فهیمه ملک محمدی: موقعیت جغرافیایی ایران در منطقه آسیای مرکزی و خاورمیانه یکی از منحصربه‌فردترین نقاط کلیدی جهان است که شاید مانندی برای آن وجود نداشته باشد.
لازمه دستیابی به توسعه اقتصادی این است که نظام اقتصادی ما تولیدگرا و صادرات‌محور شود. راهبرد اصلی، حمایت بی‌قیدوشرط از تولید داخلی و توسعه صادرات غیرنفتی است و باید در برنامه و عمل، سازوکارهای لازم برای این موضوع فراهم شود. در استان سیستان و بلوچستان و براساس رویکرد نظام، حمایت از صنایع، کارگاه‌ها و کارخانه‌های تولیدی، توسعه صادرات و... در دستور کار سازمان صنعت، معدن و تجارت قرار گرفته و برنامه‌هایی نیز برای فعال‌سازی واحدهای تولیدی نیمه‌فعال و غیرفعال استان در نظر گرفته شده که در نتیجه این اقدام‌ها هر سال شاهد افزایش میزان صادرات از استان هستیم. استان سیستان و بلوچستان باتوجه به همجواری با دو کشور افغانستان و پاکستان از موقعیت بسیار خوبی برای تجارت و ترانزیت کالا برخوردار است. این استان دارای ۷ گمرک رسمی فعال در زمینه صادرات و واردات و دو گمرک فعال در امور قضایی است و ۱۳ بازارچه مرزی مصوب و ۷ بازارچه فعال دارد که ۵ بازارچه آن در مرز مشترک با پاکستان شامل میرجاوه در زاهدان، پیشین در سرباز، کوهک و جالق در سراوان، ریمدان در چابهار و همچنین دو بازارچه مرزی در مرز مشترک با افغانستان (میلک و گمشاد در هیرمند) از نقش بسزایی در مبادلات بازرگانی با کشورهای همسایه برخوردار هستند. بازارچه‌های مرزی نقش مهمی در ایجاد رونق و تحرک اقتصادی در مرزها و حتی کشور ایفا می‌کنند و بدون وجود بازارچه‌ها، توسعه اقتصادی مرزی قابل‌تصور نیست و حجم مبادلات بازارچه‌های مرزی نیز نشان‌دهنده نقش مهم این مراکز در توسعه صادرات و بازرگانی استان‌های مرزی است. بازارچه‌های مرزی سیستان وبلوچستان هم‌اکنون از فعال‌ترین بازارچه‌های مرزی کشور به‌شمار می‌روند، به‌طوری که در سال گذشته ۵۵درصد کل صادرات استان از طریق این بازارچه‌ها انجام شده است. اقلیم مناسب کشت محصولات سودآور صادراتی شامل خرما، مرکبات، موز و انبه و دشت‌های هموار و اراضی مستعد در شمال و جنوب استان و وجود امکانات توسعه و ایجاد صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی دراستان ازجمله بسته‌بندی خرما، تولید قند مایع از شیره خرما و تولید خوراک دام از ضایعات و هسته خرما از دیگر ظرفیت‌های استان به‌شمار می‌رود. به گفته کارشناسان، تنها بندر مهم کشور در سواحل دریای عمان و شرق تنگه هرمز، بندر چابهار است که مزیت بزرگی در راه توسعه صنعتی استان سیستان و بلوچستان است. همچنین موقعیت بندری و مرزی استان، امکان تامین کالاهای واسطه‌ای صنعتی از خارج و دسترسی به بازارهای صادراتی را آسان‌تر می‌کند. در این باره عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان سیستان و بلوچستان گفت: عمده صادرات غیرنفتی استان محصولات پتروشیمی و نفتی است که به کشورهای افغانستان و پاکستان صادر می‌شود. محمود تهی‌دست در گفت‌وگو با صمت افزود: باتوجه به فعال شدن بندر چابهار صادرات استان به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به‌ویژه عمان رونق بیشتری گرفته است. تاکنون بیش از ۸۰۰ میلیون دلار صادرات به کشور پاکستان و بیش از یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار صادرات به افغانستان انجام شده است.
ظرفیت‌های سیستان و بلوچستان در توسعه صادرات
وی ادامه داد: این استان دارای ظرفیت‌های بسیار خوبی در زمینه صادرات و تجارت با کشورهای منطقه است که باید از این موقعیت‌ها به بهترین شکل استفاده کرد. عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان سیستان و بلوچستان تاکید کرد: باید ظرفیت‌های استان را برای افزایش صادرات به کشورهای همسایه ارتقا دهیم. سیستان و بلوچستان بهترین بازارهای منطقه را در اختیار دارد که باید از این ظرفیت برای افزایش صادرات استفاده کرد. دولت باید شرایط زیرساختی و قوانین صادرات را برای افزایش مبادلات تجاری با کشورهای همسایه آسان کند. تهی‌دست با اشاره به مشکلات صادرکنندگان اظهار کرد: باتوجه به شرایطی که در کشور ما وجود دارد افزایش تعرفه‌های ترجیحی مشکلی برای صادرکنندگان به‌شمار می‌رود و باید کاهش پیدا کند. این عامل باعث می‌شود به اهداف پیش‌بینی شده در زمینه صادرات دست پیدا نکنیم. همچنین ناوگان حمل‌ونقل ریلی ما فرسوده است. این مشکل باید برطرف شود تا بتوانیم صادرات بیشتری داشته باشیم.
سامانه حمل‌ونقل ریلی مدرن شود
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان سیستان و بلوچستان اضافه کرد: سیستان و بلوچستان با وجود این همه قابلیت و فرصت می‌تواند سهم بالایی از تولید و پیشرفت داشته باشد. صادرات می‌تواند حاصل تلاش‌های بسیار مسئولان و ایده‌های اثربخش باشد. تهی‌دست با اشاره به اینکه بندر چابهار تنها بندر اقیانوسی کشور است، تصریح کرد: صادرات از این بندر در افق ۱۴۰۰ تا ۲۰میلیون تن کالا هدف‌گذاری شده است. بکارگیری کشتی‌های کانتینردار بزرگ که می‌توانند در کنار این بندر پهلو بگیرند به توسعه و افزایش صادرات و همچنین واردات استان و کشور بسیار کمک خواهد کرد. وی ادامه داد: هند تمایل دارد از بنادر جنوبی چابهار استفاده و کالاهای خود را به افغانستان و کشورهای آسیای میانه صادر کند زیرا این بندر، بندری است که قابلیت‌ها و ظرفیت‌های خوبی دارد؛ به شرطی که زیرساخت‌های آن کامل شود. در این زمینه به‌طور حتم باید سامانه حمل‌ونقل ریلی مدرن و بزرگراه‌هایی در این منطقه ساخته شود که تردد کامیون‌ها به‌راحتی انجام شود.
راه‌اندازی اتاق مشترک ایران و پاکستان
دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان سیستان و بلوچستان گفت: همان‌طور که می‌دانید این استان با پاکستان و افغانستان هم‌مرز است و عمده صادرات استان به این دو کشور انجام می‌شود. در واقع سیستان و بلوچستان پل ارتباطی سایر استان‌ها با افغانستان و پاکستان است و کالاها از مرز خروجی میرجاوه به پاکستان و از مرز میلک به افغانستان صادر می‌شود. محمدعلی نشاطی در گفت‌وگو با صمت افزود: خوشبختانه وضعیت صادرات در استان مطلوب است و با زیرساخت‌هایی که ایجاد شده مشکل خاصی در این زمینه وجود ندارد، به طوری که صادرات در ۸ ماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۱۴ درصد رشد داشته است. وی با اشاره به اینکه باتوجه به ظرفیت‌های استان سیستان و بلوچستان باید تلاش کرد که صادرات بیشتری از استان انجام شود، ادامه داد: در این زمینه اتاق بازرگانی استان فعالیت‌های بسیار چشمگیری داشته، به‌طوری که به‌تازگی اتاق مشترک ایران و پاکستان را راه‌اندازی کرده است. عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان سیستان و بلوچستان اظهار کرد: به جز بازارهای افغانستان و پاکستان محصولات استان به کشورهای عمان، چین و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیز صادر می‌شود که سیمان، مصالح ساختمانی، تخم گشنیز، خرما و محصولات کشاورزی و شیلاتی از جمله محصولات صادراتی استان هستند. نشاطی خاطرنشان کرد: دولت به بندر چابهار توجه ویژه‌ای دارد، به همین منظور امکانات خوبی برای آن لحاظ شده است.
این بندر روی مدار توسعه قرار گرفته و به‌طورحتم روز به روز صادرات استان افزایش پیدا خواهد کرد. از نگاه کارشناسان، در زمینه افزایش صادرات تمامی بخش‌ها از جمله صنعتی و معدنی، کشاورزی، صنایع دستی، خدمات فنی مهندسی و... باید با استفاده از تمام ظرفیت‌های موجود تلاش کنند و با ایجاد بازارهای جدید صادراتی و استفاده از ظرفیت‌های موجود در مرز مشترک با کشورهای همسایه درجهت تحقق هدف افزایش تولید صادرات‌گرا حرکت کنند.