حجت‌الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه در گفت‌وگو با خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس با اشاره به فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی امام صادق(ع) گفت: در آن شرایط سخت دوران گذار از اموی به عباسیان، شرایط خفقانی که در این دوران حاکم است، امام صادق(ع) سه کار اساسی انجام می‌­دهند، به دلیل اینکه حاکمیت اموی از اول بنایش بود که با یک قرائت خاصی از اسلام هویت دینی و هویت اسلامی را مغلوب کند و از بین ببرد، بنابراین یکی از کارهای اساسی که امام صادق(ع) بر احیای اسلام بود.

وی افزود: احیای اسلامی که برخلاف قرائت امویان، برخلاف قرائت عباسیان بود، یک نهضت گسترده­‌ای که امام شروع کرد، زیرا هویت دین در حال تغییر بود، بنابراین تکلیف خودشان ­­دیدند که دست به یک احیاگری و بازسازی تفکر ناب اسلامی بزنند.

حجت‌الاسلام مهاجرنیا با اشاره به تلاش امویان و عباسیان برای قرائت متفاوت از اسلام و تلقین آن به جامعه اسلامی و همسان‌سازی آن با اکثریت جامعه که اهل سنت بودند، خاطرنشان کرد: تا این دوران تمایز مذهبی خیلی جدی نبود،  درست است پیروان حضرت امیر(ع) از ابتدا به نوعی با حاکمیت موجود ناسازگار بودند، اما انشقاق جدی در جامعه میان شیعه و سنتی کمتر می‌­دیدیم، اما در این دوران امویان ­کم‌­کم اختلافات جدی می‌­شود.

وی ادامه داد: قرائت‌­ها، جعل روایات و غیره که وجود داشت، یک نوع تفرقه‌­ای بین مسلمانان اکثریت و اقلیت به وجود آورد  و حاکمیت اموی تلاش­ش بر این بود که اهل سنت را با خودشان هماهنگ کنند و نوعی قرائت از اسلام ارائه دهند که همسوی با اکثریت باشد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه با بیان اینکه امام صادق(ع) اتحاد میان شیعه و سنی را تقویت کردند، ابراز داشت: امام با این اقدامات نشان می‌دهند که آن اسلامی که امویان ارائه می‌­دهند، اسلام واقعی نیست، اسلامی است که دچار انحراف و اعوجاج است.

وی افزود: امام صادق(ع) وظیفه خودشان می‌­دانستند که از هویت گفتمانی تشیع صیانت بکنند و این هویت گفتمانی و مکتب اهل­ بیت(ع) که در آن شرایط استحاله می‌­­شد و اکثریت داشتند به قرائت اموی تمایل پیدا کرده بودند، حفظ مکتب اهل­بیت و ایجاد تمایز و شاخص‌­گذاری برای این مکتب کار بسیار مهمی بود که در این دوران حضرت انجام دادند برای اینکه هویت مستقل تشیع دیده شود.

حجت‌الاسلام مهاجرنیا بیان داشت: به همین دلیل است که شما می­‌بینید در میان ائمه بیشترین روایات مربوط به مباحث کلامی، اعتقادی و فقهی مربوط به امام صادق(ع) است، بیشترین حجم شاگردپروری، بیشترین حجم فعالیت  فرهنگی در این دوران گذار اموی و عباسی امام صادق(ع) دارند و یکی از بخش‌های مهم، صیانت از هویت گفتمانی تشیع بود.

وی سومین کار فرهنگی امام صادق(ع) را مرجعیت دینی در زمان خودشان توصیف کرد  و گفت: دقیقاً در دوره امام باقر و امام صادق(ع) با وجود اینکه مکتب اهل بیت بزرگانی را دارد؛ اکثریت جامعه یعنی اهل سنتی که در آن روز تعصبات مذهبی هم خیلی نبود، فاقد یک مرجعیت دینی بودند؛ یعنی خلفای بزرگ شاخصی ندارند، لذا امام صادق مرجعیت بلامنازعه کل مملکت اسلامی را به عهده داشتند و پاسخگوی مسائل دینی و تبیین‌­کننده مسائل زمان بودند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اظهار داشت: کار بزرگی که در بحث مرجعیت امام انجام شد، پرورش شاگردان بسیار زیادی بود که تا مرز 4 هزار نفر رفت، از جمله شاگردان امام صادق(ع) مرجعیت‌­سازی و پرورش شاگردانی از اهل ­سنت است، مذاهب رسمی اهل سنت رهبران­شان­ شاگردان امام صادق(ع) بودند، یعنی اهل سنت به واسطه امام صادق(ع) موفق شد که بزرگانی را برای خودشان شناسایی کنند و  تربیت شوند و دقیقاً 4 مذهب رسمی که شافعی، مالکی و حنبلی و حنفی اینها در همین دوران رهبران­شان ایجاد شد، اینها شاگردان امام صادق(ع) بودند.

وی ادامه داد: بنابراین امام صادق(ع) را سر دو راهه تاریخ می‌­بینیم یعنی درست زمانی که از یک سمت حاکمیت اموی در تلاش است که در درون اسلام دست ببرد و انحراف ایجاد کند، از یک طرف اکثریت مسلمانان اهل­‌سنت هستند و در طرف مقابل اقلیت شیعه، امام صادق این سه نقش بزرگ فرهنگی را اعمال می‌کنند، به همین دلیل هویت‌­بخش مکتب تشیع است، این گونه مکتب اهل ­بیت منسوب به امام صادق(ع) و به جعفریّه معروف شد. 

حجت‌الاسلام مهاجرنیا با تأکید بر نگاه تقریبی امام صادق(ع) تصریح کرد: می‌توان گفت اولین کسی که به صورت فرهنگی و گسترده تقریب بین مذاهب و تقریب بین مسلمانان و وحدت واقعی را ایجاد کرد رئیس مکتب جعفری بود، لذا شما در همین یکی دو قرن اخیر می‌بینید بزرگانی مانند علامه شرف­‌الدین، علامه امینی، آیت‌­الله بروجردی تا انقلاب اسلامی امام راحل(ره) دست برادری و دوستی را متأثر از آموزه‌­های امام صادق(ع) به سمت سایر مسلمانان دراز کردند و هیچ وقت بانی اختلاف نبودند.

انتهای پیام/