بزم رزم مستندی است که به مرور موسیقی دهه اول انقلاب و گروه چاووش میپردازد. این فیلم که داستان دراماتیک موسیقی در سالهای آغازین انقلاب را دستمایه روایت قرار داده، در نمایش عمومیاش که این روزها صورت گرفته، مورد استقبال علاقهمندان فیلم و موسیقی قرار گرفته و این بهانهای است برای همنفسی با سیدوحید حسینی کارگردان فیلم مستند بزم رزم تا از سالهای اول انقلاب بگوید و بلاتکلیفی موسیقی و گروهها و چهرههایی چون گروههای شیدا و عارف و محمدرضا لطفی، حسین علیزاده، پرویز مشکاتیان، محمدرضا شجریان و شهرام ناظری...
چه شد که در بزم رزم بعد از سه دهه و اندی رفتید سراغ دوران آغازین انقلاب و موقعیت موسیقی در آن دوران؟
این را همه میدانیم که در سینمای ایران در مورد تاریخ و سرگذشت هنر معاصر ایران فیلم مستند کم داریم و در این بین در مورد هنر موسیقی ایران نیز کمتر. آن هم درحالیکه دوران پرتلاطم موسیقی ایران در آن دوره هم جذاب است و هم آموزنده. اما اینکه چه شد من سراغ این موضوع رفتم، علاقه شخصی خودم به موسیقی و همچنین تاریخ معاصر ایران دلیل و انگیزه روی آوردن من برای ساخت بزم رزم بود.
در مستند بزم رزم منابع آرشیوی و تصاویر مستند آن دوران نقش مهمی دارند. آیا این منابع را راحت به دست آوردید؟
متاسفم که بگویم در کشور ما سازوکار درست و مشخصی برای دسترسی و استفاده از آرشیوها وجود ندارد و این درحالی است که آرشیو رکن اصلی اینگونه از مستندهاست. در میان تمام مراکز و نهادهایی که به اینگونه تصاویر و منابع دسترسی دارند، فقط فیلمخانه ملی ایران است که به هر دلیل که بیشترش هم به همت و جدیت سرکار خانم طاهری ربط دارد، توانسته خدمات منظم و درستی به پژوهشگران و فیلمسازان ارایه دهد. سایر مراکز و ارگانها اصلا برای ارایه خدمات آرشیوی برنامهای ندارند و پژوهشگر و فیلمساز سردرگم در این آشفته بازار باید به هر دری بزند تا به مقصودش برسد. در فیلم بزم رزم هم به جز فیلمخانه ملی ایران و تا حدود کمی موزه موسیقی ایران و آرشیو صداوسیما دیگر مراکزی مثل بنیاد رودکی، تالار وحدت، دفتر موسیقی وزارت ارشاد، حوزه هنری و… با ما همکاری نکردند.
بخش مهمی از موسیقی آن دوران به گروه چاووش برمیگردد. موسیقیدانهای مستقلی که در دهه ۶۰ مورد بیمهری قرار گرفتند و بخش زیادی از آنها از کشور مهاجرت کردند. درحال حاضر از بین سرپرستان گروههای عارف و شیدا پرویز مشکاتیان و محمدرضا لطفی از بین ما رفتند و تنها استاد علیزاده در قید حیات هستند. چطور توانستید با استاد علیزاده همراه شوید. در این مورد توضیح دهید.
گروه چاووش و آثارشان برای من بسیار عزیز و محترم بوده و هست. در بزم رزم سعی کردم تا حدودی به آنها بپردازم. متاسفانه من کمی دیر این فیلم را شروع کردم و دریغ که استاد لطفی و مشکاتیان دیگر نبودند. استاد شجریان هم به دلیل کسالت و بیماری امکان گفتوگو نداشتند. برای مصاحبه با استاد علیزاده 6ماه صبر کردم! به هرحال مصاحبه با اساتید کفش آهنین میطلبد. استاد علیزاده در آن دوره تور کنسرت داشتند و سرشان خیلی شلوغ بود، اما من با اصرار و پیگیری زیاد توانستم به لطف دوست خوبم جناب آقای علی بوستان قرار این گفتوگو را بگذارم که الحق به عمری انتظار میارزید!
در بزم رزم به نسبت نقش و رنگی که حضور بزرگان در هنر دورهشان دارند، تصور نمیکنید نقش مشکاتیان و لطفی در فیلم کمرنگ پرداخت شده است؟
نقش لطفی را قبول ندارم و فکر میکنم این استاد در فیلم با توجه به عدمحضور خودش، حضوری پررنگ و قابلاعتنا دارد. اما قبول دارم به مشکاتیان عزیز کم پرداختم و از این بابت پشیمانم. در نسخه اولیه فیلم که حدود دوساعتونیم بود به تصنیف ایرانی و رزم مشترک اشارهای میشد، اما چون باید فیلم را کوتاه میکردیم تا به زمان معقولتری برای نمایش میرسیدیم، این بخشها حذف شد. البته باید توجه داشته باشید که فیلم به آثار و قطعاتی میپردازد که به تأثیر از انقلاب و جنگ ساخته شدهاند. استاد مشکاتیان تا آنجایی که دریافتم به جز تصنیف ایرانی، رزم مشترک و لاله بهار در این زمینه کار زیادی ندارند و آثار درخشان ایشان در آن دوران مثل نوا مرکبخوانی، بیداد، سرّ عشق، آستان جانان، دستان و… موضوع فیلم من نبودند.
از بین خوانندههای چاووش هم استاد شجریان و شهرام ناظری در فیلم حضور ندارند...
استاد شجریان را که توضیح دادم به دلیل کسالت و بیماری امکان گفتوگو نداشتیم. برای حضور آقای ناظری هم بیش از 6ماه تلاش کردم و حتی به منزلشان رفتم و صحبت کردم و توضیح دادم موضوع را، اما ایشان قابل ندانستند و خیلی صریح گفتند که من را هموزن خود نمیدانند و ترجیح میدهند اساتیدی چون بیضایی و تقوایی در موردشان فیلم بسازند. توضیح دادم که قصد فیلم ساختن از زندگیشان را ندارم و فقط میخواهم در مورد موسیقی و اتفاقات آن دوره گفتوگو کنم. البته ایشان بهطورکلی تصور درستی نسبت به مقوله فیلم مستند نداشتند. بالاخره بعد از چند ماه تماس و قرار و بههم زدن قرار خودم از مصاحبه با ایشان منصرف شدم. این ماجرا تجربه خوبی برایم نبود. البته الان از نتیجه فیلم راضی هستم و نبود ایشان در فیلم برایم ناراحتکننده نیست.
اتفاق خوشایندی که در مورد بزم رزم افتاد، توجه طیفهای مختلف از روحانی گرفته تا هنرمندان در زمینههای موسیقی و غیرموسیقی به این مستند است. فکر میکردید با چنین بازخوردهایی با فیلم مواجه شوید؟
نگاه و هدف من در ساخت بزم رزم توجه به ایران و موسیقی ایرانی است، بنابراین طبیعی است کسانی که به این دو علاقهمند هستند با فیلم هم ارتباط خوبی برقرارکنند.
آیا در شهرستانها نیز مخاطبان توانستند با سوژه و موضوع موسیقی در فیلم ارتباط برقرار کنند؟
اتفاقا برای من اکران شهرستانها بسیار هیجانانگیزتر بود. در حقیقت شور و اشتیاق بسیار زیاد مخاطبان موجب این میشد که سوالات و واکنشهای بسیار خوبی نسبت به فیلم داشته باشند. در بین شهرستانها هم بیشترین استقبال را در مشهد داشتیم و بعد در شیراز. البته کرمان و اصفهان هم خوب بودند...
سیدوحید حسینی از مستند بزم رزم میگوید
داستان دراماتیک بلاتکلیفی موسیقی در دوران انقلاب
صاحبخبر -