این روزها با گشتی در خیابان‌ها و بازار فروش موتورسیکلت‌ها می‌بینیم موتورهای برقی چینی به فراوانی در بازار کشور جولان می‌دهند و نمایندگی دارند. در حالی که هیچ‌کدام کارایی لازم برای استفاده در اقلیم ایران ندارد و انتظار راکب ایرانی از سواری با یک موتورسیکلت برقی را فراهم نمی‌کند. بتازگی تنها اتفاق مثبت در حوزه حمایت از توسعه موتورهای برقی این بود قانونی که سال گذشته مصوب شده بود تا براساس آن وسایل نقلیه برقی و هیبریدی، اعم از موتورسیکلت و خودرو و اتوبوس و ... از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف باشد، اجرایی شد. این در حالی است که هنوز هیچ محصول تولیدی داخلی تجاری‌سازی شده در حوزه موتورسیکلت‌های برقی نداریم.
ما در مرکز تحقیقات خودرو، سوخت و محیط زیست دانشگاه تهران از سال گذشته تاکنون دست کم با چهار شرکت موتورسیکلت‌ساز و واردکننده، مذاکرات جدی برای سرمایه‌گذاری روی تولید موتور سیکلت برقی ایرانی ـ که تا حد زیادی کار طراحی باکیفیت آن را به پایان رسانده‌ایم ـ انجام داده‌ایم، اما از آنجا که هنوز بازار جذابی برای سرمایه‌گذاران فراهم نشده، بخش خصوصی نسبت به سرمایه‌گذاری در این حوزه اندیشناک است. قوانین خوبی وضع شده، اما ابهامات زیادی برای توسعه در این بخش کماکان وجود دارد.
راهکار برون‌‌رفت از بن‌بست فعلی، ایجاد تقاضای موثر در بازار است. برای ایجاد چنین بازاری، یا باید حمایت مستقیم از صنایع فعال در این حوزه انجام شود، یا قوانین الزام‌آوری به سازمان‌های دولتی ابلاغ شود که براساس آن ملزم به خرید موتورسیکلت برقی ایرانی باشد. راهکار دیگر این است که در برخی مناطق مانند مرکز شهر تهران، فقط موتورهای برقی مجوز تردد داشته باشند. البته این ایده در شورای شهر تهران مدتی پیش مصوب شده، اما تا امروز به مرحله اجرا نرسیده است؛ علت آن نیز این است که عمده پیک‌های موتوری در بازار به محصولی با کیفیت و کارایی و چالاکی مطلوب نیاز دارند که متاسفانه بیشتر موتورسیکلت‌های برقی چینی عرضه شده در بازار، فاقد چنین ویژگی‌هایی هستند و طبیعتا آنها که در حرفه پیک موتوری مشغول کارند از چنین محصولات ضعیفی به‌عنوان ابزار تأمین معاش خود استفاده نمی‌کنند. از طرف دیگر اکنون موتورسیکلت‌های چینی خدمات پس از فروش چندان مطلوبی ندارند و می‌بینیم با کوچک‌ترین ایرادی راهی پارکینگ می‌شوند.
در زمینه تأمین باتری ما قابلیت تولید باتری لیتیم - یونی نسبتا با کیفیتی را در داخل کشور داریم. برای این که فناوری این باتری‌ها پیشرفت کند، نیازمند تأمین بازار مناسب است. باتری‌های ایرانی فعلی با یک بار شارژ مسافتی حدود 100 تا 120 کیلومتر را طی می‌کنند. در حالی که پیک‌های موتوری در تهران روزانه مسافتی حدود 150 کیلومتر را می‌پیمایند که البته این مشکل با باتری قابل تعویض حل‌شدنی است.
موتورسیکلت‌ها نقش مهمی در ایجاد آلودگی هوا در کلانشهرها دارند، چنان که ارزیابی‌ها نشان می‌دهد آلودگی ناشی از یک موتورسیکلت بنزینی با فناوری نه‌چندان مدرن نزدیک به ده برابر یک خودروی بنزینی است. به این ترتیب با جایگزین کردن هر موتورسیکلت برقی، به پیشرفت ده تا 30 برابر نسبت به جایگزین کردن خودروهای بنزینی با برقی در بهبود وضع آلودگی هوا دست خواهیم یافت، اما این مهم در صورتی حاصل می‌شود که برای جایگزینی موتورها سراغ اقشار و صنوفی نظیر پیک‌های موتوری و ماموران پست و... برویم که روزانه پیمایش بیشتری با موتورسیکلت در سطح شهرها دارند و در حقیقت با موتورسیکلت کار می‌کنند. باید در نظر گرفت رفتار راکبان موتورسیکلت‌های اداره پست که کارمند هستند با عملکرد راکبان پیک موتوری که پیوسته در اندیشه سرویس‌دهی بالا و دریافت کرایه بیشتری هستند به‌کلی متفاوت است. مسلما یک کارمند پست با موتورسیکلتی که کارایی و چالاکی پایین‌تری نسبت به موتورسیکلت بنزینی دارد، مشکل آنچنانی نخواهد داشت و تمام امور کاری روزمره خود را با موتورسیکلت برقی نیز به خوبی انجام می‌دهد. در این حالت در صورت روی آوردن بخش دولتی مانند پست به استفاده الزام‌آور از موتورسیکلت برقی ایرانی، می‌توان در تمام اداره‌های پست به‌طور متمرکز زیرساخت‌های فنی لازم برای پشتیبانی و شارژ این موتورها را فراهم کرد تا زمینه‌سازی برای توسعه فناوری داخلی در این حوزه صورت گیرد. لازم است تأکید کنیم هیچ مشکلی در تأمین فناوری و برق مورد نیاز در داخل کشور وجود ندارد و اجرایی شدن این تحول فقط به تخصیص بودجه کافی نیاز دارد.
فراموش نکنیم موتورسیکلت ساده‌ترین و ارزان‌ترین عضو خانواده وسایل نقلیه برقی است که می‌تواند بیشترین تأثیر معنی‌دار بر کاهش آلودگی هوا را داشته باشد.
حسن نهضتی پاقلعه
مدیر بخش خودرو در مرکز تحقیقات خودرو، سوخت و محیط زیست دانشگاه تهران