صاحب‌خبر - معاونان پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی دیروز در سالن اجتماعات شهیدمطهری سازمان مرکزی این دانشگاه گردهم آمدند تا در حضور علی‌اکبر ولایتی، رئیس هیات‌موسس و هیات‌امنا و فرهاد رهبر، رئیس این دانشگاه سیاست‌های کلان حوزه پژوهش و فناوری بررسی شود. در بخش اول این گردهمایی فرهاد رهبر رئیس دانشگاه، بیژن رنجبر معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه، علی‌محمد نوریان دبیرکل هیات‌موسس دانشگاه و محمود شیخ‌زین‌الدین معاون نوآوری و تجاری‌سازی فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری پشت تریبون رفتند و از سیاست‌های کلان و ظرفیت‌های پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی سخن گفتند. در بخش دوم این گردهمایی نیز علی‌اکبر ولایتی، رئیس هیات‌موسس و هیات‌امنای دانشگاه طی سخنانی بر ضرورت تدوین نقشه‌راه پژوهشی در این دانشگاه تاکید و از معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی خواست نقشه‌راهی برای پژوهش داشته باشند تا از موازی‌کاری پژوهش جلوگیری شود. رئیس هیات‌موسس و هیات‌امنای دانشگاه آزاد اسلامی در ابتدای سخنانش با اشاره به موضوع آب در کشور گفت: «برخی این ادعا را مطرح می‌کنند که وضعیت آب در ایران بحرانی است و کشور تا چند سال دیگر به برهوت تبدیل می‌شود و جای زندگی نخواهد بود، در صورتی که سالانه 400 میلیارد مترمکعب نزولات آسمانی در کشور داریم و تنها 25 درصد یعنی 100 میلیارد مترمکعب آن به‌صورت بهینه مصرف می‌شود.» به گفته او، اگر در بخش آب مشکل داریم، مربوط به بی‌برنامه‌بودن ماست که به‌درستی نمی‌توانیم از نزولات آسمانی استفاده کنیم، در صورتی که باید به اندازه 400 میلیارد مترمکعب بهره‌برداری آب داشته باشیم و حرف‌هایی که درباره بحران آب در ایران گفته می‌شود، چندان منطبق با واقعیات نیست، در صورتی که ما 10 هزار سال است که در این منطقه زندگی می‌کنیم و نسل‌های بعدی ما نیز در اینجا خواهند ماند. او از پژوهشگران دانشگاه آزاد اسلامی خواست که سیاه‌نمایی‌ها درمورد بحران آب در ایران را آشکار کرده و برای احیای دریاچه ارومیه تدابیر لازم را بیندیشند. رئیس هیات‌موسس و هیات‌امنای دانشگاه آزاد اسلامی با تاکید بر استفاده از ژن‌های طبیعی محصولات کشاورزی گفت: «پژوهشگران ما نباید به‌سراغ موضوع تراریخته بروند چراکه کشور ما دارای هشت‌هزار نوع گیاه است که یک‌چهارم آن گیاهان دارویی است. این تنوع گیاهی در دنیا بی‌نظیر است. ما برای محصولات غذایی باید از دانه‌های غذایی خودمان استفاده کنیم ، نه اینکه بذر از خارج وارد کنیم و به تراریخته وابسته شویم.» او در ادامه گفت: «پژوهش روی ماشین برقی، ربات و محصولات مکاترونیک خوب است، اما انتظار این است که دانشگاه آزاد اسلامی در پژوهش در حوزه‌های کشاورزی و مصرف بهینه آب پیشتاز باشد.» رئیس هیات‌موسس و هیات‌امنای دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به تولید خودرو در ایران گفت: «ما از سال 1346 کارخانه اتومبیل‌سازی داریم، اما با گذشت 50 سال از عمر این صنعت در ایران، آیا می‌توانیم بگوییم که اتومبیل ملی داریم؟ برای تحقق اقتصاد مقاومتی چاره‌ای جز این نداریم که اقتصاد را براساس پژوهش شکل دهیم.» او با تاکید بر ورود به حوزه تولید و ساخت خودروهای برقی گفت: «اکنون دنیا به سمت ماشین‌های برقی در حرکت است و شرکت‌های خودروسازی در باتری‌های خود تغییراتی ایجاد کرده‌اند که ماشین‌ها به‌جای استفاده از بنزین با شارژ باتری حرکت ‌کنند که این کار باعث کاهش آلودگی هوا می‌شود.» می‌توان از انرژی خورشیدی در اتومبیل‌ها استفاده کرد دکتر ولایتی ادامه داد: «با توجه به اینکه کشور ما انرژی خورشیدی زیادی دارد و هیچ کشوری به‌اندازه ما آفتاب ندارد، می‌توانیم از انرژی خورشیدی در اتومبیل‌ها و تولید برق برای روستاها استفاده کنیم.» رئیس هیات‌موسس و هیات‌امنای دانشگاه آزاد اسلامی با تاکید بر پژوهش در حوزه پزشکی ادامه داد: «خوشبختانه ما پیشرفت‌های خوبی در حوزه تامین سلامت داشته‌ایم و بسیاری از کارهایی که در حوزه پزشکی انجام می‌شود بومی است و دیگران از مقاله‌های ما استفاده می‌کنند، اما باید در ساخت دستگاه‌های پزشکی نیز تلاش جدی داشته باشیم.» او افزود: «در ابتدا جهاد خودکفایی ایجاد شد و اقدام به تولید دستگاه‌های پزشکی کرد، اما این روند متوقف شد و اکنون شرکت‌های مختلف خارجی در ایران نیازهای پزشکی ما را رصد می‌کنند و براساس این نیازها، دستگاه تولید می‌کنند تا ما به سمت تولید این دستگاه‌ها نرویم در صورتی که این روند وابستگی می‌آورد و در صورت تحریم با مشکل مواجه خواهیم شد.» دکتر ولایتی با بیان اینکه پژوهش دایره وسیعی دارد و باید در دانشگاه آزاد اسلامی تقسیم‌بندی شود، ادامه داد: «باید براساس بودجه محدود پژوهشی، اولویت‌ها را دسته‌بندی کرد. به‌عنوان نمونه واحد قزوین که در حوزه رباتیک ورود کرده، موفق بوده و باید هر واحد دانشگاهی ما هم ماموریت مشخص داشته باشد.» او با تاکید بر لزوم انتشار مقاله‌های علمی در پایگاه‌های معتبر جهانی گفت: «برخی می‌گویند مقاله‌های ISI اهمیت آنچنانی ای ندارند در صورتی که ISI ارزش جهانی دارد و برای اینکه بتوانیم خودمان را در جهان مطرح کنیم، باید براساس معیارهای قابل‌قبول حرکت کنیم. ما با همین مقالات توانسته‌ایم رشد علمی کشور را شتاب دهیم و اکنون از بسیاری از کشورها جلوتر هستیم.» رهبر: دیوان‌سالاری اداری بسیار پیچیده‌ای در امور پژوهشی وجود دارد رئیس دانشگاه آزاد اسلامی هم در پانزدهمین گردهمایی سراسری معاونان پژوهش و فناوری این دانشگاه تاکید کرد: «مشکل امروز دانشگاه‌های کشور بازاریابی برای فروش محصولات پژوهشی است.» رهبر در ابتدای سخنانش با ابراز خرسندی از حضور در جمع علمی معاونان پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «بدون‌شک نتایج برگزاری این گردهمایی در برنامه‌ریزی‌ها و سیاستگذاری‌های دانشگاه تاثیر خواهد داشت.» او با بیان اینکه اولین و مهم‌ترین مشکل و چالش در امر پژوهش، مدیریت دانش است، ادامه داد: «مدیریت دانش در سطوح مختلف می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. بخشی از این موضوع مربوط به معاونت‌های پژوهش و فناوری واحدها و بخش دیگر آن مربوط به سطح ملی و کلان می‌شود.» او افزود: «ما در سطح ملی یک الگوی مدیریت علمی و پژوهشی مناسب در مراکز علمی و پژوهشی در دانشگاه‌ها نداریم، به این صورت که راهبردهای تحقیقاتی درازمدت تعریف نشده یا اگر تعریف شده به‌صورت روشن و شفاف مطرح نشده و این راهبردها در سطح کشور ترویج و به اطلاع عموم نرسیده است.» رهبر با تاکید بر اینکه امروز اولویت‌های تحقیقاتی خود را در سطح کشور گم کرده‌ایم، گفت: «اولویت‌های تحقیقاتی ما غیرواقعی است و دلیل این موضوع نبود یک رویکرد نظام‌مند و سیستماتیک در تحلیل و تبیین نیازمندی‌هاست. مصداق بارز این امر وجود بی‌شمار رساله‌های دکتری و پایان‌نامه‌های کارشناسی‌ارشد است که هرساله در کشور به اتمام می‌رسد، اما چند درصد از این پژوهش‌ها منطبق بر نیازهای کشور است؟» رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به ضعف مدیریت پژوهشی گفت: «نتیجه این امر آن است که ما تمام امکانات پژوهشی خود را در نبود مدیریت دانش و پژوهش هدر می‌دهیم.» یک دیوار بی‌اعتمادی بین عمل و اجرا و دانش و پژوهش وجود دارد او با بیان اینکه یک دیوار بی‌اعتمادی بین عمل و اجرا و دانش و پژوهش وجود دارد، گفت: «هرکدام از این موضوعات به یک سمت خاصی می‌رود و این موضوع بسیار مخرب است.» فرهاد رهبر با اشاره به اینکه امروز بسیاری از پژوهش‌ها و نتایج آن واقع‌بینانه و منطبق بر نیاز کشور نیست، تصریح کرد: «امروز دانشگاه‌های ما در خلأ دانشگاه‌های نسل دوم مانده‌اند به‌طوری که دانشگاه‌های کشور رتبه خوبی در تولید مقاله و تحقیقات دارند، اما بسیار اندک از این مقالات برای حل مسائل کشور بهره‌برداری می‌شود.» او اضافه کرد: «مقصر این موضوع از یک طرف ما به‌عنوان پژوهشگر هستیم که منطبق‌بر واقعیات تحقیقات خود را انجام نمی‌دهیم و از یک‌طرف بی‌توجهی و بی‌اعتمادی مدیران اجرایی کشور نسبت به یافته‌های تحقیقاتی است.» رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به بی‌اعتمادی مدیران اجرایی کشور به استفاده از دانش و یافته‌های پژوهشی گفت: «یکی از مصادیق این موضوع این است که سالانه 80 میلیارد دلار واردات وارد کشور می‌شود که بخش قابل‌توجهی از آن با هزینه کمتر امکان تولید در کشور را دارد، اما این امر تحقق پیدا نمی‌کند. دلیل این موضوع منفعتی است که در واردات برای برخی دستگاه‌ها وجود دارد که این منفعت مانع تامین محصولات از داخل خواهد شد.» او افزود: «این منافع باید با شفاف‌سازی از بین برود، چراکه به کشور آسیب می‌رساند.» او با بیان اینکه ساختار اداری معیوب کشور باید مورد توجه قرار گیرد، گفت: «برای حل مشکلات پژوهشی این موضوع باید در دستورکار قرار گیرد. یک مشکل دیگر نبود جایگاه و سازمان برای به‌کارگیری نتایج تحقیقات و عرضه آنها در دانشگاه‌هاست که این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد.» فرهاد رهبر با بیان اینکه در اکثر دانشگاه‌های معتبر دنیا اساتید در حال ارتباط با صنعت برای حل مسائل جامعه هستند، گفت: «این اساتید با تشکیل یک تیم تحقیقاتی از دانشجویان خود سعی در حل مسائل کشورهای خود دارند که این موضوع باید در دانشگاه‌های کشور نیز مورد توجه قرار گیرد.» رئیس دانشگاه آزاد اسلامی افزود: «چند درصد از اساتید ما این اقدام سیستماتیک را در کشور انجام می‌دهند یا اینکه دانشگاه‌ها به چه میزان این امکان را برای اساتید فراهم کرده‌اند؟ متاسفانه درصد بسیار کمی به این امر اختصاص می‌یابد.» مشکل فرهنگی و ساختاری یکی از موانع در امر پژوهش است فرهاد رهبر با تاکید بر اینکه نظام آموزش عالی کشور صرفا آموزش برای آموزش است، گفت: «یکی دیگر از مشکلات ما در امر پژوهش، مشکل فرهنگی و ساختاری در درون دانشگاه است. نظام آموزش عالی کشور یک نظام آموزش‌محور نه پژوهش‌محور است. این نظام فاقد یک ساختار مناسب برای پرورش محقق تواناست.» او با بیان اینکه در کشور ما پژوهش صرفا برای تولید مقاله صورت می‌گیرد، گفت: «درصد کمی از امر پژوهش برای تولید محتوای آموزشی انجام می‌شود که این موضوع بسیار تاسف‌برانگیز است؛ چراکه در دانشگاه‌های برتر دنیا اساتید با انجام پژوهش از نتایج آن برای استفاده از محتوای آموزشی بهره‌مند می‌شوند.» تحول در نظام آموزش عالی از محل دانشگاه آزاد اسلامی خواهد بود رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه این دانشگاه حدود 50 درصد آموزش عالی کشور را برعهده دارد، گفت: «اگر قرار است تحولی در نظام آموزش عالی کشور صورت گیرد، حتما از محل دانشگاه آزاد اسلامی خواهد بود و اراده مجموعه این دانشگاه، این امر را محقق خواهد کرد.» فرهاد رهبر با بیان اینکه ما باید اول مشکلات امر پژوهش را مطرح کرده و بعد برای آنها راهکار ارائه دهیم، گفت: «نتیجه عدم بهره‌برداری از امر پژوهش، ضعف سرمایه‌گذاری برای تولید دانش و عدم توجه به تفکر و اندیشه خواهد بود.» او با بیان اینکه در حال حاضر آموزش در کشور ما صرفا یک آموزش حافظه‌محور است، گفت: «سهم خلاقیت، ابتکار و زایش اندیشه و فکر در نظام آموزش کشور بسیار اندک است، به این دلیل که اساسا باور به پژوهش و حل مساله در سطح ملی و کشور وجود ندارد.» فرهاد رهبر با بیان اینکه ما دانشگاهیان نیز نیازسنجی مناسبی انجام نداده‌ایم، ادامه داد: ‌«کار پژوهشی یک امر تیمی است و متاسفانه کار گروهی در کشور ما بسیار ضعیف است و باید راهکارهایی برای حل این مساله اندیشید.» رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به یک دسته دیگر از مشکلات مربوط به امر پژوهش گفت: «قوانین و مقررات در امر پژوهش یکی دیگر از مشکلات اساسی ماست. دیوان‌سالاری اداری بسیار پیچیده‌ای در امور پژوهشی و تحقیقاتی در کشور وجود دارد که دست و پای همه محققان را بسته است. استانداردهای پژوهشی در کشور بسیار ضعیف و فاقد توانایی لازم برای هدایت پژوهش و پژوهشگر است. آیین‌نامه‌های موجود در دانشگاه نیز منطبق با اهداف پژوهشی نیست.» نظام آموزش عالی کشور یک ساز ناهماهنگ می‌زند او با تاکید بر اینکه نظام آموزش عالی کشور یک ساز ناهماهنگ می‌زند و دارای هارمونی در رفتار نیست، گفت: «ما باید بتوانیم مشکلات امر پژوهش را در کشور حل کرده و راه را برای پژوهشگران هموار کنیم. در آن صورت می‌توانیم از دانشجویان دکتری برای حل مسائل کشور از طریق انجام پژوهش بهره‌برداری کنیم.» فرهاد رهبر با تاکید بر لزوم احترام به پژوهشگر و امر پژوهش گفت: «در این صورت است که می‌توانیم بهره‌برداری از پژوهش، سازماندهی پژوهشگران، استفاده از تجارب پژوهشگران برجسته در امر پژوهش، انتقال این تجارب به پژوهشگران جوان و... را در پیش گیریم.» او با تاکید بر لزوم ایجاد یک سازوکار برای اعتماد بین دانشگاه و صنعت گفت: «دولتمردان باید بدانند که برای حل مسائل جاری دستگاه‌های خود نیاز به فکر و اندیشه دارند و این موضوع باید از طریق ارتباط بین دانشگاه و صنعت به سرانجام برسد.» فرهاد رهبر با بیان اینکه یکی از مسائل جدی امروز دولت مشکل بیکاری و افزایش بدهکاری‌های دولت به بانک‌هاست، گفت: «یکی از مشکلات جدی مردم، معیشت آنان است. دولتمردان باید در حل مساله و این مشکلات تلاش کنند. حال این سوال مطرح است که چقدر دولت و دولتمردان در اتاق فکر خود از اندیشمندان و صاحب‌نظران دانشگاهی استفاده کرده‌اند؟» دانشگاه‌ها به سمت دانشگاه‌های کارآفرین حرکت کنند رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با تاکید بر اینکه دانشگاه‌ها باید از دانشگاه نسل دوم به سمت دانشگاه‌های نسل سوم که دانشگاه‌های کارآفرین هستند حرکت کنند، گفت: «دانشگاه‌ها باید بتوانند برای محصولات پژوهشی خود بازاریابی انجام دهند.» فرهاد رهبر تاکید کرد: «مشکل امروز دانشگاه‌های کشور بازاریابی برای فروش محصولات پژوهشی است؛ بنابراین یکی از ماموریت‌های اصلی معاونان پژوهش و فناوری دانشگاه، ایجاد بازاریابی برای فروش این محصولات خواهد بود.» او با بیان اینکه مدیران پژوهش در دانشگاه آزاد اسلامی باید پابه‌پای پژوهش و محقق حرکت کنند، گفت: «باید از پژوهشگران حمایت کنیم تا راه رسیدن به هدف‌های آنها و حل مسائل کشور هموار شود.» رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با تاکید بر اینکه برنامه‌ریزی باید براساس محدودترین عامل در اختیار باشد، گفت: «محدودترین عامل ما مدیریت دانش، فرهنگ دانش، آیین‌نامه و قوانین و مقررات دست و پاگیر و در آخر منابع و محدودیت مالی است.»∎​