شرق: روز پنجشنبه سالن ستاد حمایت از توان‌افزایی سازمان‌های مردم‌نهاد میزبان فعالان حوزه زنان بود که درباره آزار و خشونت خیابانی با یکدیگر گفت‌وگو کردند. در این همایش که به همت گروه هم‌اندیشی زنان برگزار شد، الهام فخاری نماینده شورای شهر تهران، آمنه شیرافکن روزنامه‌نگار و طراوت مظفریان کارشناس حوزه زنان آسیب‌دیده و عضو جمعیت امام علی(ع) درباره زنان و خشونت خیابانی و حق زنان بر شهر صحبت کردند. مطابق آمار 60 درصد زنان حداقل یک‌ بار تجربه آزار خیابانی داشته‌اند و زنانی که در ایران به لیست امید در شورای شهر رأی داده‌اند می‌خواهند فکری جدی برای این معضل شود. آزارهای خیابانی شامل خشونت کلامی و فیزیکی در شهر می‌شود. زنان بسیاری تجربه خشونت در پل‌های هوایی را داشته‌اند یا در شمشادها با اوباش درگیر شده‌اند. مبلمان شهری در ایران از کمترین فضا برای زنان برخوردار است و انگار مهندسان شهری زنان را در ساخت و معماری شهری فراموش کرده‌اند. 
دستاوردی که فعالان زنان به وجود آوردند
الهام فخاری یکی از سخنرانان این نشست در ابتدا بیان کرد: «من در ابتدای سخنان خود می‌خواهم به این نکته اشاره ‌کنم که اساسا وظایف و جایگاه نهاد سیاست‌گذار در شهر و مسئولیت و حقوق این نهاد چیست و این حقوق و جایگاه و مسئولیت درباره تأمین امنیت همه شهروندان با تأکید ویژه بر زنان در فضای شهر چه می‌گوید. بنابراين برای رسیدن به پاسخ این مفاهیم در ابتدا به حق بر شهر اشاره می‌کنم؛ شاید قبل از آن به حق بر زندگی برسیم؛ اینکه من به‌عنوان یک زن ایرانی در زندگی امروز چقدر حق در انتخاب سبک زندگی خود دارم و چقدر حق دارم در این شهر با سبک زندگی خودم در سازگاری با حقوق دیگران زندگی کنم. در واقع اگر این حق میزان و کیفیتش مشخص شود، معلوم می‌شود من چه سهمی از شهر دارم». وی در ادامه افزود: «وقتی حقی به صورت عمومی یا قانونی برای من قائل نشده، سهم من از این شهر چقدر است؟ اصلا حقی برای من در نظر گرفته شده است که درباره آن صحبت کنیم؟ ما زمانی سهام‌دار از فضای شهری هستیم که تعریفی از حق وجود داشته باشد و پارادایمی هم باشد که به این حق باور داشته باشد. اگر آن پیش‌زمینه‌ها فراهم باشد، آن وقت می‌شود از مدیریت بر شهر و حق مدیریت بر شهر صحبت کرد». این نماینده شورای شهر با اشاره به اینکه ما از جهاتی در یک نقطه تاریخی قرار داریم، افزود: «برای اینکه یک رأی بسیار چشمگیر نه به شخص ما بله به یک جریان و رویکرد و به اعتبار فردی که سرمایه نمادین است، به صندوق‌های رأی انداخته شد و ما به‌واسطه آن در نهاد انتخابی قرار گرفتیم و برای ما حداقلی به‌عنوان 30 درصد زنان و 30 درصد جوانان در نظر گرفته شد که کلش را تبدیل به یک سهم 50درصدی می‌کنند. این دستاورد بزرگ و ارزشمندي است و دلایل رسیدن به این نقطه را باید در پیش از انتخابات جست‌وجو کرد که همه فعالان حقوق شهروندی و حقوق ‌بشر و زنان این اتفاق را با فعالیتشان در همه جاهایی که ممکن نبود و ممکن کردند باعث شدند و این اتفاق معنادار است».
زنان سهام‌دار فضای عمومی
فخاری در ادامه تأکید کرد: «بعد از این نوبت حضور در نهاد انتصابی است. ما وقتی می‌توانیم بگوییم شورای شهر در تأمین امنیت زنان در فضای شورای شهر اثرگذار بود که در مجموعه انتصابی خودش اثرگذار باشد. باید بر سر این بتوانیم مذاکره و تعامل کنیم، متهم به حاشیه‌سازی و پافشاری می‌شویم و فدای درنظرگرفتن مصلحتی که مدیر تشخیص می‌دهد و این مهم است که ما بر سر این بحث بایستیم و مدیر را به جایگاهی برسانیم که بپذیرید حضور زنان باعث بودن ما در این نهاد شده است. من فکر می‌کنم سهام‌داری ما نکته مهمی است. تا زمانی که ما در عمل سهام‌دار جزء باشیم، همان شکل زینتی و نمادین را خواهیم داشت. امروز معتقدیم از این مرحله عبور کردیم، سهام‌داری در زندگی شهری یعنی سهام‌داری در فضای عمومی، در فضاهای شورایی. من می‌خواهم از سهام‌داری از زندگی شهری بگویم. ما پز می‌دهیم که آمار فارغ‌التحصیل زنانمان بالاست پس قاعدتا باید سهام‌داری‌مان در فضای کارشناسی بیشتر باشد ولی این‌طور نیست. بعد نوبت به سهام‌داری شهری در فضای کارکردی مثل سرای محله‌ها و شورایاری‌ها که زندگی شهری در آن به صورت روزمره اتفاق می‌افتد، می‌رسد. سهم زنان در این مراکز چقدر است؟ من فکر می‌کنم این مسئله را می‌شود در چند سطح دید. خشونت در خانه شروع می‌شود، امنیت در خانه مطرح است، اینکه حتی اگر در یک خانواده با سطح فرهنگی عالی باشیم و آنجا خشونت نسبت به من اتفاق بیفتد و من در فضای خصوصی خود احساس امنیت نکنم و هنوز که هنوز است از تجربه آزار خود نگویم چون در جامعه احساس قدرت خود را از دست می‌دهم. من فکر می‌کنم هنوز از خانه بیرون نیامده، با امنیت مسئله داریم، خشونت بعد از آن در پهنه و شهر و استان و بعد به سطح جهانی سری پیدا می‌کند. همه ما می‌بینیم در سطح جهانی در قالب چالش زنان از تجربه خشونت‌ می‌گویند؛ به نظر می‌رسد ما حتی امنیت 30درصدی هم نداریم». فخاری در بخش دیگری از سخنان خود افزود: وقتی ما هنوز به صورت اقلیت‌وار زندگی می‌کنیم، به این معناست که فضای امن برای ما تأمین نشده. مرتب می‌شنویم که دست‌فروشی زنان در مترو و حضور زنان در فضاهای دیدنی و قابل رؤیت و نظارت دچار مشکل است. من بارها گفتم این مصیبت و معضل نیست و ریشه دیگری دارد. ریشه این است که در فضای بسته و کارگاهی چه اتفاقی می‌افتد که زن برای یک درآمد حداقلی به فضای عمومی روی می‌آورد که چشم‌ها او را ببینند».
لزوم تغییر نگاه قانونی به خشونت علیه زنان
طراوت مظفریان، عضو جمعیت امام علی(ع) و فعال مدنی، هم در نشست مبارزه با آزار خیابانی درباره تجربه ناامنی و خشونت در میان زنان حاشیه‌نشین سخنرانی کرد. او گفت: «همین ابتدا باید پرسید که زنان حاشیه‌نشین ما چه سهمی از فضای عمومی دارند؟ خانم فخاری به‌درستی به ‌اصطلاح اقلیت‌وارگی اشاره کردند. متأسفانه زنان به ‌لحاظ سهم از فضاهای عمومی و عرصه‌های مختلف اقلیتی در میان اقلیت هستند». مظفریان ادامه داد: «زنی که مجبور است به دلایل مختلف بیشتر از 12 ساعت در خیابان باشد؛ چون دست‌فروشی یا گدایی می‌کند یا حتی کارتن‌خواب است و در خیابان زندگی می‌کند یا به تن‌فروشی رو آورده، چه سهمی از امنیت دارد؟ اصلا موضوع امنیت درباره این زنان در نظر گرفته می‌شود؟ اگر همین لحظه زنی با ظاهر عادی جلوی ما را در خیابان بگیرد و بگوید مورد آزار واقع‌ شده، برخورد ما چه تفاوتی خواهد داشت با وقتی‌که یک زن با ظاهر زنان حاشیه‌نشین و آسیب‌دیده همین موضوع را مطرح کند؟ احتمالا اغلب ما بی‌توجهی خواهیم کرد؛ چون اساسا موضوع امنیت و حق‌وحقوق او برایمان هیچ تعریفی ندارد». او به انواع خشونتی که زنان حاشیه‌نشین با آن مواجه هستند، اشاره کرد و گفت: «نه‌فقط آزارهای خیابانی، بلکه این زنان در معرض شدیدترین خشونت‌ها در همه زمینه‌ها هستند، از ازدواج اجباری بگیرید تا اجبار به اعتیاد، تن‌فروشی و همچنین ضرب‌وشتم و تهدید به سلب حق حیات. همه اینها در حالی رخ می‌دهد که هیچ نهادی حمایت لازم را از آنها نمی‌کند».
اندرونی‌سازی در فضای عمومی
آمنه شیرافکن، روزنامه‌نگار و فعال حوزه زنان است. موضوع سخنرانی او «چرخش قدرت در فضای عمومی» است. او ابتدا به توضیح فضای عمومی پرداخت و گفت: فضای عمومی در ایران خام و ناقص تعریف شده و دربرگیرنده گروه‌های مختلف نیست. از زنان و توان‌یابان گرفته تا گروه‌های سالمندان و حتی کودکان از این فضای عمومی بهره چندانی نمی‌برند و چیدمان و طراحی شهری نمود بارز این نقصان است. دلیلش هم ساده است. شهر را مردان ساخته‌اند و حالا برای‌شان چندان آسان نیست که بخواهند حوزه‌های قدرت‌شان را به این سادگی از دست بدهند. به همین خاطر است که وقتی مترو و اتوبوس را نگاه بکنید، سهم زنان همیشه محدود و مشخص است. به‌نوعی زنان به اندرونی‌های فضای عمومی سوق داده شده‌اند». او در ادامه به مسئله ساخت پارک بانوان در سطح شهرها اشاره دارد و اینکه پارک بانوان نمونه‌ای از ساخت فضای عمومی ویژه برای زنان در قالب یک اندرونی در متن فضای عمومی است که از قضا در بیرون از این اندرونی مسئله خشونت‌ها از کلامی تا فیزیکی برقرار است و برای رفع آن فکر جدی نشده است». شیرافکن همچنین افزوده «گویا مذکران جامعه سهام‌داران فضای عمومی شده‌اند و ورود به آن در هر شکل‌ از کوچه و خیابان گرفته تا مجلس و هیئت دولت با مقاومت مواجه می‌شود. در کوچه و خیابان برخی مردان ادبیات ناشایستی به زبان می‌آورند. بااین‌حال نه خشونت کلامی در خیابان مانع حضور زنان در شهرها می‌شود و نه مانع‌تراشی‌ها از انگیزه زنان برای قدرت می‌کاهد».
این فعال حوزه زنان در ادامه به مباحث دانش و قدرت فوکو اشاره دارد و اینکه «زنان ایران به‌واسطه انقلاب و افزایش امکان دسترسی به آموزش آگاه شده‌اند. آگاهی برای زنان ایرانی مصادف با قدرت و تلاش حداکثری برای حضور در فضاهای عمومی شده، از خلبان‌شدن زنان گرفته تا دریانوردی و دست‌فروشی همگی نشان از آن دارد که زنان می‌خواهند سهم‌شان را از فضای عمومی بگیرند؛ فضای عمومی که اغلب فضای منحصر به مردان تعریف شده بود. بااین‌حال پایان انحصار ریاست و مالکیت مردان در فضاهای عمومی به مقاومت‌هایی دامن می‌زند. این مقاومت‌ها گاهی توأم با تحقیر است. یعنی توِ {زن} باید بروی همان اندرونی خانه و اگر بیرون بیایی، باید پذیرای تکه‌پراکنی و انواع خشونت‌ها باشی. این جدال یک میدان مبارزه دائمی میان زنان خواهان چرخش قدرت در فضای عمومی ایجاد کرده و مقاومت‌های گاه و بیگاه مردان».