در ادامه این گزارش آمده است: حالا در امور روزمره دستگاه‌های الکترونیکی حرف اول را می‌زنند؛ از جارو برقی، اتو و ماشین لباس شویی گرفته تا تلفن، لوح فشرده، پرینتر و فکس و... اینک حرف از ابزارهایی با فلزات خطرناک است که کنار وسایل دیگر جا خوش کرده‌اند، به‌گونه‌ای که برخی کارها تنها با آنها راه می‌افتد. از این رو باید برای دوران پس از عمر مفید دستگاه‌های الکترونیکی فکر اساسی کرد، چرا که در صورت عدم بازیافت صحیح این وسایل محیط‌زیست به مخاطره می‌افتد.
تصور کنید وقتی بالاترین مدل تلفن همراه را خریداری می‌کنید، در فاصله زمانی کوتاه مدل جدیدی جای آن را می‌‌گیرد. همین مساله را به تمام وسایل الکترونیک تعمیم دهید تا میزان تولید زبالههای الکترونیک را دریابید. این در حالی است که بر اساس محاسبات عمر مفید دستگاه‌های الکترونیکی در جهان دو تا سه سال و در ایران احتمالا تا پنج سال است و این ضرورت احساس می‌شود که باید برای تولید زبالههای الکترونیک راه‌حل مناسبی یافت، چرا که زبالهها در صورت عدم بازیافت نادرست تبعات ناگواری را با خود به همراه دارند.
از سوی دیگر ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود، چرا که کشورهای توسعه‌یافته پس از مصرف، دستگاه‌های الکترونیکی خود را به کشورهای جهان سوم ارسال می‌‌کنند و این اتفاق عمق فاجعه را می‌رساند، چون بازیافت در کشورهای جهان سوم کارایی لازم را ندارد. بر اساس معاهده‌ای که سازمان ملل در سال 1989 برای کنترل روند صادرات زبالههای خطرناک از کشورهای توسعه‌یافته به کشورهای فقیر اعلام کرد، هر کشوری می‌‌تواند به‌طور یک جانبه واردات این کالاها را ممنوع کند و کشورهای صادر‌کننده باید موافقت منشور وارد‌کننده را جلب کنند.
آمریکا هیچ‌گاه این قرارداد را امضا نکرد و کشورهایی همچون چین به امید دستیابی به درآمدی ناچیز از محل بازیافت این تجهیزات، از امضای این قرار داد خودداری کردند. هم اکنون 70درصد کامپیوترها و موبایل‌های جهان در چین بازیافت می‌شود. در سال 2008 وزرای 170 کشور جهان در بالی اندونزی گرد هم آمدند تا راه‌های بازیافت زبالههای خطرناک از جمله زبالههای الکترونیک را بررسی کنند. شرکت دانش‌بنیان مهر پردازان محیط‌زیست ثمین به عنوان اولین شرکت تخصصی در زمینه مدیریت و بازیافت این زائدات اقدامات خوبی انجام داده است.
این شرکت مجری طرح جامع مدیریت و بازیافت زبالههای الکترونیکی اصفهان است. این شرکت برای اولین بار در کشور اقدام به طراحی و ساخت دستگاه امحاء و بازیافت اولیه انواع لامپ فلورسنت اعم از نیمه فشرده (مهتابی) و فشرده (کم مصرف) در کشور کرده است. همچنین شرکت دانش‌بنیان تلاش و توسعه در مرکز رشد دانشگاه فردوسی مشهد اولین کارخانه بازیافت زبالههای الکترونیک را راه‌اندازی کرده و در آن فلزات طلا، نقره و مس بازیافت و همچنین آلیاژ لحیم استخراج می‌شود.
**ساخت مدال المپیک 2020 از زباله
ژاپنی‌ها قصد دارند برای کمک به بازیافت زبالههای الکترونیک، مدال‌های اهدایی به ورزشکاران در المپیک 2020 توکیو را از این زبالهها بسازند. بر اساس اعلام سایت بازی‌های المپیک، ژاپن متعهد شده که هشت تن از فلزات به کار رفته در تلفن‌های هوشمند و دیگر محصولات الکترونیک مستعمل را بازیافت کند و آنها را به پنج‌هزار مدال طلا، نقره و برنز که قرار است در مسابقات المپیک توزیع شود، تبدیل کند. به گزارش پایگاه خبری فوربز، این ابتکار که پروژه مدال توکیو 2020 نامگذاری شده، بخشی از تلاش‌های ژاپن برای مقابله با بحران جهانی «زبالههای الکترونیک» است. هرچند ژاپن تنها یک دهم از جمعیت چین را داراست، اما بر اساس آمارهای دانشگاه سازمان ملل در زمینه پایش زبالههای الکترونیکی، این کشور در زمینه تولید زبالههای الکترونیکی بعد از چین در رتبه دوم جای دارد.
تنها در سال 2011 میلادی، 36.39 میلیون دستگاه تلفن همراه در ژاپن تولید شد و تنها 7.62 میلیون دستگاه یعنی 20.9 درصد توسط شبکه بازیافت تلفن‌های همراه جمع آوری شد. این شبکه متشکل از 9هزار مرکز خرده‌فروشی است که قطعات گوشی‌های همراه مستعمل را جمع آوری میکند. این موضوع در حال تبدیل شدن به یک مشکل جدی در قاره آسیاست و حجم زبالههای الکترونیکی در پنج‌ساله منتهی به 2015، رشدی 63 درصدی را شاهد بوده است.
بر اساس پیش‌بینی ها، میزان زبالههای الکترونیکی در کل جهان تا سال 2018 به 49.8 میلیون تن خواهد رسید و نرخ رشد جهانی چهار تا پنج‌درصد خواهد بود. زبالههای الکترونیکی تولیدی چین در فاصله سال‌های 2010 تا 2015 با رشد 107درصدی به 6.7 میلیون تن رسیده است.
**ضرورت مدیریت زبالههای الکترونیک پایتخت
هفته گذشته رئیس اداره محیط‌زیست شهر تهران با بیان اینکه پسماندها بر اساس قانون مدیریت پسماند به پنج گروه عادی، صنعتی، پزشکی، کشاورزی و پسماندهای ویژه تقسیم‌بندی می‌شوند، اظهار کرد: زبالههای الکترونیک بخشی از پسماندهای ویژه هستند. محمدحسین بازگیر ادامه داد: پسماندهای ویژه برخی از پسماندها هستند که یا سمی هستند یا خاصیت رادیواکتیوی و اشتعال و خورندگی دارند. بازگیر با بیان اینکه پسماندهای ویژه عاملی دارند که آنها را نیازمند مدیریت خاص و ویژه‌ای میکند، تصریح کرد: پسماندهای ویژه ممکن است در هر کدام از پنج گروه پسماندها قرار گیرند. در پسماندهای عادی یا زبالههای خانگی بخشی مانند مدارهای الکتریکی، لامپ‌ها، قطعات الکترونیک و باطری‌ها قسمت ویژه این پسماندها هستند.
رئیس اداره محیط‌زیست شهر تهران ادامه داد: در ساختار این گونه وسایل الکترونیک فلزات سنگینی مانند آهن، قلع و نیکل به کار گرفته می‌شود که می‌توانند برای محیط‌زیست، آب، خاک و حتی سلامت انسان مضر باشند. بازگیر با تاکید بر اینکه مسئولیت ساماندهی زبالههای الکترونیک بر عهده شهرداری تهران است، ادامه داد: شهرداری باید زیرساخت لازم را برای جمع آوری این گونه زبالهها و امحای صحیح آنها فراهم کند.
**ضرورت معافیت پرداخت هزینه جابه‌جایی پسماند
یک عضو شورای شهر تهران درباره زبالههای الکترونیک در گفت‌و‌گو با «آرمان» می‌گوید: رفتار و رویکرد مدیریت شهری به پسماند تاکنون رویکرد تخصصی و به‌‌روز نبوده است. الهام فخاری می‌افزاید: رفتار کلیشه‌ای و حداقلی در زمینه مدیریت پسماند موجب شده است بدون توجه به تفاوت گونه‌‌های پسماند و بدون در نظر گرفتن سامانههای تخصصی متفاوت پسماند الکترونیک، پسماند بیمارستانی و پسماند‌تر و خشک به شکل توده نابسامان جابه‌جا شوند.
او ادامه می‌دهد: این نابسامانی نه تنها فضایی نازیبا، غیربهداشتی و ناسالم ایجاد میکند، بلکه پیامدهای بلندمدت بر سلامت شهروندان و محیط‌زیست استان برجا می‌گذارد. این عضو شورای شهر تهران عنوان میکند: پسماند یک ابرکلانشهر با جمعیت بیش از هشت میلیون نفر را نمی‌‌توان به سادگی و کلیشه‌ای دور ریز کرد. او اظهار میکند: بیش از همیشه نیاز به بازسازی سامانه‌ها با رویکرد پیش‌بینی جداسازی از مبدا، جابه‌جایی ویژه پسماندهای بیمارستانی یا الکترونیک یا پسماند ناشی از نگهداری حیوانات خانگی و سرمایه‌گذاری برای سامانههای بازیافت پیشرفته در تهران چشمگیر است.
فخاری بیان میکند: تجارت عده‌ای از راه ادامه دادن به روش‌های غیرعلمی و ناسالم و دستی کنونی تامین می‌شود. این مانع را باید در برنامه‌ریزی تغییر دقیق داده و درست تحلیل کنیم. این عضو شورای شهر تهران بیان میکند: بهبود آگاهی مردم، تدارک سامانههای محله‌ای، شریک کردن همه مردم در منافع جداسازی، بازیافت پسماند شهری و سامانههای پیشرفته نابودسازی پسماند برگشت‌ناپذیر، بازار کثیف کلیشه‌ای پسماند را تغییر خواهد داد.
او با بیان اینکه سود عده‌ای محدود و سودجو به بهره عمومی تغییر خواهد یافت، خاطرنشان میکند: ما همزمان در لایه‌های فرهنگ اجتماعی و آموزش شهروندی، بازرسی و ساماندهی پیمانکاران و به روز رسانی سامانههای پسماند از راه جذب سرمایه و راه‌اندازی خط‌های تخصصی می‌توانیم تغییر را به سود همه مردم شهر پدید بیاوریم. این عضو شورای شهر تهران اضافه میکند: از سویی توجه به نیازهای مردم در سطح استان و مساله جابه‌جایی پسماند در سطح استان که برای برخی مناطق از جمله شهرستان شمیرانات و روستاهای آن چالش‌زا بوده را باید در نظر داشته باشیم. او می‌افزاید: مردم روستاها و شهرهای پیرامون تهران نباید هزینه مصرف در تهران را پرداخت کنند. فخاری ادامه می‌دهد: تا کنون فشار و چالش‌های پسماند در شهرها و روستاهای همسایه پایتخت ادامه یافته است. بنابراین تدبیر و برنامه‌ریزی برای تبدیل این تهدید و مساله به فرصت امکانپذیر است.
این عضو شورای شهر خاطرنشان میکند: ساز و کار تشویقی برای جداسازی از مبدا و جابه‌جایی سامان یافته در روستاها از راه معافیت پرداخت هزینه جابه‌جایی پسماند شمیرانات شدنی است. فخاری توضیح می‌دهد: این معافیت‌ها اگر همراه با آموزش جداسازی پسماند از جمله پسماند الکترونیک باشد، در واقع همزمان نفع دوجانبه در پی دارد.
*منبع: روزنامه آرمان؛ 1396،9،29
**گروه اطلاع رسانی**2059**2002** انتشاردهنده: فاطمه قنادقرصی