نوسانات آب و هوایی بر اساس ویژگی هایی مانند دمای متوسط، میزان بارش، روزهای آفتابی و بسیاری از متغیرهای دیگر که به درستی ثابت و قابل پیش بینی هستند اندازه گیری می شوند. اما در این میان تغییراتی نیز روی زمین به وجود خواهد آمد که می تواند به طور مستقیم بر آب و هوای آن تأثیر بگذارد.تغییرات اقلیمی در سراسر جهان با کاهش میزان دی اکسیدکربن اتمسفری حدود یک میلیون سال پیش آغاز شد.
اگر نوسان خورشیدی را به عنوان یک عامل ویژه در جریان تغییرات آب و هوایی تصور کنیم، بنابراین ساز و کارهایی نیز می توانند در این بین وجود داشته باشند که باعث تشدید یا کاهش اثرات آن بر این تغییرات شوند.
خورشید به عنوان یک منبع نامحدود می‌تواند تمامی انرژی مورد نیاز سیستم های اقلیمی را تأمین کند و یک بخش کامل در شکل گیری آب و هوای زمین باشد. در طولانی ترین مقیاس‌های زمانی، خورشید همزمان با این که به روند اصلی تکامل خود ادامه می دهد پرنورتر و درخشان تر نیز خواهد شد. تصور بر این بود که در ابتدای پیدایش تاریخ زمین، کره زمین بسیار سرد بود تا جایی که می توانست مایع آب را روی سطح خود حفظ کند و این موضوع با عنوان «پارادوکس خورشید جوان بی حال» مطرح شد. در تعامل دو جانبه زمین و خورشید و سایر سیارات چنین نوساناتی به عنوان نیروهای محرک موجود در چرخه های یخبندان و درون یخبندان کنونی محسوب می شوند.
توده های یخی به عنوان یکی از حساس‌ترین شاخص های تغییر اقلیمی به‌شمار می روند که اغلب در طول دوره سرد شدن هوا افزایش پیدا می کنند همانند دوره کوتاه یخبندان و نیز در طول گرم شدن آب و هوا در مقیاس های متوسط شروع به
عقب نشینی می‌کنند. افزایش یافتن و متلاشی شدن توده های یخ به تغییرپذیری طبیعی و عمدتاً نیروهای تشدید کننده خارجی کمک خواهند کرد. امّا در قرن گذشته توده های یخی نتوانسته اند به اندازه کافی لایه های یخی خود را دوباره تولید کنند تا جبران توده های از دست رفته در طول ماه های تابستان باشند. همچنینجریان های اقیانوس گرم در سطوح یخچال ها جابجا و از زیر موجب فرسایش و ساییده شدن آن ها می شوند.
از طرفی نازک تر شدن لایه ازن در اتمسفر زمین نیز سبب شده نور خورشید و اشعه های قدرتمند آن در مناطق شمالی کره زمین سبب تسریع در ذوب شدن یخ های قطبی شوند که این پدیده سبب افزایش سطح آب اقیانوس ها و افزایش چشمگیر بارش ها و در پی آن وقوع سیل و طوفان می شود.بالا آمدن آب اقیانوس‌‌ها سبب بر هم خوردن نظم طبیعی بارش‌ها، گرم شدن جو، جاری شدن سیل و در خطر قرار گرفتن سرزمین های کم ارتفاع می شود. همچنین کاهش فشار جو و وقوع طوفان سبب تحریک گسل ها و فعال شدن آن ها می شود.وقوع طوفان و سیل و به دنبال آن رانش زمین، بار روی گسل ها را تغییر می دهد و در نتیجه فعالیت های این گسل ها زلزله های شدیدتری ایجاد خواهند شد.
تغییرات آب و هوایی پدیده ای واقعی و شدیداً فعال است و می تواند حیات بشر را با مشکلات عدیده ای مواجه کند. برای مثال آخرین باری که زمین دچار تغییرات آب و هوایی گسترده شد، مربوط به ۱۰ تا ۲۰ هزار سال قبل در عصر یخبندان بود. در آن دوره دمای کره زمین به صورت میانگین با ۶ درجه افزایش مواجه شد و با آب شدن حجم زیادی از یخ های زمین سطح آب دریاها تا ۱۲۰ متر بالا آمد و زلزله هایی به بزرگی بیش از ۸ ریشتر به وقوع پیوست؛ اتفاقاتی که اگر امروز رخ دهد، حتی کلمه فاجعه نیز برای توصیف آن ها ناتوان است.
تغییرات الگوهای گردشی در اقیانوس ها یا اتمسفر نیز از جمله عواملی هستند که باعث به وجود آمدن نوسانات آب و هوایی می شوند.
ذوب یخچال ها و صفحات یخ خبر بد و نگران کننده ای است زیرا سطح اقیانوس را بالا می برد و خطر وقوع سیل در زمین های ساحلی را افزایش می دهد. یکی از مهم ترین نگرانی هایی که در دوران جدید وجود دارد، ذوب شدن توده یخی «گرینلند» است چرا که این مسأله می تواند بر جریان خلیج و توزیع گرما به اروپا و ساحل شرقی ایالات متحده اثر بگذارد. یخچال های غربی گرینلند در حال کاهش ضخامت و ذوب شدن هستند.
فاصله یخچال ها با شهرها لزوما یک عامل نگران کننده نیست. به عنوان مثال، شهر نیویورک در درجه اول باید در مورد یخچال های طبیعی در شمال شرقی گرینلند که از جمله دورترین یخچال ها به این شهر هستند، نگران باشد.اگر تنها یخچال های طبیعی در همان منطقه گرینلند ذوب شود سطح دریا در اطراف اسلو پایتخت نروژ کاهش خواهد یافت.در ضمن، صفحات شکننده یخ در غرب قطب جنوب، بزرگ ترین خطر برای سیدنی هستند.
پوشش برف در منطقه قطب شمال به طور چشمگیری کاهش یافته است. همچنین خیلی زودتر از محاسبات گذشته و تا اواخر دهه ۲۰۳۰ اقیانوس منجمد شمالی در فصل تابستان بخش عمده ای از پهنه های یخ خود را از دست می دهد. سومین منطقه یخی سیاره زمین در فلات تبت و هیمالیا و کوه هندوکش قرار گرفته است و به عنوان قطب سوم زمین شناخته می شود.
این منطقه به عنوان منطقه قطبی و یخچال طبیعی در حال ذوب شدن است.تفاوت این منطقه با سایر مناطق در این است که قطب سوم با توجه به نزدیکی به مناطق پرجمعیت و صنعتی از نظر آلودگی بسیار آسیب پذیر است. «برف سیاه» در دامنه غربی اورست پدیده جدیدی است که به دنبال نقل مکان آلاینده های هوا توسط باد به این منطقه رخ داده است. از آن جا که کربن سیاه (دوده) به شدت نور را جذب می‌کند، این موضوع منجر به گرم شدن موقت در منطقه با جذب نور خورشید شده است. علاوه بر این، زمانی که کربن در بالای برف و یخ قرار گیرد، سطوح آن ها را تیره کرده و منجر به جذب نور خورشید و گرما می شود که این امر باعث ذوب شدن سریع تر خواهد شد.میزان یخچال های طبیعی کوهستان های مرتفع آسیا از جمله هیمالیا تا ۳۰ درصد از اندازه خود در قرن بعدی کوچک تر می شوند.
فقدان این منبع آب مذاب ثابت در کنار خشکسالی های عظیم و رشد بی وقفه جمعیت به این معنی خواهد بود که منابع آبی آسیا از بین خواهند رفت.همچنین در ۵۰۰ سال آینده یخچال های طبیعی کوهستان آلپ در اروپا به طور کامل ناپدید خواهند شد.
به گفته کارشناسان اقدامات برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای می تواند تاحدودی از تأثیرات پیش بینی شده تغییرات اقلیمی بر قطب شمال و دیگر نقاط جهان بکاهد.
مهرنوش بوستانی
*عکس ها از: endangeredpolarbear.com
code