چکیده
در تحلیل اولیه، «منفعت ملی» مفهومی بدیهی و غیرقابل تشکیک به نظر می‌رسد و از‌این‌رو بسیاری تحلیل‌گران روابط بین‌الملل و سیاست خارجی تلاش کرده‌اند به مفهوم‌سازی آن همت گمارند. (تاریخچه) با این وجود، ابهام در ماهیت و جایگاه این مفهوم، می‌تواند برخی دشواری‌ها را در طراحی و اجرای سیاست خارجی هر نظام سیاسی از جمله جمهوری اسلامی ایران به وجود آورد. (مسئله) به نظر می‌رسد، هنوز تحقیق مستقلی برای تأکید بر دشواری‌های تعریف منفعت ملی به عنوان اصلی‌ترین چراغ راهنمای سیاست خارجی جمهوری اسلامی صورت نپذیرفته باشد. (پیشینه) از‌این‌رو می‌توان این پرسش را طرح کرد که مهم‌ترین دشواری‌ها در تعریف روشن و واضح منفعت ملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران چه مواردی هستند؟ (سؤال) فقدان ملی فکری کردن، عدم اجماع نخبگان بر سر تعریف مفهوم و مصادیق منفعت ملی، و ابهام در تعریف نسبت آرمان و واقعیت، از جمله مهم‌ترین مشکلات تعریف منفعت ملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی است. (فرضیه) این مقاله بر آن است به یک بازتأمل درباره مفهوم منفعت ملی به عنوان رایج‌ترین مفهوم در توجیه کنش‌های سیاست خارجی کشور بپردازد. (هدف) این نوشتار در چارچوب زبان‌شناسی سوسوری، دشواری تعیین رابطه منفعت ملی (به عنوان دال) و مصادیق آن (به عنوان مدلول) را مورد تأکید قرار می‌دهد. (روش) کشف علل مختلف ابهام در مفهوم منفعت ملی و لزوم در پیش گرفتن یک بازاندیشی جدی و آیین پاکسازی برای ایضاح مفهوم و مصداق آن در سیاست خارجی جمهوری اسلامی از نتایج و دستاوردهای مقاله است. (یافته)
کلیدواژه ها: منفعت ملی، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ابهام مفهومی، اجماع نخبگان، آرمان و واقعیت
نویسندگان:
محمد جواد هراتی: دانشیار دانشگاه بوعلی سینا. مدیر مسئول فصلنامه پژوهشنامه انقلاب اسلامی
رضا سلیمانی: استادیار/دانشگاه پیام نور
مجله دانش سیاسی - دوره 13، شماره 25 (بهار و تابستان)، پاییز 1396.
∎