سازمان مذکور با 57 عضو شامل 12 کشور آسیایی و 17 کشور آفریقایی و 21 کشور عرب و حضور روسیه، بوسنی و هرزگوین، آفریقای مرکزی، تایلند و قبرس به‌عنوان اعضای ناظر و به‌عنوان دومین سازمان بزرگ بین‌المللی پس از سازمان ملل متحد، در سال 1969 با ابتکار شاه مراکش و در اعتراض به آتش‌سوزی در مسجدالاقصی از سوی صهیونیست‌ها در 21 آگوست همان سال تشکیل شد. این سازمان تاکنون بیش از ده‌ها جلسه در سطح سران (هر سه سال یک‌بار) و اجلاس وزیران خارجه (هرساله) برگزار کرده است.
ارتقای همبستگی اسلامی میان کشورهای عضو، هماهنگ کردن تلاش‌ها به منظور حفاظت از اماکن مقدس و آزادسازی آنها و پشتیبانی از مبارزه ملت فلسطین و کمک به این ملت در جهت بازپس گرفتن حقوق خود در شمار اهداف اولیه این سازمان بوده و تاکنون برای تحقق این اهداف بیش از 100 مورد قطعنامه در اجلاس عادی صادر شده است. اما با این وصف در بسیاری از این موارد صدور این قطعنامه بدون ضمانت اجرایی و صرفا به مثابه اقدامی تشریفاتی بوده است. کشورهای عضو این سازمان از منابع، امکانات و قابلیت‌های بسیاری برای تحقق اهداف خود برخوردار هستند اما تا کنون سازمان همکاری اسلامی نتوانسته است به جایگاه شایسته خود در مناسبات قدرت در نظام بین‌الملل دست یابد. گرچه ملت‌های مسلمان امت واحده‌ای را تشکیل می‌دهند اما با این وصف وجود اختلاف میان زمامداران کشورهای اسلامی و تفوق اختلافات سیاسی میان کشورهای عضو این سازمان تا حد زیادی باعث کاستن کارایی سازمان همکاری اسلامی شده است.
پشت کردن ریاض به اهداف سازمان
حمایت از مردم ستمدیده و مظلوم فلسطین علت اصلی برگزاری چنین سازمانی بود، اما در شرایط کنونی برخی کشورها مثل عربستان آشکارا در حال ارتقای روابط دیپلماتیک خود با رژیم اشغالگر قدس هستند و برخی دیگر هم در این مسیر حرکت می‌کنند.
جنگ ایران و عراق، مساله بوسنی و هرزگوین، حمله عراق به کویت، جنگ اول و دوم خلیج فارس، بحران مسلمانان کشمیر، جنایت علیه مسلمانان روهینگیایی در برمه و... از جمله رویدادهای حساس و سرنوشت‌سازی بود که در زمان تشکیل این سازمان رخ داد، اما درهمه این اتفاقات سازمان همکاری اسلامی به صدور بیانیه‌ها و قطعنامه‌های بی خاصیت و بدون ضمانت اجرا بسنده کرد.
از سوی دیگر بسیاری از کشورهای عضو این سازمان در سایر پیمان‌های منطقه‌ای دیگر مثل اتحادیه عرب، گروه کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، اتحادیه آفریقا و... که بعضا رنگ و بوی قومی دارد، عضویت دارند و عمدتا تلاش اصلی خود را برای موفقیت این اتحادیه‌ها و سازمان‌های موازی گذاشته‌اند. از همین روست که در بسیاری از بحران‌های منطقه‌ای که کشورهای اسلامی در آن درگیر هستند، دیگر سازمان‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بیش از سازمان همکاری اسلامی کامیابی داشته‌اند.
آمریکا در بسیاری از آشوب‌های منطقه‌ای در جهان اسلام نقش تاثیرگذاری دارد، اما با این وصف تاکنون نسبت به رویکردهای ایالات متحده در منطقه واکنش موثری از سوی سازمان همکاری اسلامی صورت نگرفته است، چون برخی دولت‌های عضو، وابستگی زیادی به قدرت‌های خارجی بویژه آمریکا دارند و حتی ایالات متحده در برخی از این کشورها پایگاه نظامی دارد.
یکصدا باید در برابر آمریکا بایستیم
رئیس‌جمهور کشورمان عصر دیروز پیش از عزیمت به ترکیه برای شرکت در اجلاس سران سازمان همکاری اسلامی، گفت: در این اجلاس تاکید خواهیم کرد راهی جز همبستگی و اتحاد وجود ندارد و یکصدا باید در برابر تصمیم غلط آمریکا بایستیم.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، روحانی افزود: در این نشست اضطراری بر ایستادگی قاطع در برابر تصمیم نادرست آمریکا تاکید خواهیم کرد، چراکه این تصمیم سرآغاز نقشه شومی است که علیه جهان اسلام طراحی شده است و اکنون در صدد آزمایش حساسیت ملت‌های مسلمان هستند. رئیس‌جمهور، تصمیم اخیر آمریکا در به رسمیت شناختن بیت‌المقدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی را نادرست و گستاخانه توصیف کرد و گفت: قدس و بیت المقدس به یک ملت یا یک منطقه جغرافیایی تعلق ندارد و این سرزمین مورد احترام همه مسلمانان جهان است؛ قبله نخست مسلمانان مسجد الاقصی است و امروز این مکان سومین مکان مقدس مسلمانان است.