چکیده مصاحبه پژوهشی:

- از حدود ۳۰ سال پیش در بسیاری از کشورهای دنیا شماره تلفن واحد 112 به عنوان شماره امدادی استفاده می‌شد.

- در سال 1392 طرح یکسان‌سازی شماره‌های امدادی در چهل و پنجمین جلسه کمیسیون ایمنی راه به تصویب رسید.

-متولی اصلی یکسان سازی شماره های امدادی در کشور کمیسیون ایمنی راه‌ها با ریاست وزیر راه و شهرسازی است.

- وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به‌عنوان کارگروه بهداشت و درمان کشور متولی اصلی اجرای این طرح شده است.

- این شماره منحصر به خدمات پزشکی و تصادفات نیست و طیف وسیعی از خدمات مرتبط با امدادرسانی را پوشش می‌دهد.

- با اجرای این طرح، با کاهش زمان رسیدن نیروهای امدادی به صحنه، میزان کشته شده‌ها را می‌توان از ۸۰۰۰ نفر به ۴۰۰۰ نفر کاهش داد.

- فوت هر فرد بر اثرتصادفات جاده ای یک تا 10 میلیارد تومان برای کشور تبعات دارد.

- اعتبار مورد نیاز برای اجرای این طرح در هر استان را بین 1 تا 10 میلیارد تومان اعلام کرده اند.

-برای پایلوت قم 3 میلیارد تومان اعتبار لازم است ولی بیش از سه سال است که الزامات بودجه‌ای و ساختاری برای اجرای این کار صورت نگرفته است.

-در صورت اجرای کامل این طرح  در سراسر کشور، در طول ۵ سال حدود ۳۰ درصد از مرگ و میر هنگام اعزام کاسته می شود. و از ۱۰ هزار معلولیت دائمی سالانه به سبب وقوع حوادث، هم کم می‌شود.

-عدم تامین اعتبار مالی،  نواقص قانونی و نبود زیرساخت ها از مهمترین موانع اجرای این طرح است.

پژوهش خبری صدا وسیما:سوانح و حوادث طبیعی و غیرطبیعی سالانه سلامت جان و مال عده زیادی را در جوامع مختلف به مخاطره می اندازد و سرمایه های مالی و اجتماعی زیادی را به خود مصروف می دارد. بخشی از این موارد قابل اجتناب نیست و لازم است تا با تدابیری به مدیریت بهتر سوانح پرداخت تا آلام و ضایعات آن به حداقل برسد. کشورهای مختلف روش های متعددی برای این امر به کار برده اند. امروزه نهادها و سازمانهای امدادی متعدد برای مقابله با عوارض ناخوشایند حوادث و سوانح فعالیت می کنند و کشور ما نیز از این نعمت بی بهره نیست. اما آنچه مهم است ساماندهی و اعمال مدیریت واحد بر این عوامل امدادرسان است تا بازدهی افزایش یابد و از اتلاف منابع و تلفات جانکاه پیشگیری شود. یکی از مهم ترین راهکارهایی که سالهاست در کشورهای پیشرفته بدان پرداخته اند یکسان سازی شماره های امدادی ( sos ) است که این مهم هنوز در کشور ما تحقق نیافته، گرچه چند سالی است که از اعلام آغاز اجرای آزمایشی این طرح در استان قم می گذرد.

در این زمينه در گفتگو با آقاي مهندس پیمان پژمان زاد، کارشناس پژوهشگر و معاون بخش ایمنی راه مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی،  اهداف، مزایا و دلایل توقف اجرای این طرح را جویا شده‌ایم.

پژوهش خبری :طرح یکسان سازی شماره های امدادی چیست و چه اهدافی را دنبال می کند؟ مزایای آن چیست؟

ـ مهندس پیمان پژمان زاد، کارشناس پژوهشگر و معاون بخش ایمنی راه مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی[1]:  تعداد زیاد شماره‌ تلفنهای امدادی باعث سردرگمی افراد جهت درخواست امداد می شود. همین موضوع باعث تاخیر در شناسایی مکان و ابعاد حادثه شده و زمان طلایی^[2] امداد رسانی را مختل می نماید. همچنین با توجه به اینکه شماره های امدادی طیف وسیعی از حوادث را در بر می گیرند و حوادث مختلف متولیان متفاوتی دارند گاهی اوقات در پی وقوع حوادث و سوانح مشکل هماهنگ کردن دستگاه‌های مسئول به چشم می خورد. لذا بسیاری از کشورها شماره تماس واحدی را بمنظور افزایش رضایت عمومی از امدادرسانی انتخاب نموده اند. این آشفتگی در کشور ایران نیز نمود زیادی دارد. با یک نگاه اجمالی شماره های امدادرسانی درخصوص امداد خودرو، پزشکی یا امداد و نجات هلال احمر، آتش نشانی که عموما سه رقمی است به چشم می خورد. از حدود ۳۰ سال پیش این کار در بسیاری از کشورهای دنیا انجام شده است و شماره تلفن واحد 112 به عنوان شماره امدادی استفاده می‌شود.[3] در کشور ایران نیز در سال 1392 طرح یکسان‌سازی شماره‌های امدادی به تصویب رسید.

پژوهش خبری :یکسان سازی شماره های امدادی(sos) چقدر در مدیریت بهتر سوانح و کاهش ضایعات آن موثر است؟

مهندس پژمان زاد: نکته‌ای که در این مورد باید به آن اشاره کرد این است که این شماره تنها منحصر به خدمات پزشکی و تصادفات نیست و طیف وسیعی از خدمات مرتبط با امدادرسانی را پوشش می‌دهد. از جمله حوادث کوهستان، سیل، دریا، مفقودین در کویر و ... . هر چند در حال حاضر همکاری و تفکیک خوبی در اجرا انجام شده است و وظایف سازمان‌ها از هم تفکیک شده اما در این زمینه اطلاع رسانی مناسبی صورت نپذیرفته است. به عنوان مثال هلال احمر در رهاسازی‌ مصدومان تصادفی از داخل خودروها و امدادرسانی در ارتفاعات یا امدادرسانی در زمان سقوط به دره کمک می‌کند و اورژانس نیز مسئولیت ارائه خدمات پیشْ بیمارستانی، در حوادث را بر عهده دارد. اما متولی اطفاء حریق در جاده ها و انتقال متوفیان هنوز مشخص نیست.

از مزایای وجود شماره تلفن واحد امدادی می توان به ایجاد هماهنگی‌های لازم بین سازمان‌ها در کمترین زمان و با کیفیت بهتر،‌ دسترسی آسان به منابع امداد رسان در انواع حوادث، یکسان‌سازی ادبیات تخصصی بین سازمان های امدادی، ایجاد نظام مشخص تقسیم وظایف در عملیات و از همه مهمتر کاهش زمان پاسخگویی به نیازهای فوری پزشکی و یا امدادی در حوادث و بلایا که نتیجه آن کاهش میزان مرگ و میر و آسیب‌های ناشی از حوادث و سوانح در کشور اشاره نمود.

با توجه به اینکه سازمان‌های امدادی کشور از نرم افزارهای مختلفی برای جمع‌آوری اطلاعات حوادث استفاده می نمایند و بانک اطلاعاتی مشترکی تحت نظر نهاد راهبر وجود ندارد لذا امکان ارایه گزارشات یکپارچه در این خصوص وجود ندارد.

حمیدرضا خانکه،‌ معاون حوادث و بلایای اورژانس: حدود ۱۶ هزار نفر سالانه در حوادث جاده‌ای کشته می‌شوند و ۵۰ درصد از این حادثه‌دیدگان در مسیر رسیدن به بیمارستان جانشان را از دست می‌دهند. به واسطه اجرای این طرح، زمان رسیدن نیروهای امدادی به صحنه کاهش پیدا می‌کند و به دنبال آن میزان این کشته شده‌ها نیز می‌تواند از ۸۰۰۰ نفر به ۴۰۰۰ نفر کاهش یابد^[4].

یکی از مسئولان کمیسیون ایمنی راه‌ها نیز نقش این طرح در کاهش مرگ و میر را تایید می‌کند و اعتقاد دارد در صورتی که این طرح در طول ۵ سال به صورت کامل در سراسر کشور اجرا شود، به صورت میانگین ۳۰ درصد از مرگ و میر هنگام اعزام را کم می‌کند. علاوه بر کاهش مرگ و میر، در سال ۱۰ هزار معلولیت دائمی داریم که از این میزان هم کم می‌شود^[5].

پژوهش خبری :متولی یا متولیان اصلی طرح یکسان‌سازی شماره‌های امدادی چه نهادهایی هستند؟

مهندس پژمان زاد: متولی اصلی یکسان سازی شماره های امدادی در کشورهای مختلف نهاد راهبر ایمنی آن کشورها است. نهاد راهبر ایمنی در ایران کمیسیون ایمنی راه‌ها با ریاست وزیر راه و شهرسازی است. یکسان‌سازی شماره‌های امدادی، ذیل موضوع مدیریت واحد تصادفات رانندگی و مدیریت صحنه قرار می‌گیرد و  یکی از اقداماتی است که باید در راستای این موضوع انجام بگیرد. قرار شد که از شهریور سال ۹۳  این طرح در استان قم به صورت پایلوت اجرایی شود و مقرر شده است که دستگاه‌هایی مانند اورژانس کشور، آتش‌نشانی، هلال‌احمر، راهداری و اورژانس اجتماعی در این طرح عضویت و همکاری داشته باشند و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هم به‌عنوان کارگروه بهداشت و درمان کشور متولی اصلی اجرای آن شده است.

پژوهش خبری :اجرای این طرح در کشور ما (پایلوت قم) از چه زمانی کلید خورد؟ چگونه پیش رفته و با چه مشکلات و موانعی همراه است؟

از آنجا که فوت هر فرد بر اثرتصادفات جاده ای یک تا 10 میلیارد تومان برای کشور تبعات دارد و از آنجا که در تصادفات جاده ای ما سالانه 25 هزار نفر جان خود را از دست می دهند، مسئله مدیریت صحنه تصادفات و امدادرسانی به موقع از ضروریات کشور است استان قم هم با توجه به شاهراه کشور بودن و تحمل رفت و آمدهای فراوان در این عرصه اولویتی دارد که انکارناپذیر است.[6]

ـ مهندس پژمان زاد: در کشور ما در سال 1392 طرح یکسان‌سازی شماره‌های امدادی به تصویب رسید. طرح مذکور در چهل و پنجمین جلسه کمیسیون به تصویب رسید. قرار شد که از شهریور سال ۹۳  این طرح در استان قم به صورت پایلوت اجرایی شود اما تا کنون اقدام جدی در این راستا صورت نگرفته است.

همچنین در برنامه عملیاتی ملی ایمنی راههای کشور که در پژوهشکده حمل و نقل مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در دست اقدام است این موضوع مورد تاکید واقع شده است.

هنوز نتایجی از موفقیت یا عدم موفقیت طرح مذکور به طور کامل ارائه نشده است این طرح قرار بود به صورت آزمایشی  در استان قم اجرا شود اما بیش از سه سال است که الزامات بودجه‌ای و ساختاری برای اجرای این کار صورت نگرفته است.

احتمالا یکی از موانع اصلی اجرای آن می تواند عدم همکاری دستگاه‌های اجرایی باشد. در صورت ابلاغ برنامه عملیاتی ملی ایمنی راه‌های کشور این موضوع مرتفع خواهد شد.

 

کلام آخر

اجرای چنین طرح هایی را باید به صورت همه جانبه مد نظر قرار داد تا جان مردم از حوادث در امان بماند . طراحان این طرح، اعتبار مورد نیاز برای هر استان را بین 1 تا 10 میلیارد تومان اعلام کرده اند و تامین نشدن این اعتبار را مهمترین عامل برای مسکوت ماندن آن دانسته اند اما خلا ها و نواقص قانونی برای  هماهنگ کردن تمام دستگاه ها نیز از موارد مهمی است که تا کنون چندان جدی گرفته نشده است. حال باید دید که این رقم در برنامه ریزی بودجه سال آینده چه جایگاهی دارد؟ و دولت و مجلس محترم چگونه و با چه سازوکاری مشکلات اجرای این طرح را چه به لحاظ قانونی و چه به لحاظ تامین اعتبار مرتفع خواهند کرد؟

دکتر مهرداد تقی زاده  معاون حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی از تدوین برنامه عملیاتی خبر داده است که در آن بیش از ۷۰۰ فعالیت شناسایی شدند که طبق برنامه انجام می شود. و طرح SOS  اورژانس کشور که به دلیل کمبود اعتبارات با مشکل مواجه شده بود، راه اندازی آن در برخی استان‌ها آغاز شده و به تدریج در تمامی استان‌ها این خدمات راه اندازی می‌شود.[7]

-----------------------------------------

[1] - در گفتگو با پژوهشگر خبر صدا و سیما، 20/ 9/ 96

2- .Golden time 

[3] - از قابلیت‌های شماره ملی امداد و نجات 112 این است که می‌تواند بدون سیم کارت و حتی در نواحی که پوشش شبکه‌ای وجود ندارد و یا گوشی قفل است با این سامانه تماس برقرار کرد و تمام گزارشات و اطلاعات به صورت کشوری قابل دسترس است.

[4]  - سلامت آنلاین، 6/ 4/ 96

[5] - همان منبع

[6] - روزنامه همشهری، 2/ 12/ 94

[7] - مهر، 21/ 9/ 96