زلزله‌شناسان معتقدند دوره بازگشت زلزله در گستره تهران حدود ۱۵۰ سال است. براین اساس و با توجه به گذشت ۱۸۷ سال از اخرین زلزله در منطقه (در سال ۱۲۰۹) احتمال وقوع زلزله شدید در تهران بزرگ، دور از انتظار نیست. در این میان و در ایامی که زلزله اخیر در ملارد بیش از پیش موضوع زلزله تهران را به دغدغه مردم بدل کرده است، آنچه می تواند موجبات امنیت روانی شهروندان را فراهم کند اطمینان از این مساله است که تمهیدات لازم برای پیشگیری از تبدیل شدن زلزله محتوم الوقوع پایتخت، به یک فاجعه بزرگ تـاریخ بشـر صورت گرفته است.
مردم در کنار دریافت آموزش‌های ضروری باید بدانند آیا در سالهای گذشته اقدامات موثر برای نوسازی بافت‌های فرسوده و مقاوم‌سازی ساختمان‌های آسیب پذیر انجام شده است؟ آیا راهکارهای لازم برای مدیریت بحران اندیشیده شده؟ آیا برای اسکان موقت در شرایط بحران، برای برنامه‌های امداد، نجات، خدمات پزشکی و گروه‌های نجات برنامه‌های کارآمد تدوین شده است؟
آنچه موجب امیدواری در دریافت پاسخهای مناسب برای سوالاتی از جنس سوالات بالاست این است که در سال ۱۳۷۹ با همکاری مشترک مرکز مطالعات زلزله تهران و آژانس همکاری‌های بین المللی ژاپن (جایکا) مطالعات جامعی با عنوان "ریز پهنه بندی لرزه ای تهران بزرگ"، انجام و تصویری از میزان نسبی آسیب‌های ناشی از زلزله تهیه شده است. در این گزارش همچنین توصيه‌هايي براي تدوين طرح تفصيلي پيشگيري و مديريت بحران شهري ، طراحي سازه‌اي و برايوارسي‌هاي تفصيلي و بررسي فعاليت لرزه‌اي ارایه شده است.
برای مثال در آن گزارش تخمین زده شده در صورت فقدان آمادگی مدل گسل ري گسترده‌ترين تلفات را موجب خواهد شد. در اين حالت ۵۵ درصد ساختمان ها از بین می روند و حدود ۶% از كل جمعيت تهران كشته خواهند شد. در مورد گسل شمال تهران حدود ۳۵ درصد ساختمانها از بین می روند و حدود ۲% جمعيت تهران كشته خواهند شد و در مورد گسل مشا، ۱۵ درصد ساختمان ها از بین می روند. همچنین مسئولین وقت شهرداری و آتش نشانی نیز براورد داشته‌اند در ۴۵۰۰ نقطه لوله گاز و در ۵۴۰ نقطه لوله های آب بریده خواهد شد.
با این تفصیل پیشنهاد این است که متولیان امر در روزهایی که نگرانی از وقوع زلزله و تبعات آن آرامش شهروندان را از بین برده است با حضور موثرتر در فضای عمومی باب گفتگوهای تحلیلی با مردم را بگشایند و با ارائه مطالب متقن، دقیق و مفید شهروندان را از میزان آمادگی نهادهای مسئول و نقاط قوت و ضعف تمهیدات اندیشیده شده، اگاه کنند.
در سال ۸۱ یکی از مسئولین وقت در تشریح وضعیت تهران ِ فاقد برنامه ریزی و آمادگی پس از زلزله احتمالی بیان کرده بود: "یک شهری است نه آب دارد، نه برق دارد، ساختمانها فروریخته‌اند ، آتش سوزی در جریان است، راه هایی برای عبور و مرور ندارد، مسئولینی که جان بدر برده اند، بهت زده هستند، ارتباط تلفنی قطع است، مردم عزادارند، اجساد زیر آوار متعفن می شوند و فکر می کنم در این صورت فقط لاشخورها به داد اینجا خواهند رسید".
حال که خوشبختانه برنامه‌ریزی‌های متکی بر مطالعات دقیق برای زمان وقوع زلزله وجود دارد باید به مردم اطمینان دهیم در صورت وقوع زلزله، این دولت (به معنای عام) است که به داد آنها می رسد. این اطمینان بخشی با دستور و آیین نامه و سخنرانی حاصل نمی شود. باید دغدغه ها شنیده، نگرانی‌ها فهمیده و صادقانه و عالمانه با مردم گفتگو شود.
*پژوهشگر سیاستگذاری عمومی
47234