اسرائيل در جريان كمپ ديويد، مذاكرات تابستان سال2000 و بعد از آن، اصولا قدس را غيرقابل مذاكره مي‌دانست و چنان كه بارها در خاطرات ليوني بيان شده، يكي از دلايل اصلي شكست تمامي اين گفت‌وگوها، عدم‌توانايي طرف فلسطيني براي كسب رضايت اسرائيل در مسئله قدس و مسجدالاقصي بوده است. بر اين اساس، شگفتي جوامع عربي و اسلامي، نه از روي ماهيت تصميم جديد دولت آمريكا، بلكه شهامت رئيس‌جمهور اين كشور براي اجرايي‌كردن آن است،
درحالي‌كه هيچ‌يك از روساي جمهور سابق آمريكا حاضر به چنين ماجراجويي نبوده‌اند. چرا ترامپ خود را قادر به حل اين معضل تاريخي مي‌بيند؟ چه عامل جديدي، علاوه بر تمام آنچه نزد روساي جمهور پيشين بود، در اختيار او قرار گرفته است؟ به‌نظر مي‌رسد كه پاسخ اين سؤال را بتوان در روابط كم‌نظير رئيس‌جمهور جديد آمريكا با برخي كشورهاي عربي صاحب‌نفوذ در جهان عرب جست‌وجو كرد.
از آغاز دوران رياست‌جمهوري ترامپ، نام محوري عربي (متشكل از امارات، عربستان سعودي و مصر) بيش از هر زمان ديگري در جريان تحولات منطقه‌اي و حتي بين‌المللي به چشم مي‌خورد. اين محور نوظهور عربي، بيش از آنكه در سايه نزديكي با آمريكا ديده شود، به‌دليل روابط ويژه با شخص ترامپ شناخته مي‌شود و از سوي ديگر نشان داده حاضر به حمايت بي‌قيد و شرط از تمام برنامه‌هاي رئيس‌جمهور جديد آمريكا در خاورميانه، با هر قيمتي خواهد بود؛ برنامه‌هايي كه در راس تمام آنها، آنچه ترامپ «توافق قرن» مي‌خواند قرار دارد؛ صلحي جامع و نهايي ميان فلسطين و اسرائيل.
اگرچه اين محور عربي داراي نفوذ رسانه‌اي، سياسي و امنيتي گسترده‌اي در جهان عرب است و بدون‌شك قادر به ايفاي نقش بي‌بديلي در هرگونه تحول جديد مرتبط با فلسطين خواهد بود، اما از سوي ديگر، تحولات روزهاي اخير نشان داده قدس همچنان در جايگاه خط قرمز براي بدنه جوامع عربي و اسلامي قرار دارد.
بر اين اساس و در زماني كه بخش قابل توجهي از نهادهاي قدرت و رسانه عربي در اختيار جرياني است كه هيچ‌گونه مخالفتي با ديدگاه‌هاي اسرائيل و آمريكا در قبال مسئله قدس ندارد، اين خيابان عربي است كه با واكنش‌هاي گسترده خود، قادر به توقف روند مذكور خواهد بود. اعتراضات مردمي طي ساعات گذشته، رهبران اين كشورهاي عربي را از ابراز هرگونه همراهي با تصميم ترامپ منع كرده است؛ به‌عبارت ديگر فعلا كسي جرأت همراهي با رئيس‌جمهور آمريكا را نداشته و او هنوز تنهاست. ادامه اين تنهايي، در گرو تداوم اعتراضات و حتي شايد چنان كه رهبر حماس مطالبه كرده، آغاز انتفاضه‌اي جديد از دل خيابان‌هاي فلسطين است.
∎