس استاني نيز داراي اختيارات وسيعي از جمله انتخاب استاندار و مسئولان استاني هستند. همچنين با توجه به اينکه تلاش‌هاي زيادي براي ممانعت از برگزاري انتخابات پارلماني عراق وجود داشت لذا صرف برگزاري اين انتخابات خود دستاورد مهمي محسوب مي‌شود. شواهد موجود حاکي از اين است که امريکا در ابتدا مخالف جدي برگزاري انتخابات بود و مي‌خواست از خلأ ناشي از تعويق انتخابات براي تشکيل دولت نجات ملي مورد نظر خود استفاده کند و عراق را بار ديگر همانند زمان اشغال به سلطه کامل خود درآورد اما مخالفت آيت‌الله سيستاني با تعويق انتخابات امريکا را به انصراف از آن واداشت.
در نهايت مي‌توان به اين نکته مهم نيز اشاره کرد که انتخابات پارلماني عراق همانند انتخابات پارلماني لبنان علاوه بر ابعاد داخلي از لحاظ منطقه‌اي نيز حائز اهميت است و علت آن اين است که در يکي از حساس‌ترين شرايط منطقه‌اي برگزار مي‌شود و همين امر موجب مي‌شود هر يک از بلوک رقيب با دقت و حساسيت روند برگزاري و نتايج انتخابات را پيگيري کنند. در اين ميان بي‌ترديد در صورتي که نتايج انتخابات عراق نيز همانند لبنان به نفع حاميان مقاومت رقم بخورد نقشي تعيين‌کننده در حفظ صلح و ثبات در منطقه خواهد داشت و به دفع شرارت‌هاي محور آشوب‌ساز کمک خواهد کرد.