شمار روزنامهنگارانی که به دلایل مربوط به حرفه روزنامهنگاری در سال ۲۰۱۷ زندانی شدهاند، در جهان به یک رکورد تازه رسیده است.
بر اساس گزارش کمیته حمایت از روزنامهنگاران که مقر آن در نیویورک است، در این سال ترکیه، چین و مصر به ترتیب بیشترین تعداد روزنامهنگار زندانی در جهان را داشتهاند. این برای دومین سال متوالی است که این کشورها «در نبود فشار کافی از سوی آمریکا و قدرتهای غربی» به بزرگترین زندانهای روزنامهنگاران در جهان تبدیل شدهاند.
بر اساس آماری که در گزارش سالیانه کمیته حمایت از روزنامهنگاران آمده، در سال ۲۰۱۷ دست کم ۲۶۲ روزنامهنگار در رابطه با فعالیت روزنامهنگاری در جهان زندانی شدهاند که این میزان نسبت به شمار ۲۵۹ تن در سال گذشته، یک رکورد تاریخی محسوب میشود. از این تعداد، ۲۲ نفر، یعنی ۸ درصد زن و بقیه مرد هستند.
شمار روزنامهنگاران زندانی در سه کشور ترکیه، چین و مصر مجموعا به ۱۳۴ نفر میرسد که در واقع بیش از نیمی از روزنامهنگاران زندانی در جهان و به طور دقیقتر ۵۱ درصد از کل آن را تشکیل میدهند.
همچنین نزدیک به سه چهارم روزنامهنگاران زندانی در جهان به خاطر انتقاد از حکومت تنبیه میشوند. بیشتر آنان نیز به بهانههای واهی از جمله در چهارچوب مبارزه ادعایی علیه تروریسم بازداشت و زندانی شدهاند. در سال جاری میلادی دست کم ۲۱ روزنامهنگار در جهان نیز به جرم انتشار «اطلاعات نادرست» محبوس هستند.
ترکیه
با آن که پس از آزادی شماری از روزنامهنگاران دربند در ترکیه تعداد این افراد در زندانها به ۷۳ نفر رسیده، ما ترکیه برای دومین سال متوالی به عنوان بزرگترین زندان روزنامهنگاران در جهان شناخته میشود. به علاوه پرونده قضایی تعدادی از خبرنگاران ترک در سال جاری همچنان باز است و بسیاری از دیگر همکاران آنها نیز به تدریج و به طور مرتب در معرض دستگیری و متهم شدن هستند.
در سال ۲۰۱۶، تعداد روزنامهنگاران زندانی در این کشور ۸۱ نفر بود.
موج دستگیری روزنامهنگاران و ارباب رسانه در ترکیه بعد از کودتای نافرجام در این کشور و به ویژه از ابتدای سال ۲۰۱۶ به این سو آغاز شد. بیشتر این افراد به بهانه پیوند با گروههایی که دولت ترکیه آنها را «تروریستی» میخواند، از جمله کردها و طرفداران فتحالله گولن، معترض تبعیدی، مورد پیگرد قرار میگیرند.
چین
شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین نیز در محدود کردن آزادی مطبوعات و سرکوب روزنامهنگاران منتقد ید طولایی دارد. در سال جاری میلادی تعداد خبرنگاران چینی که به زندان افکنده شدند به ۴۱ نفر رسیده است در حالی که این آمار در سال گذشته ۳۸ نفر بوده است.
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، در جریان بازدید اخیر خود از پکن هیچ اشارهای به موضوع حقوق بشر در چین نکرد در حالی که در همان زمان شمار قابل توجهی از روزنامهنگاران، کنشگران سیاسی و وکلای چینی در زندان به سر میبردند.
وضعیت جسمی مخالفان سیاسی چین در زندان در مواردی از جمله در مورد لیو شیائوبو، برنده جایزه نوبل صلح، به مرگ افراد به فاصله اندکی پس از آزادی آنان انجامیده است.
مصر
در مصر نیز بیشتر از نیمی از روزنامهنگاران زندانی که شمارشان از ۲۵ نفر در سال ۲۰۱۶ به ۲۰ نفر در سال ۲۰۱۷ رسیده در وضعیت جسمی نا مساعدی به سر میبرند. مصر نیز همکاری نزدیکی در زمینه امنیتی با ایالات متحده آمریکا دارد و این در حالی است که شماری از روزنامهنگاران منتقد این کشور در چهارچوب طرح رئیس جمهوری عبدالفتاح سیسی برای مبارزه با «تروریسم» و افراط گرایی اسلامی، به زندان محکوم میشوند.
از میان ۲۰ روزنامهنگار زندانی مصری، ۱۲ تن هنوز نه محکوم شدهاند و نه تفهیم اتهام.
ایران و سایر کشورها
هم اکنون در کشورهای مختلف جهان ۳۵ خبرنگار بدون آن که به صورت علنی محاکمه شده باشند در زندان به سر میبرند. با وجود آن که همواره انتقادهای فراوانی در مورد محدودیت آزادی بیان و آزادی مطبوعات، و نیز فشار و سانسور سیستماتیک مطبوعات در ایران وجود دارد، در گزارش کمیته حمایت از روزنامهنگاران، نامی از خبرنگاران زندانی در ایران برده نشده است.این کمیته در عین حال در گزارش خود یادآوری میکند که نبود اطلاعات در مورد پرونده قضایی افراد و موارد اتهامی آنها در برخی کشورها مثل اریتره و سوریه سبب شده تا از وضعیت سلامت روزنامهنگاران زندانی در این کشورها خبری در دست نباشد.
در این گونه کشورها روزنامهنگارانی هستند که به دست مقامهای قضایی دستگیر شده و برای مدتهای طولانی از آنها خبری به دست نیامده است. در این میان از هفت روزنامهنگاری که حدود چهار سال پیش در سوریه بازداشت شدهاند، هیچ اطلاعی در دست نیست.
الجزایر، کامبوج، جمهوری دموکراتیک کنگو، اکوادور، گینه استوایی، گواتمالا، عراق، مراکش، نیجر، پاکستان، جمهری کنگو، سومالی، اوگاندا و اوکراین کشورهایی هستند که از ۱۲ ماه پیش تا کنون برای نخستین بار به کشورهای زندانی کننده روزنامهنگاران پیوستهاند.
آمار کمیته حمایت از روزنامهنگاران، خبرنگارانی را که به دست گروههایی غیر از دولتها ربوده میشوند هم شامل میشود. تعدادی از خبرنگاران یمنی که احتمالا به دست گروه حوثی ربوده شدهاند از آن جمله هستند.
بیتوجهی آمریکا و جامعه جهانی
نویسندگان گزارش کمیته حمایت از روزنامهنگاران شمار بالای خبرنگاران زندانی در جهان را محصول بیتوجهی جامعه جهانی به مقوله آزادی مطبوعات میدانند و بر این باورند که قدرتهای بزرگ به جای منزوی کردن و بیتوجهی به کشورهای سرکوبگر، برعکس با سران این گونه کشورها مانند رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه و شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین، دوستی میکنند.
از سوی دیگر رویکرد ناسیونالیستی دونالد ترامپ و نادرست خواندن اطلاعات خبرنگاران از سوی او، دست رهبران کشورهای سرکوبگر را در اعمال محدودیت برای روزنامهنگاران بازتر میکند.
کمیته حمایت از روزنامهنگاران از سالهای ابتدایی دهه نود میلادی به این سو همه ساله گزارشی در مورد وضعیت روزنامهنگاران زندانی در جهان منتشر میکند.