چکیده مصاحبه پژوهشی:
ـ آموزش حرفه ای مددکاری اجتماعی در ایران از سال 1377 آغاز شد
ـ در طول این 60 سال ارتباطات جهانی ما هدفمند، نهادینه، پایدار و مستمر نبوده و بیشتر ارتباطات فردی بوده است.
ـ اولین کنگره بین المللی را در 60 سالگی در کشور برگزار می شود.
ـ این کنگره توسط انجمن مددکاران اجتماعی ایران با همکاری فدراسیون جهانی مددکاران اجتماعی، فدراسیون آسیا و اقیانوسیه، معاونت اروپای فدراسیون و در مجموع 20 کشور و با همکاری بیش از 70 سازمان و دانشگاه و موسسه داخلی در روزهای دوشنبه 27 و سه شنبه 28آذرماه در تهران برگزار می شود.
ـ در حال حاضر ما در حوزه پژوهش اثربخش و تولید دانش بومی فقیر هستیم.
پژوهش خبری صدا وسیما:از زمانی که سنگ بنای آموزش حرفه‌های مرتبط با خدمات اجتماعی در سال ۱۳۳۷ توسط خانم فرمانفرمائیان کارشناس امور اجتماعی سازمان ملل متحد در آموزشگاه عالی خدمات اجتماعی تهران با امکاناتی ناچیز گذاشته شد تا امروز که 60 سال از آن زمان می گذرد، انسان هایی بزرگ در عرصه مددکاری اجتماعی در ایران با هدف بهبود زندگی مردم تلاش کرده اند و به گسترش این حرفه علمی در کشور کمک کرده اند و اکنون به پاس تلاش انان و با امید به فتح قله های دانش و پژوهش و تبادل دیدگاه ها در سطح جهانی، در راستای ارتقای سلامت اجتماعی و کیفیت زندگی مردم نخستین کنگره بین المللی 60 سال مددکاری اجتماعی در ایران در روزهای 27 و 28 آذرماه برگزار می شود.
دکتر سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران در گفتگو با پژوهش خبری صدا وسیما اهداف برگزاری این کنگره را توضیح داده است:
دکتر سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران: آموزش حرفه ای مددکاری اجتماعی در ایران از سال 1377 آغاز شد و بنیانگذار آن خانم ستاره فرمانفرمائیان بود و امسال که 60 سال از تاسیس این رشته در ایران می گذرد، خوشبختانه در تمام مقاطع تحصیلی از کاردانی تا دکتری تخصصی جذب دانشجو داریم و مددکاران اجتماعی در سازمان های مختلف حضور دارند. اما در طول این 60 سال ارتباطات جهانی ما هدفمند، نهادینه، پایدار و مستمر نبوده و بیشتر ارتباطات فردی بوده است. به همین دلیل از دو سال قبل تصمیم گرفتیم که اولین کنگره بین المللی را در 60 سالگی در کشور برگزار کنیم. خوشحالیم که عملکرد انجمن در 4-5 سال اخیر به ویژه از زمانی که به عضویت فدراسیون جهانی مددکاران اجتماعی در آمده ایم به گونه ای بوده که اقبال جهانی برای حضور در اولین کنگره خیلی زیاد بود که این کنگره توسط انجمن مددکاران اجتماعی ایران با همکاری فدراسیون جهانی مددکاران اجتماعی، فدراسیون آسیا و اقیانوسیه، معاونت اروپای فدراسیون و در مجموع 20 کشور و با همکاری بیش از 70 سازمان و دانشگاه و موسسه داخلی در روزهای دوشنبه 27و سه شنبه 28 آذرماه در تهران برگزار می شود.
ترسیم چشم انداز، مهمترین هدف ماست که لازمه اش، مستند سازی تجربیات گذشته و استفاده از تجارب و دانش جهانی است. دعوت از افراد و سازمان ها در سطح بین المللی به این منظور بوده است. در این چندسال سعی کردیم آنچه در این سال ها در عرصه مددکاری اجتماعی در کشور گذشته را با مستندسازی، گزارش دهی، ارتباطات قوی و مراجعه حضوری، صادقانه و به درستی منتقل کنیم تا وقتی که کنگره را برگزار می کنیم واقعا استقبال جهانی را برای حضور در این کنگره شاهد باشیم. اکنون20 کشور در این کنگره شرکت کردند و این در حالی است که اگر زمان ثبت نام از یک ماه و نیم گذشته به اتمام نرسیده بود استقبال خیلی بیش از این بود.. اما واقعیت این است که ما در این 60 سال نتوانستیم از ظرفیت علمی و تجربی آنچه در دنیا می گذرد به درستی استفاده کنیم. چون این ارتباط وجود نداشت. امروز ما نمی توانیم در جامعه جهانی بدون ارتباط با مراکز و مراجع علمی و اساتید و صاحبنظران کارمان را جلو ببریم.
خوشبختانه همه مراکز مرتبط همکاری کردند و هیچ دری به روی ما بسته نبود اما چند مشکل جدی در این حوزه داریم.
مشکلات جدی ما در عرصه مددکاری عبارتند از:
1- به اندازه 60 سال قدمتی که داریم نتوانستیم خدمات مددکاری اجتماعی را در ایران آن گونه که باید عمق ببخشیم.
2-در بخش علمی فقر تولید دانش بومی داریم. انتظار این بود که با این قدمت 60 ساله بتوانیم سهمی در تولید دانش بومی و حتی تولید دانش جهانی در این حوزه داشته باشیم. متاسفانه در این بخش خیلی قوی نبوده ایم.
3- انجمن مددکاری ایران در این چند وقت در سیاستگذاری های اجتماعی کشور حضور پررنگ و موثری داشته است ولی می توانستیم بیش از این در عرصه سیاستگذاری اثر بخش باشیم. چون از ابتدا کلمه سیاستگذاری اجتماعی در دنیا بر اساس انباشت اطلاعاتی که توسط مددکاران اجتماعی داشتند وضع شد. ما می توانیم سهم خود را در عرصه سیاستگذاری روز به روز بیشتر کنیم.
4-نظام اموزش مددکاری اجتماعی در ایران اثربخش و متناسب با نیازهای جامعه ما نیست. ما با آنچه امروز در قالب آموزش مددکاری اجتماعی در ایران نیاز داریم تا بتوانیم اثر بخشی بیشتری داشته باشیم، خیلی فاصله داریم.
5-پژوهش های کاربردی در حوزه مددکاری اجتماعی نیاز به کار و فعالیت بیشتر و توجه بیشتر دارد.
ما در این کنگره می خواهیم 60 مولفه اجتماعی را مورد توجه قرار بدهیم. بخشی از اینها در گذشته مورد توجه بوده و بخشی هم در تعریف جدید بین المللی از مددکاری آمده است و بخشی هم در آینده باید جامعه جهانی به آن توجه کند به خصوص این که ما سعی کرده ایم که در عرصه مددکاری اجتماعی منفعل نباشیم و به همین دلیل یک انجمن پویا داریم که با تمام مراجع و قوا و رسانه ها ارتباط دارد.
چشم انداز آینده مددکاری در ایران
ما در حال حاضر از نظر پژوهش اثربخش و تولید دانش بومی فقیر هستیم. طبیعی است که در چنین شرایطی باید تلاش موثرتری در این دو حوزه داشته باشیم. همچنین باید به دنبال سنجش سلامت اجتماعی برویم و بتوانیم آنچه را در ایران می گذرد با آنچه در جاهای دیگر می گذرد، مقایسه کنیم. خوشبختانه در این کنگره اولین بار انجمن با چندین انجمن از کشورهای مختلف تفاهم نامه هایی را امضا خواهد کرد که به انتقال دانش و تجربیات کمک می کند. در این کنگره به دنبال این هستیم که از ارتباطات فردی به سمت ارتباطات هدفمند و نهادینه شده حرکت کنیم.
نکته دیگر این که به رغم گستردگی مددکاری اجتماعی در سازمان های مختلف، ما نیازمند بازنگری و ارتقای جایگاه اداری و منزلت مددکاران اجتماعی در کشور هستیم. در حال حاضر "سازمان نظام مددکاری اجتماعی" نداریم. در حالی که سایر حوزه ها از جمله مهندسی، پزشکی، پرستاری، روانشناسی و مشاوره و ... سازمان نظام دارند. سازمان نظام می تواند فرصتی برای اعمال حمایت صنفی و نظارت صنفی در حوزه های مختلف باشد. دولت اگر اعتقاد دارد که کارها را باید به خود مردم واگذار کند سازمان نظام مددکاری اجتماعی هم مثل بقیه سازمان نظام ها یک ضرورت است.
اثرات مددکاری اجتماعی در روح و روان افراد جامعه
ما نیاز داریم مددکاری اجتماعی را در دل زندگی مردم ببریم و مستلزم آن است که تغییر نگاه بدهیم و خدمات ما جامعیت، کفایت، استمرار و پایداری داشته باشد تا بتواند اثربخشی لازم را داشته باشد. ما نیازمند مددکاری اجتماعی آینده نگر، فعال و نیازمحور هستیم و در واقع مددکاری که از مشکل محوری به نیازمحوری تغییر مسیر بدهد. مددکاری باید رصد کند که مردم چه چیزی نیاز دارند تا بتواند در نهایت آن دو ماموریت خود (ارتقای کیفیت زندگی مردم و توسعه شاخص های سلامت اجتماعی) را به نحو احسن انجام دهد تا در نهایت مردم بهتر زیستن را تجربه کنند .
برای این کار ما نیازمند آنیم که پرونده اجتماعی برای مردم تشکیل دهیم. منظور پرونده جرم و قضایی نیست. ما نیاز داریم که از قبل از تولد و از زمانی که پدر و مادر تصمیم می گیرند که بچه دار شوند پرونده ای تشکیل شود. ما معتقدیم که آنچه بر پدر و مادر در این شرایط می گذرد می تواند بر آینده آن بچه اثر بگذارد تا برسد به این که اگر مادر باردار شد در طول بارداری و پس از آن چه باید بکند و بعد این که چگونه باید با فرزند نوجوانش تعامل کند و والدین چه اطلاعاتی نیاز دارند و چه اطلاعاتی باید در اختیار نوجوان بگذارند و ... . این کمک می کند که مددکاری اجتماعی در زندگی مردم خودش را نشان بدهد.
اقدامات کنونی انجمن مددکاری اجتماعی ایران
خوشبختانه اعتماد خوب مسئولان و اساتید و پیشکسوتان در بخش های دولتی و غیر دولتی را جذب کرده ایم. در 27 استان نمایندگی های ما فعالیت دارند. در بلایا واز جمله در همین حوادث تلخ زلزله های اخیر حضور دارند. روی ترافیک و مدیریت اجتماعی ترافیک کار می کنیم. تلاشمان این است که داشته های 60 ساله مان را پاس بداریم اما قانع به آنچه تا به امروز انجام داده ایم نباشیم چون موضوعات اجتماعی پویا و سیال هستند و نوپدید می شوند و ما هم باید به تناسب آن در دانش و مهارت و سیاستگذاری پویاتر و فعالتر و قوی تر و شاداب تر و سرزندهتر عمل کنیم.
روی موضوعات جدید کار کرده ایم. اخلاق اجتماعی موضوع سال آینده ماست. نشاط اجتماعی، سلامت اجتماعی، رفاه اجتماعی، مطالبه گری اجتماعی، پیشگیری اجتماعی، نظم اجتماعی و ... موضوعاتی است که ما روی آن کار کرده ایم. تلاش میکنیم تا رصد کنیم که در کشور به چه چیزی نیاز داریم و متناسب با همان نیازها و اولویت هایی که در کشور هست برنامه ریزی اثربخش تری داشته باشیم.
حتی الان به دنبال این هستیم که در جامعه جهانی کرسی بگیریم و نشست های جهانی را در ایران برگزار کنیم. چون اعتقاد داریم که ما در ایران هم با بهره گیری از آنچه تا کنون به عنوان مددکاری علمی می شناختیم و هم با توجه به آنچه با بهره گیری از ظرفیت های دینی و فرهنگی مان داریم می توانیم آن را به دنیا و به نسل جدیدمان معرفی کنیم تا نسل جدید با شناخت بیشتر برای اثر بخشی بیشتر آمادگی پیدا کند. برای نهادینه کردن این اتفاق در جامعه از هیچ تلاشی فروگذار نکرده ایم و البته قضاوت با دیگران است. اما من به عنوان کسی که مسئولیت انجمن مددکاران اجتماعی ایران را دارم معتقدم ما یکی از فعالترین و اثرگذارترین انجمن ها در عرصه های سیاستگذاری و تعاملات بین بخشی و ایجاد انسجام اجتماعی در درون حرفه هستیم و از این بایت هم خدا را شاکریم.
سخن آخر
امروزه مددکاری ما یک مددکاری مشکل محور است. ما الان عمدتا تحت تاثیر سیاستگذاری ها در کشور هستیم برای اثربخشی بیشتر باید به جایی برسیم که در سیاستگذاری ها اثر بخشی داشته باشیم. مثلا وقتی یک شهرک صنعتی ایجاد می کنیم، یارانه می دهیم، سهام عدالت می دهیم، فناوری ها را گسترش می دهیم، شهرک های اقماری می سازیم و .. همه اینها تبعات اجتماعی دارند. حوزه اجتماعی امروزه بیش از آن که در سیاستگذاری ها تاثیر گذار باشد متاسفانه تابع سیاستگذاری هایی است که آثار منفی آنها را در کشور شاهدیم.
باید بتوانیم این مسیر را با درایت و تدبیر و تعامل با سایر تعیین کننده ها انجام بدهیم. ما در مددکاری امروز باید به سمتی برویم که بتوانیم در تمام سطوح پیشگیری کار کنیم . یک سری تعیین کننده های اجتماعی مثل انسجام اجتماعی، تغییر اجتماعی، نظم اجتماعی، توسعه اجتماعی، عدالت اجتماعی، توانمندسازی اجتماعی، سلامت اجتماعی، مدارای اجتماعی، رفاه اجتماعی، همبستگی اجتماعی، پویایی اجتماعی، سرمایه اجتماعی، مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، آگاهی اجتماعی، وجدان اجتماعی و ... همه اینها مولفه های جدیدی هستند که ما باید روی اینها تاثیر بگذاریم و باید به آنها بپردازیم. در غیر این صورت نمی توانیم در جامعه تاثیرگذار باشیم. حتی تعیین کننده های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی را هم نباید مورد غفلت قرار بدهیم.
پژوهش خبری // گروه اجتماعی