خرداد: ناتوانی عربستان در شکل دادن به اجماع علیه قطر و ترمیم نشدن شکاف ها در شورای همکاری خلیج فارس، چشم انداز فروپاشی این سازمان را پدید آورده است؛ در این میان، امضای پیمانی تازه برای همکاری مشترک ریاض و ابوظبی، از دید برخی ناظران سرعت تحقق این دورنما را افزایش می دهد.
به گزارش خرداد به نقل از ایرنا، شورای همکاری خلیج فارس این روزها بدترین دوره حیات خود را در طول عمر 36 ساله تجربه می کند. سی و هشتمین نشست این شورا که سه شنبه گذشته در کویت برگزار شد، در نتیجه اعلام ایجاد یک پیمان همکاری مشترک میان عربستان و امارات به ضعیف و بی اثرترین نشست آن طی سال های گذشته تبدیل شد.
پیمان 6 کشور عربی حوزه خلیج فارس در سال 1981 با هدف اعلانی تشکیل بلوکی سیاسی- تجاری و در واقع با انگیزه متحد و هماهنگ کردن پایتخت های عربی در برابر آنچه «نفوذ ایران» خوانده می شد، شکل گرفت. این پیمان از دید سعودی ها دیگر چنان که باید از کارآمدی برخوردار نیست و باید با اتحادیه هایی موجزتر و با اهداف مشخص تر جایگزین شود تا بتواند منافع رهبران تازه ریاض را تامین کند.
** سایه سنگین اختلاف بر سر نشست اخیر شورای همکاری خلیج فارس
سی و هشتمین نشست شورای همکاری خلیج فارس، پس از تردیدهای بسیار در مورد زمان و لزوم برگزاری، سرانجام سه شنبه گذشته (14 آذر) در کویت برگزار شد. نگاهی اجمالی به ترکیب شرکت کنندگان در این نشست، از شکاف هایی عمیق میان کشورهای عضو نشان دارد.
این بار بر خلاف دوره های پیشین، به جای سران وزرای خارجه عربستان و امارات و معاونان وزرای خارجه عمان و بحرین حضور داشتند و تنها کسانی که در سطح ارشد در این اجلاس شرکت کردند، «شیخ تمیم بن حمد آل‌ثانی» امیر قطر و «شیخ صباح الاحمد الجابر الصباح» امیر کویت بودند.
از حدود 6 ماه پیش تاکنون که اختلافات قطر و عربستان، صف بندی های مشخصی را میان کشورهای مختلف اتحادیه عرب ایجاد کرد، شورای همکاری خلیج فارس هم دچار قطب بندی های آشکاری شده است.
همداستانی امارات و بحرین با عربستان در اتهام زنی و مخاصمه با رهبران قطر و ادعای حمایت دوحه از گروه های افراطی، پشتیبانی از تروریسم، توطئه علیه همسایگان و در نهایت تهدید و تحریم گسترده قطر از سوی این کشورها در برابرِ سیاست های معتدل کویت و عمان، شورای همکاری را چنان دوپاره کرد که نمودش در نشست اخیر کاملا مشهود بود.
با توجه به فرسایشی شدن تکاپوی معطوف به رایزنی برای حل و فصل اختلافات، نشستی که قرار بود دو روزه باشد، با حضور نمایندگانی با اختیارات ناکافی، به نشستی یک ساعت و نیمه محدود شد. امیر کویت به خاطر اختلافات دیپلماتیک مربوط به مناسبات با قطر این نشست را پس از یک ساعت و نیم تعطیل کرد. تصمیم امیر قطر بعد از آن اتخاذ شد که امارات متحده عربی از امضای یک پیمان همکاری مجزا با عربستان سعودی خبر داد.
** عربستان، امارات و عبور از شورای همکاری
ساعتی پیش از آغاز نشست شورا، وزارت امور خارجه امارات از تشکیل کمیسیون همکاری مشترک نظامی و اقتصادی با عربستان برای همکاری و هماهنگی میان دو کشور در عرصه‌های نظامی، سیاسی، اقتصادی، تجاری و فرهنگی خبر داده بود.
بر اساس بیانیه وزارت امور خارجه امارات، این کمیسیون همچنین مسئول همکاری دوجانبه در هر زمینه دیگری مرتبط با منافع مشترک خواهد بود.
تدارک کمیسیونی برای گسترش همکاری ها در همه زمینه ها به ویژه سیاسی و اقتصادی، آن هم در آستانه برگزاری نشست شورا، پیام آشکاری برای اعضای ناهمسو با عربستان در شورا، به ویژه کویت در بر دارد.
کویت، از 6 ماه پیش که اختلافات میان قطر و عربستان بالا گرفت، همواره در تلاش بوده با ایفای نقش میانجی زمینه های نزدیکی و همگرایی دوباره پایتخت های عربی حوزه خلیج فارس را فراهم کند. اما این کنشگری چیزی نبود که عربستان انتظار داشت. عربستان تنها و تنها همراهی و همکاری کشورهای عربی را در اعمال فشار بر قطر طلب می کرد؛ انتظاری که چون برآورده نشد، به تلاش ریاض برای عبور از شورا منجر شده است.
بر اساس گزارش شبکه المیادین، «علی الهیل» روزنامه‌نگار قطری در گزارشی پیمان دوجانبه عربستان و امارات را نتیجه نارضایتی شدید آنها از ایفای نقش کویت و امیر آن دانست و نوشت: آنچه رخ می‌دهد در راستای تقویت محور سعودی-اماراتی با اسرائیل است.
عربستان و امارات چند سالی است همکاری های راهبردی خود را به ویژه در حوزه های سیاسی و نظامی کلید زده اند. نمونه روشن و آشکار این همکاری ها را در حضور پر رنگ امارات در ائتلاف سعودی علیه یمن می توان مشاهده کرد؛ مساله ای که سرانجام واکنش نیروهای انصارالله را برانگیخت و به حمله موشکی آنان به به تاسیسات اتمی امارات انجامید. نیروهای انصارالله همچنین پس از خنثی کردن توطئه سعودی- اماراتی در یمن و کشته شدن «علی عبدالله صالح» رییس جمهوری مخلوع این کشور، به امارات به صورت جدی هشدار داده اند که دست از مداخله جویی در یمن بردارد.
در چنین شرایطی، امارات به جای تجدید نظر در سیاست های پرهزینه، همراهی و همکاری بیشتر با سعودی ها را در دستور کار قرار داده تا در ازای این همراهی با عربستان، در آینده منافعی را نصیب خود سازد؛ بدون توجه به این واقعیت که سیاست های مداخله جویانه عربستان در خاورمیانه، سعودی ها را به انفعال و رفتارهای هیجانی و غیرعقلایی کشانده است. از دید بسیاری از ناظران، سیاست های نسل جدید رهبران آل سعود در عرصه تحولات سوریه، عراق، قطر و ... جز ناکامی به بار نیاورده است.
شکاف در شورای همکاری خلیج فارس در حالی بروز پیدا کرده است که ایالات متحده آمریکا و همپیمانان اروپایی آن همواره بر نزدیکی و یکپارچگی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس تاکید می کنند. غرب سال ها است که به دنبال بهره جویی از همراهی و هماهنگی عربستان، امارات، عمان، قطر، کویت و بحرین به عنوان سدی در برابر ایران است.
در چنین شرایطی تلاش امیر کویت برای سرپانگاه داشتن شورای همکاری خلیج فارس ثمر چندانی به بار نیاورده است. ایجاد تشکیلاتی موازی با شورای همکاری خلیج فارس، با اهدافی گسترده تر و راهبردی تر می تواند حیات شورا را به شکلی جدی زیر تاثیر قرار داده و آغازی بر اضمحلال آن باشد.