در ادامه این گزارش می خوانیم: برنامه سفر بی‌بی به قاره سبز از یک ماه قبل چیده شده بود و البته ابتدا قرار بود که روز جمعه، مبدا زمانی برای آغاز سفر وی باشد. با این وجود تصمیم ناگهانی دونالد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده مبنی بر اعلام قدس به عنوان پایتخت رژیم اسراییل تمام معادله های چیده شده را برهم زد. نتانیاهو خود را برای سخن گفتن از ایران در پاریس و بروکسل آماده کرده بود که این سوژه جای خود را به مساله قدس داد. بی‌بی در چندماه اخیر سخنان تند و تیزی درباره فعالیت های منطقه‌ای ایران و آزمایش های موشکی این کشور بر زبان رانده بود و تنها چند روز قبل از سفر به اروپا نیز اعلام کرده بود که تل آویو در حال توسعه رابطه خود با تمام کشورهای خاورمیانه به استثنای ایران است.
جمله‌ای که نشان می‌داد اخبار منتشر شده درباره رابطه عربستان سعودی با رژیم اسراییل چندان هم بی‌راه نیست. با این وجود بازی جدیدی که دونالد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده در سطح جهانی به راه انداخت عملا توجه‌ها از جانب مخالفت‌های واشنگتن و تل‌آویو با تهران را به سمت ماجرای قدس سوق داد. فرانسه که نخستین میزبان نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در اروپا است همصدا با دیگر کشورهای اروپایی چه در قالب اتحادیه اروپا و چه روابط دو جانبه مخالفت خود را با اعلام قدس به عنوان پایتخت اسراییل اعلام کرده و امانوئل مکرون، رییس جمهور فرانسه نیز به صراحت تاکید کرد که پاریس برنامه‌ای برای انتقال سفارتخانه خود از تل‌آویو به قدس ندارد. همزمان به نظر می‌رسد که مکرون در دیدار با نتانیاهو در الیزه از وی درباره نقشه‌های تل‌آویو برای قدس شرقی و غربی سوال کرده است. بی‌بی نیز پیش از سفر به پاریس از اروپایی ها به دلیل اتخاذ مواضع ضد اسراییلی پس از اعلام تصمیم ترامپ انتقاد کرد.
روزنامه اسراییلی هاآرتص در این باره می‌نویسد: هفته گذشته اندکی پیش از آنکه دونالد ترامپ تصمیم جنجالی خود درباره قدس را اعلام کند، مکرون نخستین رهبر اروپایی بود که با کاخ سفید تماس گرفت و از تبعات منفی این تصمیم وی برای منطقه سخن گفت. روز گذشته نیز مکرون مجددا به نخستین مقام اروپایی بدل شد که با نتانیاهو پس از اعلام قدس به عنوان پایتخت اسراییل از سوی ترامپ، دیدار کرد. گفته می‌شود که رییس‌جمهور فرانسه از این فرصت استفاده می‌کند تا از نخست وزیر رژیم صهیونیستی سوال کند که قرار است تل‌آویو از این پس و در سایه این اعلام ترامپ چگونه عمل کند. فرانسه به‌شدت نگران تبعات تصمیم ترامپ بر وضعیت فلسطینی‌های مقیم شرق قدس است. برخی از منابع اسراییلی می‌گویند که برنامه دیدار نتانیاهو و مکرون از ماه گذشته میلادی چیده شده بود و در آن مقطع زمانی داغ‌ترین سوژه هم مساله استعفای سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان در خاک عربستان سعودی بود.
نتانیاهو پیش از سفر به اروپا در جمع خبرنگاران گفت: به پاریس و پس از آن هم به بروکسل می‌روم تا با مقام‌های کشورهای اروپایی دیدار کنم. من استانداردهای دو‌گانه از سوی اروپایی‌ها علیه اسراییل را نمی‌پذیرم. چطور ممکن است که آنها به رسمیت شناخته شدن قدس به عنوان پایتخت اسراییل از سوی ترامپ را محکوم کنند اما موشک‌پراکنی‌ها از سوی غزه به سمت خاک ما را نادیده بگیرند؟
پاریس در حالی به نخستین مقصد بی‌بی پس از جنجال اخیر تبدیل شده است که فرانسه در چندماه اخیر در پرونده‌های منطقه‌ای بسیار فعال‌تر از قبل شده است و از مهم‌ترین آنها که برای نتانیاهو نیز از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است وضعیت حزب‌الله در لبنان، تداوم حضور ایران در سوریه و پرونده هسته‌ای ایران است. فرانسه در حالی که شاخه نظامی حزب‌الله لبنان را تروریستی می‌داند اما رویکرد مشابهی نسبت به شاخه سیاسی حزب‌الله ندارد. از سوی دیگر پاریس یکی از حاضران در مذاکرات هسته‌ای ایران بوده و همچنان نیز بر حفظ و اجرای صحیح برجام از سوی همه از جمله ایالات متحده تاکید دارد. البته فرانسه در حوزه فعالیت‌های منطقه‌ای ایران تا حدودی با تل آویو و واشنگتن و انتقادهای آنها همصدا است و امانوئل مکرون نیز در چندماه اخیر به خصوص پس از بحران سیاسی در لبنان با دخالت سعودی ها و وادار کردن سعد حریری به استعفا، موضع گیری های تند و تیزی علیه ایران داشته است.
پاریس منتقد نقش ثابت سیاسی و نظامی ایران در سوریه است و علاوه بر آن نگاه اعتراضی نیز به آزمایش‌های موشکی ایران دارد. انتظار می‌رود که مکرون و نتانیاهو در مورد مساله آزمایش‌های موشکی ایران سخنان هم‌راستایی داشته باشند. نتانیاهو روز گذشته در نشست خبری پس از دیدار با مکرون باز هم به ایران انتقاد کرد و با تکرار ادعاهایش اعلام کرد که ایران در نقطه نقطه منطقه از یمن تا سوریه و لبنان و عراق حضور دارد. وی با بیان اینکه ایران به صراحت خواهان حذف اسراییل شده ادعا کرد که ایران با حضور زمینی، هوایی و دریایی در سوریه و ارسال موشک های پیشرفته به لبنان به خطری برای تل‌آویو و منطقه بدل شده است.
درحالی که مکرون در گفت‌وگو با مهمان خود از وی خواسته بود که با درخواست مذاکره با فلسطینی‌ها برای صلح پیشقدم شود، بی‌بی باز هم برای چندمین بار در چند روز گذشته اقدام ترامپ را شجاعانه خواند و اعلام کرد که اورشلیم (قدس) پایتخت کشور دیگری نخواهد بود. با این وجود مکرون در این نشست خبری اعلام کرد که پاریس موضع ترامپ درباره قدس را خطرناک می‌داند.
بسیاری از کشورهای اروپایی در چند سال اخیر از اعمال فشار بر اسراییل در ملأعام به امید آنکه مذاکرات صلح با میانجیگری ایالات‌متحده به نتیجه برسد، سرباز زده بودند. اما پس از سخنان هفته گذشته ترامپ و اعلام قدس به عنوان پایتخت اسراییل، فلسطینی‌ها به صراحت اعلام کردند که دیگر واشنگتن را مجری منصفی برای برگزاری مذاکرات صلح نمی‌دانند و همین مساله مسیر را برای نقش‌آفرینی بیشتر اروپایی‌ها هموار کرد. در این میان به نظر می‌رسد که نقشی که پاریس می‌تواند در این خلأ حضور مفید امریکا بازی کند، پررنگ‌تر از سایر کشورهای اروپایی باشد.
سفیر فرانسه در تل‌آویو در این باره می‌گوید: رییس‌جمهور مکرون رابطه بسیار خوبی هم با بی‌بی و هم با دونالد ترامپ دارد. این رابطه خوب این فرصت را می‌دهد که وی با هر دو طرف به راحتی و بی‌تعارف در مورد دایره وسیعی از سوژه‌ها گفت وگو کند. هاآرتص در ادامه می‌نویسد: برخی از منابع فرانسوی می‌گویند که مکرون و ترامپ حداقل هفته‌ای یک بار با هم تلفنی صحبت می‌کنند. هر دو رییس‌جمهور وجه اشتراک‌هایی دارند که این نزدیکی را تا‌حدودی توجیه هم می‌کند: هر‌دو آنها خارج از یک ساختار سنتی سیاسی به قدرت رسیده‌اند، هر دو آنها علاقه دارند تظاهر کنند که وفای به عهدهای انتخاباتی‌شان بدون توجه به تبعات آن در میدان عمل و اجرا، از نان شب برای شان واجب تر است و شاید عامل سوم هم نکته‌ای باشد که فلسطینی‌ها به آن اشاره می‌کنند مبنی بر اینکه ترزا می، نخست‌وزیر بریتانیا و آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان هر دو زن هستند و به همین دلیل تنها مرد اروپا مکرون است که می‌تواند با ساکن این روزهای کاخ سفید راحت تر سر‌و‌کله بزند. نتانیاهو پس از دیدار با مکرون راهی بروکسل شد تا با فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دیدار داشته باشد. برخی از منابع می‌گویند که برنامه صبحانه کاری نتانیاهو با ٢٨ وزیر امور خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا که از قبل برنامه‌ریزی شده بود همچنان به قوت خود باقی است و اعتراض یکپارچه اروپا به تصمیم ترامپ تاثیری بر این برنامه نداشته است. پیش‌بینی می‌شود که دیدار بی‌بی و موگرینی نیز دیدار آرامی نباشد چرا که مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از اعلام موضع ترامپ درباره قدس به‌شدت از این مساله انتقاد کرد و تاکید داشت که مراتب اعتراض خود در این مقوله را به بی‌بی در دیدار روز دوشنبه گوشزد خواهد کرد.
** فرانسه، امریکای جدید در خاورمیانه؟
نقش پررنگ فرانسه در معادله های خاورمیانه به سوژه‌ای برای تمام رسانه‌ها بدل شده است. نیویورک‌تایمز در‌این‌باره می‌نویسد: یک سال پیش، هیچ‌کس امانوئل مکرون را در جایگاه چهره دیپلماسی خاورمیانه‌ای اروپا نمی‌دید اما امروز همه‌چیز تغییر کرده است. تصمیم ترامپ برای به رسمیت شناختن بیت‌المقدس به عنوان پایتخت اسراییل، توییت‌های ضداسلامی وی و همچنین وضعیت نابسامانی که وزارت خارجه ایالات متحده دارد همه و همه نشان می‌دهد که دیپلماسی امریکا شکست خورده است. خلأ حضور امریکا برای سایرینی که به دنبال توسعه حضور خود در سطح بین‌المللی و همچنین در سطح منطقه ای هستند، اتفاق خوش یمنی است.
مکرون، رییس جمهور فرانسه نیز یکی از این افراد است. وی به سرعت نقش جدی‌تری را در معادله‌های خاورمیانه برعهده گرفت و این در حالی است که آلمان و بریتانیا به‌شدت درگیر مسائل و گرفتارهای داخلی هستند و فضا را برای قدرت‌نمایی فرانسه باز‌گذاشته‌اند. جدا از مساله تماس های مکرون برای جلوگیری از به رسمیت شناخته شدن قدس به عنوان پایتخت رژیم اسراییل، جهان هنوز ورود شخصی رییس جمهور فرانسه به پرونده استعفای سعد حریری در خاک سعودی را فراموش نکرده است.
مکرون همچنین در ماجراهای لیبی نیز در چند ماه اخیر نقش پررنگی را ایفا کرده است و اکنون نیز فرانسه را در جایگاه کشور اروپایی کمک کننده به شکل و شمایل دادن به قدرت در سوریه پساداعش و پساجنگ قرار داده است. یک کارشناس مسائل خاورمیانه در این باره به نیویورک تایمز می‌گوید: اگر ٥ سال قبل بود جهان شاهد فعالیت های دیپلماتیک امریکا برای به قدرت بازگرداندن نخست وزیر لبنان و نجات وی از چنگال سعودی بود اما اکنون این مسوولیت را فرانسوی ها در عرصه بین‌المللی برعهده گرفته‌اند. دولت ترامپ غیرقابل اطمینان است چرا که رییس‌جمهور صبح یک نکته را توییت می‌کند و بعدازظهر تصمیم دیگری می‌گیرد.
رایان کروکر، از دیپلمات های بازنشسته که سابقه سال‌ها کار در دولت‌های دموکرات و جمهوری‌خواه را در چنته دارد در این باره به نیویورک تایمز می‌گوید: در گذشته، امریکا نقش بسیار مهمی در لبنان ایفا می‌کرد اما سعودی بدون آنکه حتی یک جمله به امریکایی ها اطلاع دهد این نقشه را برای حریری چید و عملی هم کرد و این رفتار سعودی‌ها گویای سیاستی جدید در ریاض است. از آنجا که این پرونده بیشتر سعودی بود تا لبنانی این امریکا بود که باید نقش جدی‌تری را بازی می‌کرد که اینچنین هم نشد.
نیویورک تایمز در ادامه گزارش می‌نویسد: به نظر می‌رسد که تنها نقطه تماس مطلوب ترامپ با خاورمیانه، اسراییل است که تنها سرزمین موجود در منطقه با اکثریت غیرمسلمان است. در حالی که امریکا در میان برخی از کشورهای عربی نیز متحدانی دارد اما در بسیاری از آنها سفرای ایالات متحده غایب هستند لذا واشنگتن به راحتی نمی‌تواند پیغام داده و پیام پس بگیرد. اولویت دیگر ترامپ در منطقه نیز منزوی کردن ایران است اما همزمان تلاش می‌کند چندان با اسم این هدف خود را در معادله های منطقه ای وارد و غرق نکند. برخلاف امریکا، دولت فرانسه ابایی از درگیر شدن با مشکلات سیاسی در خاورمیانه ندارد. فرانسه سرمایه‌ای برای خرج کردن در منطقه دارد و این حضور نیز مسبوق به سابقه است و امر جدیدی نیست.
در تاریخ معاصر نیز فرانسه به دلیل عدم حمایت از حمله امریکا به عراق در سال ٢٠٠٣ میلادی در میان کشورهای عربی محبوب‌تر از سایر کشورهای اروپایی شد. همزمان در بعد اقتصادی نیز، دومین، سومین و چهارمین بازارهای صادراتی فرانسه نیز در اختیار عربستان سعودی، قطر و مصر است. هفته گذشته بود که رییس جمهور فرانسه با سفر به قطر، فروش بیش از یک میلیارد دلار جنگنده به این کشور را تصویب کرد. یک کارشناس مسائل خاورمیانه در دانشگاهی در پاریس در این باره به نیویورک تایمز می‌گوید: مکرون می‌خواهد تماس خود را با سعودی‌ها، قطری‌ها و اماراتی‌ها حفظ کند و پیش از این هم اعلام کرده بود که به ایران سفر خواهد کرد. او فردی است که تمایلی ندارد متعلق به یک جبهه خاص باشد. او به این نتیجه رسیده که سارکوزی بیش از حد لازم به قطر نزدیک بوده و اولاند نیز بیش از حد کفایت به سعودی، پس می‌خواهد طرحی نو در اندازد.
البته برخی از تحلیلگران نیز اعتقاد دارند که فرانسه نمی‌تواند مانند امریکا در منطقه قدرت‌نمایی کند و وعده‌هایش نیز از قدرت اجرایی آنچنانی برخوردار نیستند. یک استاد مرکز مطالعات استراتژیک در پاریس در این باره می‌گوید: فرانسوی‌ها به راحتی و با اختیار کامل در منطقه رفت و آمد نمی‌کنند بلکه در حقیقت از حمایت آرام و بی‌سر و صدای امریکا برخوردار هستند.
رایان کروکر درباره نقش جدی فرانسه در میدان عمل می‌گوید: به نظر می‌رسد که مکرون حداقل به شکل موقت موفق شده تا حدودی از تنش‌های مستقیم میان سعودی و ایران بکاهد اما سوال اینجاست که آیا وی واقعا دست سعودی‌ها را از یک مرحله گرفته به مرحله آرام‌تر دیگری برده که اگر این‌طور باشد باید به او آفرین گفت.
*منبع: روزنامه اعتماد؛ 1396،9،20
**گروه اطلاع رسانی**9117**2002**انتشاردهنده: فاطمه قنادقرصی