شنبه هفته گذشته بود که خبر مبنی بر تصادف کشتی نفتکش ایرانی در آبهای چین با یک کشتی فله بر چینی منتشر شد. خبری که ابتدا بزرگی تیرگی‌اش آنقدر مشخص نبود اما حالا این کشتی نفتکش را با حادثه پلاسکو مقایسه می‌کنند با این تفاوت که این کشتی یک هفته است که در آتش می‌سوزد. تاکنون اطلاعات دقیقی از وضعیت مسافران کشتی در دست نیست. این کشتی 32 خدمه داشته است که تا لحظه تنظیم خبر پیکر سه نفر آنها را پیدا کرده‌اند و از سرنوشت بقیه سرنشینان خبری در دست نیست.
بارگیری نفتکش ایرانی از مدل سوئزمکس با نام سانچی روز شنبه ۲۵ آذر مصادف با ۱۶ دسامبر پایان یافت و این کشتی بندر عسلویه را با ۳۲ خدمه به مقصد بندر دائسن در کرهجنوبی ترک کرد. از این ۳۲ تن، ۳۰ نفر ایرانی و ۲ نفر بنگلادشی بوده‌اند. آن‌طور که معاون وزیر راه و شهرسازی گفته است، ۴ نفر از خدمه ایرانی دانشجویان دریانوردی بوده‌اند که دوره کارآموزی خود را در این کشتی سپری می‌کردند، همچنین همسر یک نفر از کارکنان نیز روی کشتی حضور داشته است. حجم محموله این نفتکش، یک میلیون بشکه میعانات گازی بوده است. این مواد بیشتر از نفت خام شعله‌ور شود و خاموش کردن آتش آن نیز دشوارتر است.
این کشتی تنها یک روز مانده به پایان سفر (روز شنبه) حدود ساعت ۸ شب به وقت محلی یعنی حدود ساعت ۱۶ به وقت تهران با یک فروند کشتی فله‌بر چینی در فاصله ۱۵۸ مایل دریایی از شرق دهانه رودخانه یانگ‌تسه در نزدیکی شهر شانگهای برخورد می‌کند. کشتی چینی نیز، حامل ۶۴ هزار تن غلات بوده و از آمریکا به سمت استان جنوبی گوانگ‌دانگ چین حرکت می‌کرده است. پس از وقوع این حادثه، کمیته ویژه اضطراری با حضور مدیران ارشد شرکت ملی نفتکش ایران در محل این شرکت در تهران تشکیل و اطلاعرسانیهای لازم به سازمانهای ذی‌ربط دریانوردی و امداد و نجات بین‌المللی انجام شد.
در بیانیه‌ای که وزارت حمل و نقل چین در پی این حادثه منتشر کرد، اعلام شد که حادثه حدود ساعت ۲۰ به وقت محلی در سواحل شرقی چین روی داده و یک کشتی باری چینی با یک نفتکش حامل ۱۳۶ هزار تن نفت تغلیظ‌شده برخورد کرده و نفتکش «سانچی» به طور کامل آتش گرفته است. ۲۱ خدمه کشتی چینی همان زمان نجات داده شدند اما خبری از خدمه‌ی کشتی ایرانی نبود.
ابتدا مقامات دریایی چین هشت کشتی را برای عملیات جست‌وجو و نجات اعزام کردند و کرهجنوبی هم در این عملیات شرکت کرد. روز بعد از این حادثه وزارت خارجه کشورمان از رایزنی با مقامات چینی برای اطلاع از جزئیات ماجرا خبرداد. ساعاتی بعد در همان روز سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس در گفت‌وگو با ایسنا از دستور نخست وزیر چین برای مهار آتش خبر داد و گفت شنیده است که «قایق نجاتی بر روی کشتی قرار داشته که در حال حاضر وجود ندارد. یک احتمال است که افراد از طریق این قایق از محل حادثه دور شده باشند».
به گزارش ایسنا نیروهای امدادرسان روز دوشنبه برای دومین روز همچنان برای مهار آتش نفتکش ایرانی تلاش می‌کردند. رویترز گزارش داد نیروی دریایی آمریکا یک هواپیمای نظامی را برای کمک به جست‌وجو اعزام کرد اما اثری از خدمه مفقود این نفتکش را شناسایی نکرد.
ساعاتی بعد خبر رسید که جسد یکی از مفقودین نفتکش ایرانی چهار مایل دورتر از کشتی پیدا شده است. هویت جسد پیدا شده نامشخص بود و برای بررسی به شانگهای منتقل شد. در همین حال دو فروند کشتی شرکت ملی نفتکش و یک فروند کشتی کشتیرانی جمهوری اسلامی‌ایران، با نظارت و مدیریت مرکز جست‌وجو و نجات شانگهای به دنبال یافتن ردی از دریانوردان گم شده بودند.
درحالی که تیمی شامل ۱۳ کشتی امداد و جست‌وجو، ناحیه‌ای به وسعت ۹۰۰ مایل دریایی را جست‌وجو می‌کردند و دست‌خالی برمی‌گشتند، مدیر عامل شرکت ملی نفتکش ایران با اشاره به جسد کشف شده گفت احتمالاً خدمه کشتی فرصت استفاده از وسایل نجات را داشته‌اند.
همزمان عملیات اطفای حریق کشتی سانحه‌دیده ادامه داشت اما انگار آتش سر خاموش شدن نداشت؛ سرکنسول ایران در شانگهای درباره علت کندی عملیات اظهارکرد: شدت آتش و انفجار و انتشار نفت در آب باعث کندی کار شده است. کشتی‌های امدادرسان باید به فاصله صدوپنجاه‌متری کشتی برسند که امکان کار داشته باشند اما دسترسی به کشتی بسیار دشوار است.
صبح روز بعد، وزارت حمل و نقل چین در بیانیه‌ای اعلام کرد که شرایط جوی بد، وزش بادهای شدید، بارندگی و موج‌های بلند مانع اطفای حریق و جست‌وجو برای ۳۱ خدمه مفقود این نفتکش شده است.
با گذشت دو روز از حادثه مدیر عملیات ناوگان شرکت نفتکش ایران همچنان معتقد بود احتمال زنده‌بودن دریانوردان مفقود وجود دارد. احتمال می‌دهیم که آنها یا به طرف موتورخانه در پایین نفتکش رفته باشند یا از یکی از قایق‌های نجات استفاده کرده یا به کمک لباس‌های وضعیت اضطراری، خود را به دریا انداخته باشند.
روز سه‌شنبه هم سخنگوی شرکت ملی نفتکش خبرداد که جسد پیدا شده ایرانی بوده اما به دلیل سوختگی صورت هنوز هویتش شناسایی نشده است. او در عین حال گفت اگر خدمه کشتی به موتورخانه پناه برده باشند احتمال کمی‌دارد که زنده مانده باشند؛ چراکه موتورخانه این کشتی ۱۴ متر زیر آب است. از دو قایق نجات هم یکی سوخته و دیگری در تصاویر رویت نشده، بنابراین ممکن است سرنشینان کشتی با استفاده از آن به آب زده باشند که در این صورت «تا دو ماه ذخیره دارند و می‌توانند زنده باشند؛ البته استفاده از قایق نجات زمانبر است...»
همزمان حسن روحانی هم برای پیگیری وضع مفقودین به وزارتخانه‌های امور خارجه، راه و شهرسازی و نفت دستور مستقیم داد و تأکید کرد: «ابعاد مختلف حادثه و به ویژه سرنوشت کارکنان کشتی و خانواده‌های این عزیزان» پیگیری شود.
آتش‌سوزی کشتی همچنان ادامه داشت و به دلیل سمی‌بودن گازهای منتشر شده عملیات اطفای حریق از فاصله نزدیک غیرممکن بود و از فاصله دور هم کار سخت و زمانبر شده بود. رویترز درباره روند عملیات امداد و اطفای حریق نوشت: «بادهای شدید، موج‌های بلند و گازهای سمی، مانع پیدا شدن دریانوردان ایرانی مفقود نفتکش سانحه دیده در دریای چین شرقی و اطفای آتش‌سوزی کشتی در مدت سه روز گذشته است». درحالی که تیم امدادی کرهجنوبی، به دلیل شعله‌های سرکش کشتیِ درحال سوختن در فاصله سه مایلی آن مستقر شده بود، سخنگوی شرکت ملی نفتکش از عدم همکاری چینی‌ها خبر داد و گفت: «چین امکانات خوبی اطراف نفتکش آتش‌گرفته جمع کرده اما مشخص نیست چرا از این امکانات استفاده نمی‌کند». با این حال بامداد روز چهارشنبه به وقت ایران، چهار روز بعد از وقوع حادثه، چینی‌ها عملیات اطفای حریق را از سر گرفتند.
سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس نیز از اعزام تیم ایرانی به محل حادثه خبرداد و گفت: «کشتی ژاپنی نیز برای کمک رسانی در این منطقه حضور دارد و نیروی دریایی جمهوری اسلامی‌ایران نیز به دستور امیر خانزادی و امیر سیاری تیم‌های حرفه‌ای خود را به این منطقه اعزام کرده‌اند تا هرچه سریعتر آتش کشتی خاموش شود». او از جهانگیری هم خواست تا با نخست‌وزیر چین مذاکره کند و از آنها بخواهد که در اطفای حریق عجله کنند. او معتقد بود چینی‌ها عمداً تعلل می‌کنند تا محموله کشتی بسوزد و آبهای ساحلی این کشور را آلوده نکند.
با گذشت چهار روز همچنان خبری از حادثه‌دیدگان کشتی ایرانی خبری نبود و یک نماینده مجلس این بار از وزیر امور خارجه خواست برای جلب همکاری کشورهای نزدیک به محل حادثه اقدام کند. او همچنین از صداوسیما خواست «پوشش خبری مناسب‌تری از موضوع داشته باشد.»
چند ساعت بعد خبر رسید که انفجارها در کشتی فعلاً متوقف شده و امکان ورود تیم تجسس و نجات به کشتی افزایش پیدا کرده است. از سوی دیگر یکی از مقامات کرهجنوبی به رویترز گفت با توجه به تجربیات قبلی «شعله‌های آتش حداقل به مدت دو هفته یا یک ماه ادامه پیدا خواهد کرد.»
چینی‌ها چند ساعتی با جدیت مشغول عملیات بودند اما به گفته سخنگوی شرکت ملی نفتکش «به بهانه بدی آب‌وهوا و به دلیل احتراق کوچکی که روی نفتکش رخ داده بود، عملیات اطفاء حریق را متوقف کردند». این در حالی است که به دلیل وقوع حادثه در آبهای چین این کشور براساس کنوانسیون‌های بین‌المللی در قبال خاموش کردن این آتش مسئولیت دارد. او گفت «اگر ایران بخواهد تیم عملیاتی به منطقه اعزام کند به ۲۰ روز وقت نیاز است». چند ساعت بعد خبر رسید ۱۲ تکاور نیروی دریایی از طریق هوایی به محل حادثه اعزام شده‌اند.
ساعاتی بعد مقامات چین علت توقف عملیات را اینگونه اعلام کردند: «کشتی‌های امدادرسانی پس از انفجاری که روز چهارشنبه در نفتکش سانچی روی داد، در فاصله مطمئنی از این کشتی قرار گرفتند». باوجود این صبح پنجشنبه چینی‌ها دوباره دست‌به‌کار شدند.
پنجشنبه شب، پنج روز از حادثه گذشته بود اما نفتکش همچنان در آتش می‌سوخت و خبری از سرنشینان آن نبود که نبود. نیروهای امدادی ژاپن هم به منطقه رسیدند و قرار شد از صبح جمعه عملیات امداد انجام شود. اعلام شد که یک تیم ایرانی هم صبح جمعه برای مشارکت و نظارت در محل حادثه حاضر می‌شود. با وجود اینکه مقامات ایرانی از همکاری ژاپنی‌ها در عملیات خبر می‌دادند، سخنگوی گارد ساحلی ژاپن به رویترز گفت «مقامات چینی پیشنهاد گارد ساحلی ژاپن برای کمک را رد کرده‌اند». تلویزیون دولتی چین هم اعلام کرد که ۱۴ کشتی مشغول عملیات اطفاء حریق و جست‌وجوی مفقودشدگان هستند.
در همین روز علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی که مسئول رسیدگی به این حادثه شده، پس از دیدار با سفیر چین در تهران، گفت جریان باد نفتکش غرق در آتش را آرام آرام به سمت مرزهای آبی ژاپن می‌برد. او ابراز امیدواری کرد با خروج کشتی از آبهای چین این کشور همچنان به عملیات ادامه دهد و «ناهماهنگی در تعاملات بین‌المللی در عملیات مهار آتش تاثیری نداشته باشد.»
ربیعی این را هم گفت که «تمهیداتی در این کشتی‌ها پیش‌بینی می‌شود تا افراد بتوانند خود را نجات دهند... کارشناسان براساس شواهد می‌گویند امیدوار باشیم.»
صبح جمعه عملیات اطفای حرق به پایان خود نزدیک شد و معاون امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی گفت «تیم تجسس سازمان بنادر و دریانوری تلاش خواهد کرد امروز وارد نفتکش شود.»
علی ربیعی درباره سرنوشت خدمه کشتی گفت: «پس از آنکه پیکر یکی از مفقودین پیدا شد خبر خاص دیگری از ۳۱ پرسنل در دست نیست... نمی‌خواهیم خبر نگران‌کننده بدهیم؛ باید به خانواده‌های مفقودین آرامش بدهیم؛ ما هنوز وقت طلایی داریم». او همچنین از قول رئیس شرکت ملی نفتکش اعلام کرد که احتمال دارد آتش کشتی تا ظهر شنبه به طور کامل خاموش شود.
آقای وزیر که با حکم رئیس جمهوری «مسئول کمیته ویژه رسیدگیِ حادثه نفتکشِ سانچی» شده، بعد از ظهر جمعه پس از دیدار با سفیر ژاپن، به دیدار خانواده دریانوردان ایرانی رفت و پای صحبت آنان نشست. او جمعه شب برای پیگیری عملیات اطفای حریق عازم چین شد.
در همین حال شامگاه جمعه خبر رسید که ارتش ایران از ارتش کشورهای چین و ژاپن درخواست کرد برای یافتن ملوانان ایرانی همکاری کنند. سخنگوی ارتش اعلام کرد یک تیم عملیات ویژه نیروی دریایی ارتش، شامل تکاوران کلاه‌سبز در محل حضور دارند و اگر چین بالگرد در اختیار آنان بگذارد با انجام «راپل» برای نجات ملوانان وارد نفتکش می‌شوند.
در خبر دیگری سخنگوی شرکت ملی نفتکش با بیان اینکه هویت تنها جسد کشف شده همچنان نامشخص است گفت از خانواده‌های مفقودشدگان برای اخذ نمونه دی.ان.اِی دعوت شده است.
هرچه ساعت‌ها و روزها می‌گذرند، امیدها برای نجات ملوانان ایرانی کمرنگ‌تر می‌شود؛ اگر «وقت طلایی» تمام شود، شاید دیگر باید خدا خدا کرد که حداقل اجساد آنان پیدا شود.
کاپیتان احمد اسدی، ناخدای باسابقه شناورهای غول‌پیکر ایرانی در گفت‌وگو با ایسنا به این پرسش که چطور ممکن است دو کشتی غول‌پیکر با وجود فناوری‌های پیشرفته به یکدیگر برخورد کنند، گفت: کاپیتان برای متوقف کردن کشتی نیاز به طی چهار تا پنج مایل مسافت دارد. برای ناخدا از چند دقیقه قبل از وقوع حادثه مشخص می‌شود که برخورد با کشتی مقابل اجتناب‌ناپذیر است اما دیگر شرایط و زمان کافی برای اجتناب از آن وجود ندارد.
به گفته این دریانورد، تمام کشتی‌های غول‌پیکر به یک سیستم رادار مجهزند که می‌تواند نزدیک‌شدن کشتی‌ها را از ۳۰ مایلی تا نیم مایلی رصد کند، اما احتمالاً در زمان حادثه ناخدای ایرانی پشت سکان نبوده است. قطعاً طرف چینی نیز نتوانسته در زمان لازم اخطارها را صادر و از این برخورد جلوگیری کند.
او احتمال فرار سرنشینیان کشتی ایرانی به وسیله قایق‌های نجات را هم بعید دانست و گفت: احتمال این موضوع بسیار ضعیف است. چون قبل از حادثه زمان زیادی برای فرار وجود نداشته و انفجارهای پی‌درپی مانع از تصمیم‌گیری بموقع شده است.
صبح شنبه، تقریباً یک هفته از زمان حادثه گذشته بود که معاون سازمان بنادر و دریانوردی کشور از پیدا شدن دو پیکر با هویت نامشخص در پل فرماندهی (بالاترین نقطه کشتی) خبر داد و گفت تیم امداد چینی جعبه سیاه کشتی را پیدا کرده و به علت زیاد بودن گازهای سمی‌به سرعت از کشتی خارج شدند.
علی ربیعی که برای نظارت بر روند عملیات امداد و بدون تشریفات و هماهنگی به چین سفر کرد، از مسئولان چینی خواست در عملیات امداد و نجات جدیت داشته باشند چراکه «غرق شدن کشتی مصادف با از بین رفتن امید مطلق است». اون همچنین این خواسته را مطرح کرد که ایرانی‌ها با خدمه کشتی چینی هم گفت‌وگو کنند تا ابعاد حادثه روشن شود. ساعتی بعد هم اعلام کرد که نیروهای ایرانی به همراه چینی‌ها با شناور تندرو به سوی کشتی اعزام شده‌اند به محض رسیدن به محل، عملیات تجسس در قسمت‌های مختلف نفتکش از جمله موتورخانه آغاز می‌شود.
علی ربیعی که در حال حاضر در چین مستقر شده است، در گفت‌وگو با بخش خبری ساعت ۱۴ با اشاره به اعزام تکاوران ایرانی به محل حادثه گفت: تکاوران ایرانی با نیروهای چینی ترکیب شدند و به سمت نفتکش آتش گرفته اعزام شده‌اند.
وی افزود: احتمالا فردا از ساعت ۷ صبح به وقت محلی و ۲:۳۰ به وقت ایران به محل برسند.
مسئول رسیدگی به وضعیت نفتکش سانچی در مورد وضعیت تیم عملیاتی اطفای حریق توضیح داد: در حال حاضر دو کشتی ژاپنی در منطقه مستقر شده‌اند و ژاپن نیز اعلام کرده دو کشتی دیگر به محل اعزام می‌کند. یک کشتی کره‌ای نیز در محل قرار دارد.
علاوه بر این سه کشتی ایرانی که برای این منظور توسط ایران اجاره‌شده‌اند، در محل مستقر شده‌اند و سه کشتی دیگر نیز برای پشتیبانی اجاره شده‌اند.
ربیعی با اشاره به پیدا شدن دو پیکر صبح دیروز در موتورخانه نفتکش گفت: این دو پیکر برای تشخیص هویت به سمت شانگهای در حال انتقال هستند و باید آزمایش DNA برای تشخیص هویت آنها گرفته شوند.
وی به این سوال که چه میزان احتمال زنده بودن سایر پرسنل کشتی وجود دارد، پاسخ داد: کارشناسان معتقدند نمی‌توان هیچ پیش‌بینی دقیقی از وضعیت پرسنل ارائه کرد. مشخص نیست با چه وضعی روبرو خواهیم شد. احتمالا یکشنبه ۸۰ درصد مسائل روشن خواهد شد.
همچنین ظهر شنبه در خبر دیگری اعلام شد که جعبه سیاه کشتی طبق قوانین بین‌المللی به کشوری که کشتی در آن ثبت شده، یعنی پاناما، تحویل داده می‌شود.
نگاهی به حادثه تصادف کشتی نفتکش ایرانی در چین
بیم‌ها و امیدهای سانچی
صاحب‌خبر -