شناسهٔ خبر: 22899189 - سرویس اجتماعی
نسخه قابل چاپ منبع: روزنامه ابتکار | لینک خبر

به جامعه بشری نزدیک می‏شوید، از مزاحمت و آزار جنسی بکاهید!

صاحب‌خبر - فرقی نمی‏کند که اهل این شهر باشی یا آن شهر، یا اهل کلانشهر یا شهرستان یا حتی روستا. حجابت را با چادر ساده، چادر ملی، چادر عربی رعایت کرده باشی یا با مانتو شلوار بلند یا متوسط، گشاد یا معمولی، مقنعه به سر داشته باشی یا شال و روسری. حتی فرقی ندارد نوجوان باشی یا جوان یا میانسال یا هفتادوچند ساله. روایت‏های بسیار زیادی از زنان از همه قشرها در همه نقاط کشور، با هر پوششی با هر سنی و در انواع مکان‏های عمومی، از پارک و خیابان و نمایشگاه‏ها و بازارها گرفته تا وسایل حمل‏ونقل عمومی وجود دارد که نشان می‏دهد، آزار و مزاحمت‏های خیابانی از خیره شدن و متلک انداختن گرفته تا مزاحمت‏های فیزیکی جنسی و عورت‏نمایی، تجربه‏های مشترکی است که می‏توان گفت همه زنان جامعه این موارد را در زندگی خود بارها تجربه کرده‏اند.
نکته‏ای که باید به آن توجه داشت این است که خیل عظیم آزارگران در مکان‏های عمومی، گستره بزرگی از پسران نوجوان گرفته تا مردان جوان و میانسال و حتی مردان مسن را شامل می شود و در یک قشر یا دسته خاص هم محدود نمی‏شوند. بعضی تحقیقات نشان داده که خیلی از مزاحمان از بیخ‏وبن نسبت به زنان و احساس زنان هنگام آزار جنسی دیدن، دچار سوءتفاهم‏های بزرگی هستند. برای مثال پاسخ‏گویان یک پایان‏نامه در پاسخ به این سوال که چرا برای زنان مزاحمت ایجاد می‏کنند، پاسخ داده بودند: «چون زنان این کار را دوست دارند!». آنها حیا و سکوت غالب زنان را به رفتارهای زشت خود، حمل بر رضایت آنها کرده بودند و احتمالا به زعم خودشان هنگام مزاحمت برای زنان، لابد خود را در حال لطف به آنان تصور می‏کردند. البته برخی دیگر هم متوجه هستند که زنان از رفتار آنها لذت نمی‏برند و معذب و منزجرهستند. اما کدام آموزش‏ها و چه فرهنگ‏سازی‏ای در جامعه ما، برخی مردان را از نوجوانی، در ایجاد مزاحمت برای دختربچه‏ها و زنان، گستاخ‏تر می‏کند؟ آیا در مقابل رفتارهای زشت خود، برخورد قضایی یا حتی عرفی می‏بینند؟
از سوی دیگر رفتارهای ما در جامعه، وقتی تکرار می‏شوند که در مقابل سود یا تشویقی به دست بیاوریم یا حداقل ضرر یا تنبیهی نبینیم. مردی که در واگن مترو، زنی را دستمالی می‏کند و با سکوت او و البته عدم توجه دیگران به کارش روبرو می‏شود، از این کار چقدر سود می‏برد و چه ضرری می‏کند؟ او قطعا از این کار لذتی جنسی می‏برد؛ و ضرر؟ هیچ ضرر یا تنبیهی متوجه او نیست. نه زن به او اعتراض کرده و نه دیگران. چه بسا متوجه رفتار زشت او شده‏اند. پس چرا دوباره و ده‏باره همین کار را تکرار نکند؟ گاهی از زنان می‏پرسم که در مواجهه با آزارهای خیابانی چه می‏کنند؟ پاسخ‏ها متنوع هستند، هرچند بیشتر پاسخ‏گویان سکوت می‏کنند اما بعضی پاسخ‏ها این است که ما با نگاه یا چشم‏غره به او اعتراض‏مان را نشان می‏دهیم. شاید چشم‏غره برای یک نوجوان یا کودکی که هنوز در حال آموزش دیدن است، پاسخ مناسبی به رفتاری غلط باشد؛ اما فراموش نکنیم که مزاحمتی که یک زن متحمل می‏شود، حاصل سکوت و فقدان مجازات برای آزارگر در مزاحمت‏های قبلی‏ بوده است. آزاری که بین آزارگر و آزاردیده وجود دارد، مسئله‏ای شخصی بین 2نفر نیست که با چشم‏غره‏ای بین آنها حل شود، آزارگر تا مجازاتی که ضرر این کار را بیشتر از سودش کند، نبیند، دست از تکرار عمل خود برنمی‏دارد و مدام جامعه را از این رفتار زشت متضرر می‏کند. ضمن اینکه اگر بنا بود او با یک چشم‏غره شما، اصلاح شود و دست از کارش بکشد و عذرخواهی کند، احتمالا باشخصیت‏تر از آنی می‏بود که بخواهد مزاحم و آزارگر باشد. پس با صدای «بلند» اما محترمانه به رفتار او اعتراض کنید، طوری که «دیگران» را متوجه ناشایست بودن رفتار او کنید. چندان به اینکه خودش متوجه ناشایست بودن رفتارش شود، امیدوار نباشید. هدف این است که او با قرار گرفتن در این موقعیت، با تنبیه و ضرری مواجه شود که تکرار این کار را برای او سخت کند.
با این حال ما زنان، گمان می‏کنیم وقتی در معرض خشونت‏های خیابانی قرار می‏گیریم، یا در فضایی عمومی آزاری جنسی را تجربه می‏کنیم، این «ما» هستیم که تپش قلب می‏گیریم، دهان‏مان خشک می‏شود، دست و پای‏مان می‏لرزد، نفس‏های‏مان به شماره می‏افتد و در لحظه انگار قدرت و توان مقابله با آزارگر را نداریم، برای خودمان هزارویک تئوری در ذهن‏مان داریم که سکوت‏مان را با آن توجیه کنیم. سرخ‏وسفید می‏شویم و خودمان را بیشتر به درب تاکسی می‏چسبانیم و با هزار زحمت سعی می‏کنیم در شلوغی جمعیت به شکل بهتری بایستیم و گاهی خودمان را به آن راه می‏زنیم تا مبادا صدای‏مان را بلند کنیم و این ناراحتی را بروز دهیم. بگذارید خیال‏تان را راحت کنم؛ تابه‏حال هیچ زنی از مورد آزار جنسی قرار گرفتن، خوشحال و راضی نبوده و تپش قلبش آرام نمانده و آرامش و اعتماد به نفسش در چنین موقعیت ناراحت کننده‏ای چند برابر نشده است. پس مطمئن باشید که شما در همه این احساس‏های بد تنها نیستید و چه بسا سکوت زن قبلی هم به خاطر همین چیزها بوده! اما سکوت تا کی؟ و اجازه دادن به آزارگران برای مزاحمت تا چه سالی و تا چه سنی قرار است ادامه پیدا کند؟
در نهایت لازم به یادآوری است که هر آزاری در فضای عمومی می‏بینیم، انگشت اشاره را به سمت «آزاردیده» نگیریم که آسیب‏شناسی‏اش کنیم. فرق قربانی و متجاوز را بدانیم و اینکه کدامیک مستوجب مجازات و ملامت هستند. به حقوق خودمان آگاه باشیم و از حقوق ساده شهروندی‏مان نگذریم. یک‏سوم از صندلی عقب تاکسی حق هر مسافر است که تا مقصد با آرامش خاطر روی آن بنشیند. ایستادن یا نشستن بدون تحمل آزار جنسی در واگن‏های مترو، حق هر مسافر است. کنار خیابان در انتظار تاکسی ایستادن، کار خطایی نیست. در آرامش و بدون تحقیر و توهین دیگران رانندگی کردن، حق هر شهروندی است. از فضای پارک، خیابان، بازار، و دیگر فضاهای شهری استفاده کردن، سهم همه است و نباید گروهی به واسطه جنسیتش از گروهی دیگر، آرامش و امنیت کمتری داشته باشد. این ما هستیم که با پافشاری بر حقوق بدیهی‏مان، بستر به رسمیت شناختن حق‏مان را فراهم می‏کنیم.
*ارشد جامعه شناسی و فعال حقوق زنان∎​