چکیده مصاحبه پژوهشی:
ـ هم‌اکنون 12 سال است که از طریق آموزش‌های بلندمدت، معلم هنر جذب نشده است.
ـ از 1774 معلم هنر در مدارس تهران فقط 259 نفر معلم متخصص هنر هستند.
ـ بسیاری از مشکلاتی که در آموزش هنر در مدارس وجود دارد بازتاب نبود مدیریت منسجم و ارتباط معنادار بین دفتر تألیف دانشگاه فرهنگیان و آموزش و پرورش.
ـ غیر از سال 91 که حدود 60 نفر در تهران و اصفهان و مشهد در رشته ارتباط تصویری جذب دانشگاه فرهنگیان شدند. تاکنون جذبی صورت نگرفته.
ـ بی‌توجهی مسئولین آموزش و پرورش به موارد ذکر شده در سند تحول بنیادین و برنامه درسی ملی درباره هنر در مدارس مشهود است.
ـ به دلیل نبود معلم هنر در مدارس، تدریس این کلاس به معلمان، مدیران و معاونان غیر متخصص داده می‌‌شود.
ـ ساعت درس هنر در مدارس بیشتر به تفریح و بی برنامگی می گذرد و در مواردی هم ساعت درس هنر به دروسی که فکر می کنند مهمتر است مثل ریاضی و علوم اختصاص می‌یابد.
ـ طی تحقیقی که سال 1393 از وضعیت معلمان هنر شهر تهران انجام شد، مشخص شد که از میان 1774 ابلاغ درس هنر، تعداد معلمان غیر متخصص 1479 نفر بوده که تنها 259 معلم با رشته هنر مربوط هستند و از این میان تنها 159 نفر ازانها فارغ‌التحصیل رشته آموزش هنر بودند.

پژوهش خبری صدا وسیما:یکی از نعمت‌هایی که از سوی خداوند به همه انسان‌ها داده شده است، استعداد هنری است که طبیعتاً باید مانند هر استعداد دیگری پرورش یابد و در جهت رشد و تعالی و پرورش دینی و اخلاقی کودکان و نوجوانان به کار گرفته شود. تربیت هنری پیش زمینه رشد خلاقیت و تفکر و تسهیل‌گر کسب انواع مهارت‌ها در سایر دروس است، اما به رغم دارا بودن اهداف؛ برنامه و سرفصل‌های آموزشی، هنوز این درس به جایگاه واقعی اش نرسیده و زنگ هنر بیشتر به عنوان زنگ تفریح و استراحت و یا جبران عقب افتادگی‌های سایر دروس شناخته می‌شود. حال سوال این است که اهداف برنامه درسی هنر در مدارس ابتدایی چیست و تا چه حد تحقق یافته و با چه مشکلاتی مواجه است؟ دراین نوشتار برای آسیب‌شناسی این درس از نظرات سرکار خانم زهرا قاسمی کارشناس آموزش و پرورش و آموزگار دبستان و نیز سرکار خانم فاطمه مرادی، عضو هیئت علمی گروه هنر دانشگاه فرهنگیان استفاده شده است.

 اهمیت درس هنر در دوره ابتدایی
سنگ بنای تفکر در دوره کودکی گذاشته می‌شود و به همین دلیل کودکان را باید با دنیای لذت بخش و شادی آفرین هنر آشنا ساخت و آموزش را براساس آن استوار کرد.» فعالیت‌های هنری به عنوان وسیله‌ای برای ارتباط فکر و بیان تلقی می‌شوند؛ بنابر این از طریق آن می‌توان ارتباط مؤثری با دیگران برقرار کرد و آن را برای تربیت عقلانی، عاطفی و اجتماعی افراد به کار برد.
فعالیت‏ های هنری، خلاقیت را پرورش‏ می‏دهند و به کودکان یاری‏ می‏ رسانند تا خودشان را بیان کنند. دانش ‏آموزان‏ از طریق فعالیت‏ های هنری، تخیل، حل‏ مشکلات، تفکر مستقل و تصمیم‏گیری را تجربه‏ و احساس غرور و افتخار می‏کنند.
مهم‌ترین کارکرد این حوزه را می توان سواد فرهنگی و هویت بخشی، ایجاد شوق و نشاط، تأمین بهداشت روانی، درک و بیان احساسات و معانی و ابراز وجود به زبان هنرها، پرورش حواس، ذوق زیباشناسی، قدرت تخیل، پرورش هوش های چندگانه، خلاقیت، سواد هنری، قدرت تمرکز، تفکر، دقت، نظم ذهنی، استدلال و حل مسئله و ارزشیابی، قدرشناسی از زیبایی‌ها و میراث فرهنگی، توسعه مهارت‌های اجتماعی- ارتباطی و تمایل به برقراری ارتباط با دیگران و تبادل احساسات، عواطف و ارزش‌ها، علاقه به مشارکت و همیاری در فعالیت‌های گروهی، آمادگی برای ارائه و دریافت اطلاعات در اشکال مختلف عنوان کرد.

 جایگاه هنر در برنامه درسی دانش آموزان ابتدایی
هنر در جدول درسی پایه های اول و دوم ابتدایی هفته ای دو ساعت و در پایه های سوم چهارم و پنجم یک هفته یک ساعت و یک هفته دو ساعت به آن اختصاص داده شده است. یعنی بین یک تا دو ساعت در هفته .

 

  

 

1-کمبود یا نبود معلم متخصص هنر در مقطع ابتدایی
فاطمه مرادی، عضو هیئت علمی گروه هنر دانشگاه فرهنگیان: به رغم تصریح ماده 3 بند 1 اساسنامه دانشگاه فرهنگیان مبنی بر تربیت دانشجومعلم از طریق آموزش‌های بلند مدت و 4 ساله، هم‌اکنون 12 سال است که از طریق آموزش‌های بلندمدت، معلم هنر جذب نشده است. غیر از سال 91 که حدود 60 نفر در تهران و اصفهان و مشهد در رشته ارتباط تصویری جذب دانشگاه فرهنگیان شدند. متاسفانه این مسئله، بی‌توجهی مسئولین آموزش و پرورش به موارد ذکر شده در سند تحول بنیادین و برنامه درسی ملی درباره هنر را نشان می‌دهد.

زهرا قاسمی، کارشناس آموزش و پرورش و آموزگار دبستان: به دلیل نبود معلم هنر در مدارس، تدریس این کلاس به معلمان، مدیران و معاونان غیر متخصص داده می‌‌شود. و در این شرایط ساعت درس هنر بیشتر به تفریح و بی برنامگی می گذرد و در مواردی هم ساعت درس هنر به دروسی که فکر می کنند مهمتر است مثل ریاضی و علوم اختصاص می‌یابد.

فاطمه مرادی: طی تحقیقی که سال 1393 از وضعیت معلمان هنر شهر تهران انجام دادم، مشخص شد که از میان 1774 ابلاغ درس هنر، تعداد معلمان غیر متخصص 1479 نفر بوده که تنها 259 معلم با رشته هنر مربوط هستند و از این میان تنها 159 نفر از انها فارغ‌التحصیل رشته آموزش هنر هستند.

2-آشنا نبودن اغلب معلمان با اهداف و برنامه های درس هنر:
زهرا قاسمی: از دلایل این امر نبود کتاب درسی هنر برای دانش آموزان، در اختیار نداشتن نسخه چاپی کتاب راهنمای معلم هنر و اکتفا به نسخه الکترونیکی که اغلب به دلیل مشکلات اینترنت مدارس برای معلم قابل استفاده نیست، عدم برگزاری یا برگزاری ناقص و بی کیفیت دوره های آموزش ضمن خدمت است. گفته می شود معلم باید به روز باشد و نیمی از کارها را مجازی کرده اند اما امکانات محیط کار برای آن فراهم نیست.
چرا راهنمای معلم سالانه ارسال نمی شود؟ چرا راهنماها به روز نمی شوند؟ دنیای مجازی کفایت نمی کند باید یک نسخه مکتوب در مدرسه وجود داشته باشد. مدیر مدرسه باید توجیه باشد که راهنما را چاپ کند و در اختیار بگذارد.

پژوهش خبری: چرا دانش آموزان ابتدایی برای درس هنر کتاب ندارند؟
زهرا قاسمی: درگذشته برای درس هنر در دوره ابتدایی کتاب تالیفی وجود داشت اما از آنجا که یکی از اصول برنامه درسی هنر ، خلاقیت است و ارائه هر نوع الگو و نمونه خلاقیت کودکان را محدود می کند، به همین جهت از سال 1391 کتاب هنر برای دانش آموزان ابتدایی حذف شد. اما برای این که معلم بتواند برنامه درسی تربیت هنری را در کلاس اجرا کند نیازمندکتاب و راهنمای آموزشی است تا با برنامه درسی هنر آشنا شود و محتوای آن مطلع شود و توانمندیهای لازم را برای اجرای آن داشته باشد. بنابراین برای درس هنر ابتدایی فقط کتاب راهنمای معلم تدوین شده است.

 

 کلام آخر
با توجه به اهمیت تربیت هنری در مدارس، آیا بسیاری از مشکلات رفتاری و آسیبهایی که در افراد بروز می¬کند را نمی¬توان با اهمیت دادن بیشتر به دروس پرورشی به ویژه هنر در مدارس پیشگیری کرد؟! لطافت روح، مدارای اجتماعی، حس زیباشناختی و مثبت اندیشی، نشاط و امید به زندگی، اعتماد به نفس، تفکر خلاق و سازنده و مهارتهای زندگی را می¬توان با تربیت هنری در کودکان پرورش داد. دستیابی به اهداف تربیت هنری و سلامت روحی و جسمی نسل آینده نیازمند نگرش جدی و همت مضاعف وزارت آموزش و پرورش، خانواده، مدارس و معلم به این موضوع است. باید بودجه کافی در اختیار مدارس قرار گیرد، معلم متخصص کافی تربیت و براساس اسلوب علمی آموزش داده شود، باید هنر از ابتدایی جدی گرفته و آموزش داده شود.
 

پژوهش خبری // پژوهشگر:فریفته هدایتی