کشورهای پیشرفته درآمد خود را از طریق مالیات به دست میآورند، اما نحوه درآمد در کشورهای نفتخیز کمی متفاوت است. کشورهای نفتخیز مانند ایران در طول سالهای گذشته نتوانستند وابستگی خود را از ثروت فروشی و درآمدهای نفتی کاهش دهند و همین امر سبب شد تا این موضوع اهرم فشاری برای درآمد این کشورها توسط کشورهای ابرقدرت شود. اکنون نیز که شرایط اقتصادی ایران در وضعیت مناسبی قرار ندارد باز هم شاهد وابستگی بیش از 35 درصد بودجه به نفت هستیم.
در کشورهای توسعهیافته بخش خصوصی حرف اول را میزند تا تولید و اشتغال رونق داشته باشد، اما مشاهده بودجه سال 97 نشان میدهد تفاوتی با بودجههای سال گذشته ندارد و همچنان آن ناکارآمدیها برقرار است.
انتظار میرفت تیم اقتصادی دولت هزینههای غیرمولد را کاهش دهد تا ارقام بودجه بیشتر از سال گذشته نشود، اما متاسفانه شاهد هستیم که هزینههای افزایش یافته همه بر دوش مردم گذاشته شده است. در ادوار گذشته هم شاهد بودیم زمانی که دولت به درآمد نیاز داشت و راه فروش نفت بسته بود، مالیات بنگاههای تولیدی را افزایش میداد. از سوی دیگر دولت تمایلی به دریافت مالیات از ثروتمندان و صاحبان درآمد بالا ندارد، از اینرو کارمندان و حقوقبگیران باید این بخش را پوشش دهند.
اکنون فقر نسبی تبدیل به فقر مطلق شده و بیکاری کمرشکن است. در این شرایط دولت به جای دریافت مالیات باید از آن صرفنظر کند، اما این موضوع هم در بودجه مغفول مانده و بودجه سال آینده بدون توجه به شرایط کلی کشور بسته شده و ظاهرا اولویت تأمین هزینههای دولت بوده است. در طول سالهای گذشته شاهد بودیم که بودجههای مولد مانند بودجههای عمرانی نیز پرداخت نمیشد و مشاهده منابع و مصارف بودجه در سال آینده هم نشان میدهد که همین روال ادامه خواهد داشت.
دکتر محمد قلی یوسفی
اقتصاددان